Crnogorizacija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Crnogorski političar Sekula Drljević (1884—1945), glavni ideolog crnogorizacije u prvoj polovini 20. veka

Crnogorizacija[1] ili crnogorizovanje[2] je pojam kojim se označava proces asimilacije, odnosno prevođenja pojedinaca ili grupa iz njihovog matičnog etničkog korpusa u crnogorski etnički, odnosno nacionalni korpus. U političkom i društvenom životu, ovaj pojam je počeo da se upotrebljava u razdoblju između dva svetska rata.[3] Kao složena društvena pojava, crnogorizacija se ispoljava u nekoliko različitih vidova, prvenstveno u obliku kulturološke asimilacije, odnosno akulturacije, a manifestuje se u formi etničke, lingvističke, religijske, socijalne ili političke asimilacije.[4]

Karakteristike[uredi | uredi izvor]

Italijanski guvernatorat za Crnu Goru (1941—1943)

Proces crnogorizacije je prvenstveno usmeren prema Srbima u Crnoj Gori[5] i Hrvatima u Boki Kotorskoj,[6] kao i prema preostalom delu etničkih Muslimana u Crnoj Gori, koji se ne izjašnjavaju kao Bošnjaci. U istorijskom kontekstu, prvi nagoveštaji ovih pojava mogu se prepoznati u periodu nakon oslobođenja Stare Hercegovine od turske vlasti i priključenja Kneževini Crnoj Gori (1878), kada su se pojavila nastojanja da se dotadašnji regionalni identitet tamošnjih hercegovačkih Srba zameni novim identitetom, zasnovanim na regionalnim tradicijama Stare Crne Gore.[7]

Početkom 20. veka, proces crnogorizacije je poprimio šira politička i identitetska obeležja. U razdoblju između dva svetska rata, crnogorizacija je bila povezana sa političkim delovanjem takozvanih Zelenaša (pobornika državne samostalnosti Crne Gore), odnosno sa delovanjem prvaka Crnogorske federalističke stranke, među kojima se posebno isticao Sekula Drljević. Na drugoj strani, crnogorizaciju je iz drugačijih pobuda podsticao i Savić Marković Štedimlija.[8] Nakon sloma Kraljevine Jugoslavije (1941) i stvaranja marionetske Nezavisne Države Crne Gore (1941-1944), pobornici crnogorizacije su pod okriljem italijanskih i nemačkih okupatora pokušali da afirmišu svoje ideje, u čemu su delimično uspeli.

Crnogorski komunista Milovan Đilas (1911—1995), glavni ideolog crnogorizacije sredinom 20. veka
Crnogorski državnik Milo Đukanović, glavni politički pokrovitelj crnogorizacije nakon 1997. godine

Pošto se Kominterna u svojim programskim dokumentima zvanično zalagala za stvaranje posebne crnogorske nacije, takav stav je usvojila i Komunistička Partija Jugoslavije.[9][10] Prilikom priprema za održavanje Pete zemaljske konferencije KPJ u jesen 1940. godine, crnogorski komunista Milovan Đilas je odlučno zastupao stav o samobitnosti crnogorske nacije, u čemu su ga podržali Edvard Kardelj i Josip Broz Tito, dok je Moša Pijade smatrao da se proces formiranja posebne crnogorske nacije još uvek nalazi u svojoj prelaznoj, odnosno razvojnoj fazi.[11][12]

Prilikom osnivanja Narodnooslobodilačkog odbora za Crnu Goru i Boku, koji je stvoren početkom 1942. godine,[13] postavilo se pitanje o opravdanosti uključivanja Polimlja u buduću crnogorsku federalnu jedinicu, pošto je bilo očigledno da na polimskim područjima koja su Kraljevini Crnoj Gori bila priključena tek 1912. godine ne postoji razvijena svest o regionalnoj crnogorskoj pripadnosti. Stoga je težište rada na teritorijalnom zaokruživanju buduće crnogorske federalne jedinice preusmereno ka Boki Kotorskoj, iako ova oblast nikada u istoriji nije bila deo Crne Gore. U prvoj fazi izgradnje novih organa vlasti, posebnost Boke je prividno poštovana putem ravnopravnog isticanja u zvaničnom nazivu Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke (1943). Međutim, već prilikom pretvaranja ovog tela u Crnogorsku antifašističku skupštinu narodnog oslobođenja (1944), pomen Boke je izostavljen iz novog naziva, te je tako ova pokrajina, nastanjena nacionalno svesnim Srbima i Hrvatima, po prvi put u istoriji podvedena pod Crnu Goru.[14]

Nakon oslobođenja zemlje u jesen 1944. godine i stvaranja Narodne Republike Crne Gore kao federalne jedinice u sastavu nove Jugoslavije (1945), komunistički režim je ozvaničio posebnu crnogorsku naciju, čime je postavljena osnova za organizovano sprovođenje procesa crnogorizacije.[15] Tokom prvih posleratnih godina, jedan od najistaknutijih zagovornika takve politike bio je crnogorski komunista Milovan Đilas, čiji su stavovi postali okosnica zvanične partijske i državne politike.[16]

Partijske smernice su dodatno uobličene u vidu namenskog konstruisanja crnogorske "nacionalne" istorije, a taj složeni zadatak je poveren istoričaru Jagošu Jovanoviću, koji je 1947. godine objavio obimno delo pod naslovom: Stvaranje crnogorske države i razvoj crnogorske nacionalnosti: Istorija Crne Gore od početka VIII vijeka do 1918. godine.[17] Pojavom ovog dela, koje je bilo naručeno od strane partijskog i državnog aparata, postavljena je osnova za ubrzanu crnogorizaciju celokupne regionalne istorije.

Forsirana crnogorizacija, koja je u razdoblju između 1944. i 1948. godine zahvatila sve oblasti društvenog života, dostigla vrhunac u vreme prvog posleratnog popisa stanovništva, koji je sproveden u martu 1948. godine.[18] Zvanični rezultati popisa su prikazivali Crnu Goru kao etnički najhomogeniju federalnu jedinicu, sa preko 90% etničkih Crnogoraca u odnosu na ukupan broj stanovnika, što je izazvalo nevericu u stručnoj i ostaloj javnosti, a dodatnu sumnju u ispravnost zvaničnih podataka pobudile su vesti da je celokupan popisni materijal nedugo nakon "obrade" uništen u pogonima za preradu papira. Iako je crnogorizacija bila sprovođena uz upotrebu svih sredstava, komunistički režim ipak nije pristupio ozvaničenju posebnog crnogorskog jezika, već je jezičku normu zasnovao na konstruisanju opšteg srpskohrvatskog jezika.

Nakon raspada Jugoslavije i promene društveno-političkog uređenja, došlo je do delimičnog i privremenog zaokreta u odnosu državnih vlasti prema vođenju nacionalne politike, tako da je u novom Ustavu Republike Crne Gore iz 1992. godine bilo naznačeno: U Crnoj Gori u službenoj upotrebi je srpski jezik ijekavskog izgovora (čl. 9).[19] Međutim, nakon stvaranja Državne Zajednice Srbije i Crne Gore (2003) i potonjeg proglašenja državne nezavisnosti Crne Gore (2006), proces crnogorizacije je dobio obeležja zvanične državne politike, koja se od tada organizovano sprovodi u svim oblastima društvenog, političkog i kulturnog života.[20] Kada je 2007. godine usvojen novi Ustav Republike Crne Gore, odredba o službenom jeziku je promenjena tako što je srpski jezik zamenjen crnogorskim (čl. 13).[21] Specifični vidovi religijske crnogorizacije ogledaju se u pokušaju stvaranja posebne Crnogorske pravoslavne crkve, pa čak i posebne Crnogorske katoličke crkve.[22]

Terminologija[uredi | uredi izvor]

U literaturi i publicistici na srpskom jeziku, pored pojma crnogorizacija (ili crnogorizovanje) u sličnom kontekstu se upotrebljavaju i pojmovi dukljanizacija (crnogorizacija starije istorije) i montenegrizacija (crnogorizacija u opštem smislu).[23] U literaturi i publicistici na stranim jezicima, pored engleskog pojma montenegrisation,[24] odnosno montenegrinisation,[25] takođe se uoptrebljavaju: na nemačkom jeziku - pojam montenegrinisierung,[26] na francuskom jeziku - pojam monténégrisation,[27] na španskom jeziku - pojam montenegrización, [28] a slični pojmovi se upotrebljavaju i u literaturi na drugim jezicima (ruski: černogorizaciя, hrvatski: crnogorizacija, italijanski: montenegrizzazione. portugalski: montenegrização).[29]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Stepić 2001, str. 240.
  2. ^ Stepić 2005, str. 190.
  3. ^ Pavićević 1940, str. 105.
  4. ^ Stepić 2001, str. 240, 243, 372.
  5. ^ Novica Đurić (2008): Crnogorizacija srpskog jezika
  6. ^ Đuro Vidmarović (2010): Crnogorizacija kulturne baštine Hrvata u Boki kotorskoj
  7. ^ Aleksić 2011, str. 43-53.
  8. ^ Terzić 2000, str. 181-198. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFTerzić2000 (help)
  9. ^ Dimić 2001, str. 285.
  10. ^ Bojković 2013, str. 185-198.
  11. ^ Bojković 2012, str. 109-111.
  12. ^ Bojković 2016, str. 180, 187-190.
  13. ^ Lakić 1981, str. 150.
  14. ^ Lakić 1963.
  15. ^ Veljko Đurić-Mišina (2011): Rasrbljavanje Crne Gore i crnogorčenje Srba
  16. ^ Đilas 1945, str. 3.
  17. ^ Jovanović 1947.
  18. ^ Novak 1954.
  19. ^ Ustav Republike Crne Gore (1992)
  20. ^ Čedomir Antić (2017): Drugi odgovor dr Aleksandru R. Miletiću
  21. ^ Ustav Republike Crne Gore (2007)
  22. ^ Crnogorska katolička crkva registrovana kao NVO
  23. ^ Tadić 2006, str. 21.
  24. ^ Kisić 2016, str. 129.
  25. ^ Financial Times (2007): Neil MacDonald, Montenegro’s ethnicity debate intensifies
  26. ^ Gabrić 2010, str. 190.
  27. ^ Branisav Milić: Montenegro Archives
  28. ^ Montenegro entre dous Titáns
  29. ^ „Democratica: Sessões parlamentares (2003)”. Arhivirano iz originala 03. 02. 2018. g. Pristupljeno 03. 02. 2018. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Црногоризација&oldid=27674499”