Istočna Afrika
Istočna Afrika je najistočnija regija afričkog kontinenta koja se različito definiše u geografiji ili geopolitici. Prema UN-ovoj šemi geografskih regija istočnu Afriku čine sledećih 20 zemalja [1]:
- Južni Sudan, Uganda, Burundi i Ruanda – ponekad se (u geografskom smislu) smatraju delom srednje Afrike
- Kenija, Tanzanija – članice Istočnoafričke zajednice (EAC)
- Džibuti, Eritreja, Etiopija i Somalija – često se označavaju kao Afrički rog
- Mozambik i Madagaskar – ponekad se smatraju delom južne Afrike
- Malavi, Zambija i Zimbabve – ponekad se uključuju u Južnu Afriku i bivšu Srednjoafričku Federaciju
- Komori, Mauricijus i Sejšeli – male ostrvske države u Indijskom okeanu
- Reinion i Majot – Francuske prekomorske teritorije u Indijskom okeanu
Egipat i Sudan se ponekad, geografski, ubrajaju u ovu regiju.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Istočna Afrika je tokom 19. i 20. veka bila u centru glavnih imperijalističkih evropskih nacija tog vremena. Tri glavne boje afričke zemlje bile su bež, crvena i plava. Crvena je bila za Engleze, plava za Francuze, a bež za Nemačku tokom perioda kolonijalizma. Tokom perioda Osvajanje Afrike, proces kolonijalne ekspanzije[2][3] kojim su u drugoj polovini 19. veka zapadnoevropske sile ustanovile svoju vlast nad gotovo celokupnim afričkim kontinentom. Osvajanje Afrike rezultovalo je okupacijama i aneksijama afričkih teritorija od strane evropskih sila tokom perioda Novog Imperijalizma i to između 1880. i 1914. godine. Berlinska konferencija 1884. godine,[4][5][6] koja je regulisala evropsku kolonizaciju i trgovinu u Africi, obično se naziva polazištem borbe za Afriku,[7][8] skoro svaka zemlja u širem regionu je u različitom stepenu postala deo evropskog kolonijalnog carstva.
Portugal je bio prvi među evropskim državama koji je uspostavio snažnu prisutnost u južnom Mozambiku i Indijskom okeanu od 15. veka. Portugalci su se napokon na jezeru Malavi susreli s nedavno stvorenim Britanskim Protektoratom Nyasaland (današnji Malavi), koji je okruživao istoimeno jezero s tri strane, dopustivši Portugalcima nadzor istočne obale jezera. Britansko carstvo je zauzelo delove regiona današnje Ugande i Kenije. Protektorat Ugande i Kenije nalazili su se na bogatom poljoprivrednom zemljištu koje je uglavnom pogodno za uzgoj kultura poput kafe i čaja, kao i za stočarstvo sa proizvodima proizvedenim od goveda i koza, kao što su kozje i goveđe meso i mleko. Oova oblast je imala potencijal za značajnu ekspanziju, jer je bila pogodna za preseljenje velikog broja britanskih državljana u region. Preovlađujući klimatski uslovi i geomorfologija regiona omogućili su osnivanje naprednih naselja u evropskom stilu kao što su Najrobi, Vila Peri, Vila Žunkeiro, Porto Amelija, Lorenso Markes i Entebe.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Neki delovi istočne Afrike podmlađeni su koncentracijama divljih životinja poput „velike petorke“, tj. slona, lava, zebre, žirafe i nosoroga, čije su populacije tokom nedavnih vremena opadale zbog povećanog i nekontrolisanog lova, posebno nosoroga i slonova.[9][10]
Geografija istočne Afrike često je iznenađujuća i slikovita. Oblikovana silama globalne tektonike ploča koje su stvorile Veliku rasednu dolinu, istočna Afrika je nalazište dva najviša vrha u Africi, Kilimandžara i Maunt Kenije.[11]
Jedinstvena geografija i očigledna predodređenost za poljoprivredu učinile su istočnu Afriku metom evropskih istraživanja, eksploatacije i kolonizacije u devetnaestom veku. Danas je turizam važan deo ekonomija Kenije, Tanzanije i Ugande.
Prirodno jezgro Istočne Afrike čini Jezerska visoravan ili Istočnoafrička visoravan (visine preko 1 000. m), najprostranija visoravan Afrike. Visoravan je razbijena ograncima Velikog istočnoafričkog rova, pa se u reljefu smenjuju gromadne planine (npr. Ruvenzori), vulkanske planine (npr. Kilimandžaro i Kenija) i vulkanski platoi.[12]
Severno od Jezerske visoravni, odvojena delom Velikog istočnoafričkog rova u kojem se nalazi Rudolfovo jezero, prostire se Etiopska visoravan. To je složen prostor na kojem se smenjuju planinski venci, masivi i visoravni. Istočno od Etiopske visoravni, takođe osvojena rovom, prostire se Somalijska visoravan.[13]
U istočnoj Africi preovlađuju savane i tropske stepe. Tropske kišne šume svedene su na podnožja planinskih masiva, a najrasprostranjenije su na zapadu, gde se nastavljaju na šume basena Konga. U istočnoj Africi je izražena visinska pojasnost.[14]
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima istočne Afrike je prilično netipična za ekvatorijalne regione. Zbog nadmorske visine u regionu i kišnih zapadnih monsunskih vetrova koji se stvaraju zbog planinskog venca Ruvenzori i Etiopske visoravani, istočna Afrika je hladna i suva za svoju geografsku širinu. Na obali Somajlije može proći mnogo godina bez ikakve kiše. Na drugim mestima godišnja količina padavina se generalno povećava prema jugu i sa nadmorskom visinom, i iznosi oko 400 mm u Mogadišu i 1.200 mm u Mombasi na obali, dok se prema kopnu i planinama povećava za oko 130 mm u Garooveu do preko 1.100 mm u Mombasi blizu Kilimandžara, koji se nalazi u severoistočnoj Tanzaniji, na granici sa Kenijom, oko 350 km južno od Ekvatora i oko 500 km severnozapadno od grada Dar es Salama.[15] Neobično je da većina kiše pada u dve različite vlažne sezone, jedna tokom aprila, a druga tokom oktobra ili novembra.[16]
Zapadno od Etiopske visoravni, velikog platoa ispresecanog planinskim masivima koji se proteže od Eritreje, Etiopije, do severne Somalije i Roga Afrike,padavine su tropske, sa kišom tokom cele godine blizu ekvatora i jednom vlažnom sezonom u većini etiopskih visoravni. Godišnja količina padavina se kreće od preko 1.600 mm na zapadnim padinama do oko 1.250 mm u Adis Abebi i 550 mm u Asmari. U visokim planinskim vencima, količina padavina može biti preko 2.500mm.[17]
Padavine u istočnoj Africi karakterišu dve glavne sezone padavina, duge padavine od marta do maja i kratke padavine od oktobra do decembra. Na varijabilnost padavina utiče dipol Indijskog okeana. El Ninjo događaji, globalni atmosfersko-okeanski fenomen koji nastaje usled fluktuacija pravaca vetrova i temperature vode u tropskom delu Tihog okeana, povećava količinu padavina osim u severnim i zapadnim delovima etiopskog i eritrejskog visoravni, gde izaziva sušu i poplave reke Nila. Poplave Nila rezultat su godišnjeg monsuna između maja i avgusta koji uzrokuje ogromne padavine na Etiopskoj visoravni čiji vrhovi dostižu visinu do 4550 metara. Veći deo ove kišnice se ulivaju u reku Plavi Nil i Atbarah, dok manje količine protiču kroz Sobat i Beli Nil pa sve dodo Nila. Tokom ovog kratkog perioda te reke doprinose do devedeset procenata vode Nilu i većine sedimentacije koju on nosi, ali nakon kišne sezone smanjuju se na manje reke. Pozitivan dipol u Indijskom okeanu dovodi do zagrejavanja površine mora kod obala istočne Afrike i dovodi do povećanje padavina u istočnoj Africi. Temperature u istočnoj Africi, osim u vrućem i uglavnom vlažnom obalskom pojasu, su umerene, sa maksimumima do oko 25 °C) i minimumima do 15 °C na nadmorskoj visini od 1.500 metara. Na visinama većim od 2.500 metara, mrazevi su uobičajeni tokom sušne sezone, a maksimumi su tipično oko 21 °C.[18]
| Klima Istočne Afrike | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 33 (91) |
33 (91) |
32 (90) |
32 (90) |
29 (84) |
27 (81) |
26 (79) |
30 (86) |
34 (93) |
36 (97) |
35 (95) |
34 (93) |
32 (90) |
| Minimum, °C (°F) | 21 (70) |
20 (68) |
19 (66) |
16 (61) |
12,0 (53,6) |
9 (48) |
9 (48) |
12 (54) |
16 (61) |
20 (68) |
21 (70) |
21 (70) |
19,5 (67,1) |
| Količina padavina, mm (in) | 102 (4,02) |
88 (3,46) |
46 (1,81) |
19 (0,75) |
10 (0,39) |
1 (0,04) |
1 (0,04) |
4 (0,16) |
5 (0,2) |
13 (0,51) |
46 (1,81) |
67 (2,64) |
88 (3,46) |
| Dani sa padavinama (≥ 0.1 mm) | 14 | 10 | 8 | 4 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 3 | 8 | 11 | 41 |
| Izvor: [19] | |||||||||||||
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Budući da se u Istočnoj Africi pojavio prvi čovek i da su ljudi u njoj najduže naseljeni, odlikuje je pravo šarenilo naroda i jezika. Zbog toga u svim zemljama postoji dvojezičnost - uporedno sa jezicima domaćeg stanovništva kao službeni koriste se još engleski (Kenija, Tanzanija, Uganda) i francuski jezik (Ruanda, Burundi). Širom Istočne Afrike govori se jezik svahili, koji sadrži mnogo reči iz arapskog jezika.
Stanovništvo Istočne Afrike je mlado, prirodni priraštaj je dvocifren, prosečan životni vek je kraći od 50 godina, a udeo nepismenih je veliki (osim u Keniji). Sa izuzetkom Somalije i Džibutija, u svim zemljama preovlađuju hrišćani. U Etiopiji i Eritreji većina vernika pripada pravoslavnoj veri, dok u Somaliji i Džibutiju većina vernika pripada islamskoj veri.
U Ugandi je 50% stanovništva mlađe od 15. godina.
Istočna Afrika je najmanje urbanizovana regija Afrike: samo 1/4 ukupnog stanovništva živi u gradovima. Polovina ukupnog stanovništva Istočne Afrike koncentrisana je na jugozapadu Kenije, severoistoku Tanzanije i na teritorijama Ugande, Burundija i Ruande. Sa oko 350 st./km2, Ruanda je najgušće naseljena zemlja cele Afrike. Najveći gradovi regije su Adis Abeba i Najrobi, sa po oko tri miliona stanovnika.[20]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „UNSD — Methodology”. unstats.un.org. Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ „White Men on the Dark Continent; Lamar Middleton's "The Rape of Africa" Is a Study of the Past Sixty Years of European Expansion There THE RAPE OF AFRICA. By Lamar Middleton. 331 pp. New York: Harrison Smith and Robert Haas.”. timesmachine.nytimes.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-12-09.
- ^ Hodges, Norman E. (1972). „Neo-Colonialism: The New Rape of Africa”. Journal of Black Studies and Research. 3 (5): 12—23. doi:10.1080/00064246.1972.11431211. Pristupljeno 6. 4. 2021.
- ^ Katzenellenbogen, S. (1996). „It didn't happen at Berlin: Politics, economics and ignorance in the setting of Africa's colonial boundaries.”. Ur.: Nugent, P.; Asiwaju, A. I. African Boundaries: Barriers, Conduits and Opportunities. London: Pinter. str. 21—34.
- ^ Craven, M. (2015). „Between law and history: the Berlin Conference of 1884-1885 and the logic of free trade”. London Review of International Law. 3: 31—59. doi:10.1093/lril/lrv002
.
- ^ Crowe, S.E. (1942). The Berlin West African Conference, 1884–1885. London: Longmans Green.
- ^ Brantlinger, Patrick (1985). „Victorians and Africans: The Genealogy of the Myth of the Dark Continent”. Critical Inquiry. 12 (1): 166—203. JSTOR 1343467. S2CID 161311164. doi:10.1086/448326.
- ^ Ajala, Adekunle (1983). „The Nature of African Boundaries”. Africa Spectrum. Institute of African Affairs at GIGA, Hamburg. 18 (2): 177—189. JSTOR 40174114. „Kwame Nkrumah once made the point that the Berlin Conference of 1884–85 was responsible for "the old carve-up of Africa". Other writers have also laid the blame for "the partition of Africa" on the doors of the Berlin Conference. But Wm. Roger Louis holds a contrary view, although he conceded that "the Berlin Act did have a relevance to the course of the partition" of Africa.”
- ^ Royal Berglee, PhD (17. 6. 2016). „7.5 East Africa” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ „Eastern Africa: Geography, Ethnography and Physical Activity”. The International Journal of the History of Sport (na jeziku: engleski). april 2010. str. 759—779. doi:10.1080/09523361003625824. Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ Worthington, E. B. (1950). „Geography and the Development of East Africa”. The Geographical Journal. str. 29—43. doi:10.2307/1789509. Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ „East Africa”. www.cs.mcgill.ca. Arhivirano iz originala 18. 02. 2023. g. Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ Bank, African Development (8. 6. 2019). „Afrique de l’Est : Aperçu régional”. Banque africaine de développement - Bâtir aujourd'hui, une meilleure Afrique demain (na jeziku: francuski). Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ Bank, African Development (8. 6. 2019). „East Africa Regional Overview”. African Development Bank - Building today, a better Africa tomorrow (na jeziku: engleski). Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ „CLIMATS - Encyclopédie météorologique”. www.climats.com (na jeziku: francuski). Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ „Afrique de l'Est”. African Road Safaris (na jeziku: francuski). Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ „Climat d'afrique”. www.marcovasco.fr. Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ „Sécheresse en Afrique de l’Est : « Si la pluie ne vient pas, aucun de nous ne survivra »”. Oxfam International (na jeziku: francuski). 25. 5. 2022. Pristupljeno 18. 2. 2023.
- ^ „Climat d'afrique”. www.marcovasco.fr. Pristupljeno 19. 2. 2023.
- ^ http://www.kotraza-dragacevo.org/Prezentacije/Geografija/Istocna%2520Afrika.ppt+&cd=12&hl=sr-Latn&ct=clnk&gl=rs[mrtva veza]
- ^ a b „Population of capital cities and cities of 100,000 or more inhabitants”. Demographic Yearbook 2015. United Nations Statistics Division. 2016. Arhivirano iz originala 2. 4. 2019. g. Pristupljeno 4. 7. 2017.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
