Nevada

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Nevada (višeznačna odrednica).
Nevada
Položaj Nevade
Država SAD
Glavni gradKarson Siti
Najveći gradLas Vegas
Proglašenje za
 državu		 — datum: 31. oktobar 1864.
 — poredak: 36.
GuvernerStiven Sisolak
Površina286.367 km2
Stanovništvo2010.
 — broj st.2.600.167
 — gustina st.9,08 st./km2
 — ISO 3166-2US-NV
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima

Nevada (engl. Nevada), država je na zapadu SAD, koju okružuju države Kalifornija, Oregon, Ajdaho, Juta i Arizona. Po veličini je 7. u SAD. Glavni grad joj je Karson Siti, a najveći Las Vegas. Nevada je po broju stanovnika 35. u SAD. Prostire se na površini od 286.585 km², na kojoj živi 2.600.167 stanovnika (2008). Preko 2/3 populacije Nevade živi u okolini i u Las Vegasu. Ime je dobila po planini Sijera Nevade koje se kroz nju prostiru. Nevada ima nekoliko nadimaka jedan on njih je Srebrna država zbog velike uloge srebra u istoriji Nevade, takođe je zovu Država rođena u borbi[1] zato što je postala država za vreme Američkog građanskog rata.

Nevada je većinski pustinjačka i suva, sa najvećim delom u Velikom basenu. Regije južno od Velikog Basena se nalaze u okviru pustinje Mohave, dok jezero Taho i Sijera Nevada leže na zapadnoj ivici. Približno 86% od državine zemlje pripada nadležnostima federalne vlade SAD, i civilnih i vojnih.[2]

Nevada je poznata po svojim libertarijanističkim zakonima. Ustanovljenje legalizovanog kockanja i blagih procedura braka i razvoda u dvadesetom veku je transformiralo Nevadu u veliku turističku destinaciju.[3][4] Nevada je jedina američka država u kojoj je prostitucija legalna (mada je zabranjena u okruzima Klark i Vošo, koji sadrže Las Vegas i Rino). Turistička industrija je Nevadin glavni poslodavac,[5] a rudarstvo od velikog značaja za sektor ekonomije, s tim da je Nevada četvrti najveći proizvođač zlata na svetu.[6]

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Ime Nevada na španskom znači „pokriveno snegom“ .[7] Dobila je ime po Sijeri Nevadi što znači „planine pokrivene snegom“. Godine 2004. je izgovor „Nevada“ postao zvaničan nakon što je predsednik Džordž Buš na jednom od njegovih govora izjavio „Odlično je biti ovde u Nevadi."[8], naglašavajući izgovor sa kratkim „a“.

Geografske odlike[uredi | uredi izvor]

Topografska mapa Nevade
Planina Čarlston

Položaj i reljef[uredi | uredi izvor]

evada se nalazi na zapadnom delu SAD, i okružuju je države Juta, Ajdaho, Oregon, Kalifornija i Arizona.[9] Veći deo severne Nevade je u okviru Velikog Basena, blage pustinje koja leti ima tople temperature a zimi hladne. Povremeno u ovom delu Nevade vlaga iz Severnog američkog monsuna[10] izaziva letnje oluje i grmljavine.

Planinski venci ovog dela Nevade, koji imaju vrhove preko 4.000 m[11], imaju bujne šume iznad pustinjskih ravnica, stvarajući nebeska ostrva za endemske vrste.[12] Doline su uglavnom ispod 910 m nadmorske visine.

Južni deo države, gde se nalazi Las Vegas, je unutar pustinje Mohave.[13] U ovom regionu padne manje kiše zimi, ali je zato je leti bliža Severnom američkom monsunu. Takođe je i tlo nisko, uglavnom ispod 1.200 m, daje uslove za vrele letnje dane i hladne zimske noći (zbog temperaturne inverzije).[14][15]

Nevada i Kalifornija imaju najveću dijagonalnu liniju kao granicu koja iznosi 640 km.[16] Ova linija počinje kod jezera Tahoe i nastavlja do reke Kolorado, gde se spajaju granice Nevade, Kalifornije i Arizone, 19 km jugozapadno od Loflina.[17]

Najveći planinski venac u južnom delu Nevade je planinski venac Spring, zapadno od Las Vegasa.[18] Najniža tačka je južno od Loflina, kod reke Kolorado.

Nevada ima 172 planinska vrha sa 610 m. Nevada je druga po redu u SAD što se tiče planina, iza Aljaske, i ispred Kalifornije, Montane i Vašingtona. Ovo čini Nevadu državom sa najviše planina.[19]

Klima[uredi | uredi izvor]

Nevada važi za najsuvlju državu SAD što po prirodi i geografiji i jeste.[20] Suvu klimu upotpunjavaju pustinjski i polu-pustinjski predeli koji čine veći de površine same države. Nevadu odlikuju visoke dnevne letnje temperature koje idu i do 52 °C ali nasuprot njima veoma niske noćne temperature čak -46 °C. zime u severnim krajevima Nevade su duge i veoma hladne, dok u južnim krajevima su kratke i ne tako hladne.

Većina delova Nevade ima minimalne padavine tokom godine.[21]

Najveća zabeležena temperatura je 52 °C izmerena 26. juna 1937. kod Loflina, a najniža -46 °C kod San Džakinta iste godine.[22] Nevadinih rekordnih 52 °C je treća najviša temperatura zabeležena u istoriji SAD, iza Arizoninih 53 °C i Kalifornijinih 57 °C.

Hidrografija[uredi | uredi izvor]

Površina Nevade je veoma suva[23], 0,69% Nevade je voda. Najznačajnije reke koje protiču kroz Nevadu su reka Kolorado[24] i reka Humbolt.[25] Reka Kolorado je reka na jugozapadu Sjedinjenih Američkih Država i severozapadu Meksika, duga je oko 2330 km. Izvire na zapadnim padinama Stenovitih planina i utiče u Kalifornijski zaliv. Reka Humbolt teče na severu Nevade, duga je 530 km. Najznačajnija jezera u Nevadi su Piramid, Voker i Taho.[26]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Mapa Meksika (1824)

Istorija pre 1864.[uredi | uredi izvor]

Istorija Nevade je počela otkrićem velikih količina retkih metala (zlata i srebra) 1859. godine.[27]

Prisajedinjavanje SAD[uredi | uredi izvor]

Prava istorija Nevade počinje odvajanjem posebne države Nevade od Jute 1861, ime je dobila po planini koja se kroz nju prostire — Sijera Nevade (u prevodu sa španskog - snežna planina). Godine 1864. uz zalaganje predsednika SAD Nevada je prisajedinjena kao 36. država. Status države je bio požurivan za 31. oktobar kako bi se pomoglo da se osigura ponovna pobeda Abrahama Linkolna 8. novembra i posleratna Republikanska dominacija kongresa,[28] jer je Nevadina rudarski fokusirana ekonomija vezala za više industrializovanu Uniju. Međutim, kako se ispostavilo, Linkoln i republikanci su pobedili na izborima lako, i nije im bila potrebna pomoć Nevade.

Status Nevade kao rudom bogate zemlje je pomoglo Uniji u svojoj industrijalizaciji. Nevada je zabeležena kao jedna od jedine 2 zemlje koje su značajnije proširile teritoriju posle prisajedinjavanja Uniji (Druga je Misuri, koja je stekla dodatnu teritoriju 1837. godine kupovinom zemlje od Indijanaca.). Razlog tome je bilo samo bogatstvo Nevade u vidu zlata i srebra koje je bilo preko potrebno Uniji za oporavljanje od građanskog rata koji se tek završio, Nevada je proširena na račun Jute i Novog Meksika. Rudarstvo je oblikovalo kako ekonomiju tako i istoriju Nevade.

Nevada je stekla stoju sadašnju južnu granicu 5. maja 1866. godine, kada je apsorbovala okrug Pah-Ute iz Teritorije Arizone zapadno od reke Kolorado, u suštini svu sadašnju Nevadu južno od 37. paralele.

Transfer te teritorije je bio izazvan otkrićem zlata u tom regionu, i verovalo se od strane zvaničnika da bi Nevada bila bolja u nadgledanju očekivanog stanovničkog buma. Ovaj region uključuje uglavnom ono što je sad okrug Klark. 1868. još jedan deo zapadne Teritorije Jute, čiji su stanovnici izbegavali mormonsku dominaciju, je bio pripojen Nevadi, postavljajući današnju istočnu granicu.

Rudarstvo je oblikovalo Nevadinu ekonomiju dosta godina, a takođe i njenu istoriju. Ono je veoma povoljno uticalo na ekonomiju države, nastajali su mnogi manji i veći gradovi. U ovom periodu pojam Divlji zapad je stvarno dobio na značenju zato što je ta zlatna groznica privukla ne samo poštene radnike nego i lopove i bandite koji su u celoj državi stvarali probleme. Ali kako su se otkrivale sve veće i veće naslage zlata došlo je do transformacije nekada malih rudarskim mesta u prave gradove. Kada je Mark Tven živeo u Nevadi tokom perioda opisanog u njegovom autobiografskom delu, rudarstvo je dovelo veliku spekulaciju i ogromno bogatstvo. Međutim, i rudarstvo i stanovništvo je opalo u drugom delu 19. veka. Ali, otkriće srebra u Tonopi 1990. godine i otkrića zlata u Goldfildu i Rijolitu su uticale na porast populacije Nevade.

Kockanje i rad[uredi | uredi izvor]

Neregulisano kockanje, u malim rudarskim gradovima u kojima su obogaćeni rudari kockali i pijančili zarađeni novac po barovima, koje je bilo nezakonito 1909. kao deo vladinog nacionalnog projekta antikockarskog pohoda. To je prouzrokovalo pad rudarskih aktivnosti i usporavanje agrarnog sektora, za vreme velike depresije Nevada ponovo legalizuje kockanje od 1931. Odobrenje je stiglo osam dana posle vladinog ugovora o izgradnji Huverove brane (koja je trebalo da pomogne da se SAD izvuče iz krize otvaranjem novih radnih mesta).

Nuklearne probe[uredi | uredi izvor]

U Nevadi su za vreme Hladnog rata testirane mnoge nuklearne bombe. Mesto za testiranje se nalazili 105 km severozapadno od Las Vegasa. To mesto je obuhvatalo otprilike 3.500 km² pustinje. Testovi su počeli 27. januara 1951. bacanjem nuklearne bombe od od jedne kilotone TNT-a. Poslednji atmosferski test je urađen 1962, a podzemno testiranje oružja se nastavilo do 23. septembra 1992. Ova lokacija je poznata po tome što ima najveću koncentraciju nuklearnih oružja u SAD. Merenjem radijacije u zemlji na toj lokaciji, ta lokacija je poznata kao lokacija koja ima najviše nuklearnih detonacija u SAD.

Preko 80% teritorije države je u posedu federalne vlade. Glavni razlog ovoga je ti što farme nisu bile dozvoljene u toliko velikim veličinama da izdrže temperaturne uslove koje preovladavaju kroz pustinju Nevade. Umesto toga, rani doseljenici su pravili farme u blizini izvora vode, pa bi stoku vodili na ispašu u javnu teritoriju pored, koja je beskorisna za poljoprivredu bez izvora vode.

Demografija[uredi | uredi izvor]

Prema popisu Sjedinjenih Američkih Država u julu 2012. godine, procenjeno je da u Nevadi živi oko 2.759.000 ljudi[29]. Popis koji je izvršen u 2006. godini je procenio da je Nevada osma članica Sjedinjenih Američkih Država po porastu stanovništva. Od 1940. Godine do 2003. Godine, Nevada je imala najveći porast stanovništva u Sjedinjenim Američkim Državama .[30] Njena populacija se povećala za 66,3%, dok se populacija Sjedinjenih Američkih Država povećala za 13,1%. Više od dve trećine populacije Nevade živi u okrugu Klark, na jugu države.

Rast populacije

godina -- pop. -- %

1860–6,857 -- -

1870–42,941–526,2%

1880–62,266–45,0%

1890–47,355 -- −23,9%

1900–42,335 -- −10,6%

1910–81,875–93,4%

1920–77,407 -- −5,5%

1930–91,058–17,6%

1940–110,247–21,1%

1950–160,083–45,2%

1960–285,278–78,2%

1970–488,738–71,3%

1980–800,493–63,8%

1990–1,201,833–50,1%

2000–1,998,257–66,3%

2010–2,700,551–35,1%

Poreklo stanovništva[uredi | uredi izvor]

U 2009. godini, stanovnici nevade su poreklom bili 20,8% iz Meksika, 13,3% iz Nemačke, 10% iz Irske, 9,2% iz Engleske, 6,3% iz Italije, 1,4% iz Norveške, 1,4% iz Švedske, 0,8% iz Danske. U 2000. godini, 16,19% populacije starije od 5 godina u Nevadi kod kuće priča španskim jezikom, 1,59% priča filipinskim i 1% priča kineskim jezikom.

Veroispovest[uredi | uredi izvor]

Stanovnici Nevade su 27% Katolici, 26% Protestanti, 11% Mormoni, 2% Muslimani, 1% Jevreji, 1% Hindu, i 0,5% Budisti. Stanovnici Nevade najmanje idu u crkvu u odnosu na ostale članice Sjedinjenih Američkih Država. U 2009. godini, 30% stanovnika Nevade je potvrdilo da ide u crkvu svake nedelje, dok u ostalim članicama u proseku 42% posto stanovništva ide u crkvu.

Gradovi[uredi | uredi izvor]

Glavni grad nevade je Karson Siti, ima populaciju od 55.000 ljudi[31]. Najveći grad Nevade je Las Vegas, najpoznatiji po kockanju i vrhunskim restoranima. Las Vegas sebe naziva prestonicom zabave jer poseduje mnogo kasina. Nalazi se na tridesetom mestu po broju stanovništva u Sjedinjenim Američkim Državama. Ima oko 580.000 stanovnika, a sa širom okolinom ima oko 1.951.000 stanovnika[32]. Ostali veći gradovi su Henderson, Rino, Sanrajs Mejnor, Paradajs, Spring Vali, Enterprajz, Sparks.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Fotografija rančera iz Nevade

Mnogi od visokih planinskih delova Nevade su odlični za ispašu, a gajenje stoke i ovaca su važne industrije. Zbog preovladavajuće suvoće i strmih padina, poljoprivreda nije visoko razvijena, ali je uglavnom posvećena gajenjem stočne hrane; mada krompir, luk i neke druge žitarice se takođe gaje.

Nevadina bogatstva ne rastu iz njene zemlje, već se nalaze ispod površine. Iako je kopanje bakra nije više dominantno kao pre, Nevada je glavni proizvođač zlata, srebra i žive u Americi. Takođe se proizvode gejming mašine i proizvodi, vazdušna oprema, i mašine za nadgledanje seizmičkih aktivnost. Skladištenje i vožnja kamiona su takođe bitne industrije Nevade.

Ali u stvari Nevadina privreda najviše zavisi od turizma, posebno kockanja (legalizovana 1931. godine) i industrije odmarališta sa centrom u Las Vegasu, i u manjem stepenu u Rinu, reci Taho i Loflina. Takse kockanja su primaran izvor državnog prihoda. Zakoni o razvodu su napravili od Rina „glavni grad razvoda sveta“, dok nisu slični zakoni doneti u drugim gradovima.[33]

Politika i administracija[uredi | uredi izvor]

Državna politika[uredi | uredi izvor]

Zbog velikog porasta stanovništva na jugu Nevade, napravila se uočljiva razlika u politici severne i južne Nevade. Severna regija Nevade je dugo držala pod kontrolom ključne političare Nevade, iako je jug Nevade veći po broju stanovništva. Južna Nevada gleda severnu Nevadu kao „bivšeg branioca“ koji pokušava da vlada kao manjina. Političarima sa severa Nevade kojima se bliži kraj amandmana će biti zamenjeni političarima sa juga Nevade jer je jug Nevade više naseljen, te će imati više glasova. To će ostaviti severnu Nevadu sa manje uticaja na dešavanja u državi. 43,10% Nevađana glasaju za Demokratsku partiju (ukupno oko 580.000 ljudi). 35,33% Nevađana glasaju za Republikansku partiju (ukupno oko 475.000 ljudi). 15,84% Nevađana ne izlazi na izbore, dok 5,72% Nevađana glasaju za manjinske partije.

Guverner[uredi | uredi izvor]

Brajan Edvard Sandoval, rođen petog avgusta, 1963. je 29. guverner Nevade, i član republikanske partije .[34] On je bivši sudija okružnog suda Nevade. Rođen je u Redingu, Kaliforniji, živi u Rinu. Porodica mu je iz Meksika. Srednju školu je završio 1981. godine, posle toga je pohađao Univerzitet Nevade.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Public history in the “Battle Born” state”. 
  2. ^ „Federal Land Acres in Nevada” (PDF). US Dept. of the Interior, Bureau of Land Management. Arhivirano iz originala (PDF) 30. 9. 2006. g. Pristupljeno 7. 5. 2009. 
  3. ^ Bible, Bill "Protect Gaming's Legacy", "Las Vegas Sun", August 11, 2000, accessed January 9, 2011
  4. ^ Jain, Priya "Betty Goes Reno", "Slate", July 21, 2010, accessed January 9, 2011
  5. ^ "Nevada Employment & Unemployment Estimates for November 2010" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. maj 2017), "Nevada Department of Employment, Training, and Rehabilitation"
  6. ^ "Frequently Asked Questions", Nevada Mining Association, accessed January 7, 2011
  7. ^ „Nevada”. Wordreference.com. Pristupljeno 24. 2. 2007. 
  8. ^ „Myth No. 123 – Pronouncing Nevada”. Nevadaculture.org. Arhivirano iz originala 24. 5. 2013. g. Pristupljeno 15. 2. 2013. 
  9. ^ „Map of Nevada (NV)”. 
  10. ^ „The North American Monsoon”. 
  11. ^ „Places With 4000 Meter Peaks in North America”. 
  12. ^ „10 things you didn’t know about nature in Nevada”. 
  13. ^ „Mojave Desert”. 
  14. ^ „Mojave Desert Biome”. 
  15. ^ „Weather”. 
  16. ^ „nevada and california the longest diagonal line”. 
  17. ^ „Laughlin, Nevada”. 
  18. ^ „Spring Mountains National Recreation Area Office”. 
  19. ^ „The Most Mountainous State in the U.S. May Surprise You”. 
  20. ^ Osborn, Liz. „Driest states”. Currentresults.com. Pristupljeno 17. 1. 2013. 
  21. ^ „Climate in Nevada”. 
  22. ^ „It Was So Cold In Nevada In 1937, Temperatures Stayed Below Freezing For Days”. 
  23. ^ „Nevada Weather: Here’s What to Pack”. 
  24. ^ „COLORADO RIVER”. 
  25. ^ „Science in the Humboldt River Basin”. 
  26. ^ „These 10 Gorgeous Lakes In Nevada Are Demanding Your Attention”. 
  27. ^ „Gold in Nevada: The Real Golden State”. 
  28. ^ „History of Nevada”. 
  29. ^ „Annual Estimates of the Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2012” (CSV). 2012 Population Estimates. United States Census Bureau, Population Division. decembar 2012. Pristupljeno 24. 12. 2012. 
  30. ^ By Les Christie, CNNMoney.com staff writer (25. 12. 2006). „CNN”. CNN. Pristupljeno 31. 7. 2010. 
  31. ^ „State & County QuickFacts”. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 19. 09. 2013. g. Pristupljeno 23. 9. 2013. 
  32. ^ „Profile of General Population and Housing Characteristics: 2010 Demographic Profile Data (DP-1): Las Vegas city, Nevada”. U.S. Census Bureau, American Factfinder. Pristupljeno 9. 3. 2012. 
  33. ^ (2002). str. 18
  34. ^ „Brian Sandoval Becomes Nevada's 29th Governor”. Renotahoe.about.com. 2. 1. 2011. Arhivirano iz originala 13. 4. 2014. g. Pristupljeno 4. 11. 2013. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Невада&oldid=27734820”