Humska eparhija
Humska eparhija je nekadašnja eparhija Srpske pravoslavne crkve, koju je 1219. godine osnovao prvi srpski arhiepiskop Sveti Sava za oblasti Humske Zemlje i Travunije (današnja Hercegovina, sa Starom Hercegovinom i Dubrovačkim primorjem). Prilikom osnivanja, sjedište eparhije je bilo pri manastiru Bogorodice Stonske, u tadašnjem glavnom humskom primorskom mestu Stonu.[1] Eparhijsko sjedište je naknadno izmješteo u manastir Svetih apostola Petra i Pavla na Limu, te je po tome ova episkopija ponekad nazivana i Limskom eparhijom, a njeni jerarsi su nosili i počasni naslov mitropolita.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Tokom 13. veka, episkopi humski stolovali su u Stonu. Poslije smrti kralja Milutina (1321), za vrijeme borbe između Stefana Dečanskog i Konstantina Nemanjića oko prestola, uspio je bosanski ban da zavlada Humom, te je Danilo izbjegao iz Stona i nastanio se u manastiru Svetih apostola, zvanom Petrov manastir, kod današnjeg Bijelog Polja na Limu, gdje je dobio i potrebne zemlje za izdržavanje. Poslije Danila postavljen je za episkopa humskog Stefan (1324), ali on nije mogao zauzeti svoj presto u Stonu, koji je ostao u bosanskim rukama. Stoga je i njemu kralj Stefan Dečanski potvrdio boravište u manastiru Svetih apostola Petra i Pavla na Limu, te se po tome ova episkopija ponekad nazivala i Limskom eparhijom.[2]
Srpski jerarh ove eparhije je 1377. godine u manastiru Mileševi obavio krunisanje Stefana Tvrtka I za kralja Srba i Bosne. Sredinom 15. vijeka, kada je Stefan Vukčić Kosača dobio naziv „hercega od Svetog Save“, područje Humske zemlje i Travunije je dobilo ime Hercegovina, a po tome se ova eparhija kasnije počela nazivati Hercegovačkom, a njeni arhijereji su takođe nazivani i mileševskim mitropolitima. Tako se 1466. i 1471. godine pominje mileševski mitropolit David.[3]
Episkopi[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Eparhija zahumsko-hercegovačka
- Manastir Bogorodica Stonska
- Vikarni episkop humski
- Istorija Srpske pravoslavne crkve
- Srpska arhiepiskopija (1219-1346)
- Istorija Pećke patrijaršije
- Srpska pravoslavna crkva u Hrvatskoj
- Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori
- Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini
- Srbi u Hrvatskoj
- Srbi u Crnoj Gori
- Srbi u Bosni i Hercegovini
- Stara Hercegovina
- Zahumsko-raška eparhija
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Bogdanović 1981, str. 317-320.
- ^ a b Janković 1985, str. 142.
- ^ Janković 1985, str. 157, 180.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Blagojević, Miloš (2009). Zahumsko-hercegovačka episkopija i mitropolija od osnivanja do kraja XIX veka. Beograd: Svet knjige.
- Bogdanović, Dimitrije (1981). „Preobražaj srpske crkve”. Istorija srpskog naroda. knj. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 315—327.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Ivanović, Radomir (1960). „Srednjovekovni baštinski posedi Humskog eparhijskog vlastelinstva”. Istorijski časopis (9-10: 1959): 79—95.
- Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku. Beograd: Istorijski institut SANU.
- Ljubinković, Radivoje (1959). „Humsko eparhisko vlastelinstvo i crkva Svetoga Petra u Bijelom Polju” (PDF). Starinar. 9-10 (1958-1959): 97—124.
- Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century” (PDF). Starinar. 51 (2001): 171—184.
- Ruvarac, Ilarion (1901). O humskim episkopima i hercegovačkim mitropolitima do godine 1766. Mostar: Paher i Kisić.
- Slijepčević, Đoko M. (1939). „Humsko-hercegovačka eparhija i episkopi (mitropoliti) od 1219 do kraja XIX veka” (PDF). Bogoslovlje. 14 (3-4): 239—294.
- Slijepčević, Đoko M. (1940). „Humsko-hercegovačka eparhija i episkopi (mitropoliti) od 1219 do kraja XIX veka” (PDF). Bogoslovlje. 15 (1): 28—43.
- Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 1. Minhen: Iskra.
- Ćirković, Sima (1964). „Sugubi venac: Prilog istoriji kraljevstva u Bosni”. Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu. 8 (1): 343—370.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Ćirković, Sima (2014) [1964]. „The Double Wreath: A Contribution to the History of Kingship in Bosnia”. Balcanica. 45: 107—143.
