Požega (Hrvatska)
| Požega | |
|---|---|
 Glavni trg | |
 Zastava
.gif) Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Hrvatska |
| Županija | Požeško-slavonska |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2021. | 16.867 |
| — gustina | 125,97 st./km2 |
| Aglomeracija (2021.) | 22.294 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 19′ 57″ S; 17° 40′ 28″ I / 45.33247° S; 17.67436° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 155 m |
| Površina | 133,9 km2 |
  Požega Požega na karti Hrvatske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Darko Puljašić (HDZ) |
| Poštanski broj | 34000 |
| Pozivni broj | +385 34 |
| Registarska oznaka | PŽ |
| Veb-sajt | |
| http://www.pozega.hr/ | |
Požega je grad u Hrvatskoj i administrativno središte Požeško-slavonske županije. Prema rezultatima popisa iz 2021. u gradu je živelo 22.294 stanovnika, a u samom naselju je živelo 16.867 stanovnika.[1]
Požega se nalazi u središtu plodne doline u središnjoj Slavoniji. Od 1921. do 1991. godine, grad je nosio ime Slavonska Požega, jer je istoimeni naziv nosio i grad u Srbiji.
Istorija
[uredi | uredi izvor]U doba antičkog Rima zvana je Vallis aurea (Zlatna dolina). Od 13. veka središte je Požeške županije, koja nije pripadala Banovini Slavoniji, već užoj Ugarskoj. Pod osmansku vlast je potpala oko 1536. godine, a potom postaje sedište Požeškog sandžaka.[2] Za pravoslavne Srbe na tim prostorima formirana je Požeška eparhija, koja je bila u sastavu Srpske patrijaršije, a eparhijsko sedište se nalazilo u obližnjem srpskom pravoslavnom manastiru Orahovici.[3]
Požega je oslobođena 1688. godine i od tada se nalazi u sastavu Habzburške monarhije. Obnovom Požeške županije (1745) postaje deo Kraljevine Slavonije. Istorijsko jezgro Požege razvija se tokom 18. veka u doba kasnog baroka. Gimnazija koja je osnovana 1699. godine prerasta 1754-1773. godine u požešku akademiju (višu gimnaziju).[4]
Požega je postala "Kraljevska varoš" 1767. godine, kada je u njoj živelo 2250 stanovnika.[5]
Pokrenut je 1862. godine u Požegi politički list "Slavonac".[6]
Više starih crkava, među kojima je i Sv. Duha, za Turaka je pretvoreno u džamije. Posebno skladno deluje gradski trg; Gradski muzej sa bogatim zbirkama. Severoistočno od Požege se nalazi Kutjevo poznato po vinogradima, starom vinskom podrumu i visokokvalitetnim vinima.
Od 1997. godine sedište je novoformirane rimokatoličke Požeške biskupije.
-
Požeški sandžak, 1606. -
Prikaz Požege iz 1880. -
Biskupska palata -
Srpski pravoslavni hram Sv. Đorđa u Požegi
Kulturna istorija Srba u Požegi
[uredi | uredi izvor]
Gostovala je u Požegi "Družina srbskog narodnog pozorišta" tokom oktobra i novembra 1864. godine. Repertoar je činilo dvadesetak predstava, među kojima su bile zastupljene i nacionalne teme poput:"Boj na Kosovu", Seoba Srbalja", "Zidanje Ravanice", "Nemanja", "San Kraljevića Marka" i dr. Odazvala se u velikom broju publika "svih staleža", pa je bilo zarade. Organizaciju su podneli meštani Antun Kovačević fiškal i Đorđe Ilić trgovac.[7]
Veliki srpski dobrotvor Petar Konjević iz Požege, ostavio je za prosvetne ciljeve srpskog naroda 30.000 f.[8]
Požega je bila 1885. godine mesto u Pakračkom izbornom srezu za srpski crkveno-narodni sabor u Karlovcima. U njemu je tada popisano 1219 pravoslavnih stanovnika.[9]
Srbi iz Požege su 1895. godine kupili 266 akcija Srpske banke iz Zagreba.
Drugi svetski rat
[uredi | uredi izvor]U prvoj polovini avgusta 1942. iz Slavonske Požege i sreza pohapšeno je više od 1000 lica, žena i dece i poslato u logore Jasenovac i Staru Gradišku.
U srezu Slavonska Požega, ljudi su odvođeni i danju i noću u ustaške zatvore, ali su samo noću saslušavani i strašno mučeni. Posle saslušanja neke su ostavljali u zatvoru, da bi ih i u narednim noćima stavljali na muke, a potom isprebijane i izmučene puštali kućama. Neki su, pak posle mučenja odvodili u obližnje polje ili u šumu i tu ih ubijali. Po pričanju drugog sveštenika iz istog sreza nad Srbima je odmah počeo "nezapamćen teror". I po danu i po noći ustaše su tukli, mučili, pljačkali i ubijali Srbe. "Niko nije bio siguran. Sveštenicima je zabranjivano svako činodejstvo. Jedne noći su i mene napali. Pretresli su mi kuću, tobože tražeći oružje, i optužili me da sam pucao u sopstveni radio-aparat kada je Pavelić govorio pri osnivanju hrvatske države, iako je aparat bio potpuno neoštećen. U mojoj parohiji bilo je oko sto ustaša, koji su odmah preduzeli čitavu hajku na Srbe. I ljudi i žene i deca morali su bežati gotovo svakog dana iz kuće u šumu i sakrivali se. Tog dana u mojoj parohiji poginulo je 14 Srba, a mnogi su premlaćeni da nikada ozdraviti neće. Pucalo se i ubijalo svuda". U mestima i selima slavonsko-požeškog sreza Srbi su morali oko ruke da nose traku sa natpisom „pravoslavac“.
U Zagrebu je izdata naredba da se Srbi na ulici mogu kretati samo između 8 i 18 časova, docnije je ta naredba proširena i na Jevreje, a sloboda kretanja proširena od 6 do 21 čas uveče. Zatim je naređeno da se svi Srbi i Jevreji isele iz centra Zagreba na periferiju, gde im je bilo određeno mesto za stanovanje. Zagrebačkim Srbima je još naređeno da kao i Jevreji nose traku oko ruke, i to belu sa natpisom „pravoslavac“. Ovakvu naredbu je izdao još ranije ustaški stan u Slavonskoj Požegi.
U julu 1941. U slavonsko-požeškom srezu spaljena su sela; Pasikovci, Crljenci i Poterać.
Pravoslavnu crkvu u Slavonskoj Požegi pošto je porušen crkveni toranj, crkva je pretvorena u kasapnicu.
U slavonsko-požeškom srezu porušene su crkve u Treštanovcima, Bolmači, Čačavcu, Slavonskoj Požegi i Smoljanovcima.
Sveštenika Danila Đuđuna ustaše su našle u vozu između Slavonske Požege i Novske zajedno sa vojnicima. Čim su ga primetili počeli su ga ismevati, čupali mu bradu, govoriti mu sramne i pogrdne reči i tući ga. Zatim su naredili da se nikuda iz vagona ne sme maći.
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Popis 2011.
[uredi | uredi izvor]Po popisu stanovništva iz 2001. godine, Grad Požega je imao 26.248 stanovnika, od čega je u samoj Požegi živelo 19.506 stanovnika.
Popis 2001.
[uredi | uredi izvor]Po popisu stanovništva iz 2001. godine, Grad Požega je imao 28.201 stanovnika, od čega je u samoj Požegi živelo 20.943 stanovnika.
Popis 1991.
[uredi | uredi izvor]Po popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Slavonska Požega je imala 71.745 stanovnika, raspoređenih u 209 naseljenih mesta.
| godina popisa | ukupno | Hrvati | Srbi | Jugosloveni | ostali |
|---|---|---|---|---|---|
| 1991. | 71.745 | 57.277 (79,83%) | 9.759 (13,60%) | 1.546 (2,15%) | 3.163 (4,40%) |
| 1981. | 71.286 | 53.305 (74,77%) | 9.557 (13,40%) | 5.894 (8,26%) | 2.530 (3,54%) |
| 1971. | 73.071 | 56.538 (77,37%) | 13.387 (18,32%) | 1.101 (1,50%) | 2.045 (2,79%) |
Bivša velika opština Slavonska Požega je novom teritorijalnom organizacijom u Hrvatskoj ukinuta i formirani su Gradovi: Požega, Kutjevo i Pleternica i opštine: Brestovac, Velika, Jakšić, Kaptol i Čaglin.
Slavonska Požega (naseljeno mesto), nacionalni sastav
[uredi | uredi izvor]| Nacionalnost[10] | 1991. | 1981. | 1971. |
| Hrvati | 15.862 (75,36%) | 13.764 (69,28%) | 13.548 (74,50%) |
| Srbi | 3.130 (14,87%) | 2.483 (12,49%) | 3.350 (18,42%) |
| Jugosloveni | 870 (4,13%) | 2.920 (14,69%) | 634 (3,48%) |
| ostali i nepoznato | 1.184 (5,62%) | 700 (3,52%) | 652 (3,58%) |
| Ukupno | 21.046 | 19.867 | 18.184 |
Popis 1991.
[uredi | uredi izvor]Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Slavonska Požega je imalo 21.046 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Poznate ličnosti
[uredi | uredi izvor]- Predrag Stojaković, košarkaš (NBA)
- Dobriša Cesarić, pisac
- Boris Hanžeković, atletičar
- Srđan Budisavljević, advokat i političar
- Ines Bojanić, glumica
- Stanka Stjepanović, profesor prava
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 5. 3. 2017.
- ^ Hafizović 2016.
- ^ Mileusnić 2006.
- ^ "Školski list", Novi Sad 1859. godine
- ^ "Srpski letopis", Budim 1844. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1862. godine
- ^ "Danica", Novi Sad 1864. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1884. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
- ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Grgin, Borislav (2008). „Hrvatska historiografija o Požegi i Požeškoj županiji u razvijenom i kasnom srednjem vijeku”. Scrinia Slavonica. 8: 113—132.
- Mileusnić, Slobodan (2006). Požeška mitropolija. Beograd: Muzej Srpske pravoslavne crkve.
- Moačanin, Nenad (1989). „Ratovanje i osnivanje upravnih jedinica u Srednjoj Slavoniji 1536-1541”. Vojne Krajine u jugoslovenskim zemljama u novom veku do Karlovačkog mira 1699. Beograd: SANU. str. 115—124.
- Hafizović, Fazileta (2016). Požeški sandžak i osmanska Slavonija : Sabrane rasprave. Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest: Podružnica za povijest Slavonije, Srijema i Baranje.
- CD-ROM: „Naselja i stanovništvo RH od 1857—2001. godine“, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Hrvatske, Zagreb, 2005.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
