Dragica Srzentić
| dragica srzentić | |
|---|---|
 Dragica Srzentić | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 19. novembar 1912. |
| Mesto rođenja | Sovinjak, kod Buzeta, Austrougarska |
| Datum smrti | 29. oktobar 2015. (102 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Srbija |
| Porodica | |
| Supružnik | Vojo Srzentić |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | pre rata |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
| Odlikovanja |  |
Dragica Srzentić (rođ. Vitolović; Sovinjak kod Buzeta, 19. novembar 1912 — Beograd, 29. oktobar 2015) bila je revolucionarka, učesnica Narodnooslobodilačke borbe i društveno-politička radnica FNRJ.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Bila je šesto od ukupno sedmoro dece Antuna i Perine Vitolović. Za vreme Prvog svetskog rata, njen otac je bio mobilisan u austrougarsku vojski i poginuo je 1915. godine na italijanskom frontu. Njena majka nije htela da joj deca pohađaju školu na italijanskom jeziku, pa je Dragica osnovnu školu pohađala u selu Čičerija gde se nastava održavala na hrvatskom jeziku.
Pošto je to selo bilo udaljeno od njene kuće, stanovala je kod ujaka. Nastavu nije redovno pohađala, jer je u ujakovoj porodici, morala da radi razne kućne poslove. Učitelj, koji je inače bio njen brat od ujaka, izdao joj je potvrdu da je završila tri razreda osnovne škole, pa je kao ratno siroče bila primljena u internat za istarsku decu u Karlovcu gde je završila dva razreda građanske škole. Pošto je internat bio preseljen u Zagreb, tamo je završila ostala dva razreda građanske škole i srednju trgovačku školu. U sedamnaestoj godini je otišla u Beograd i zaposlila se u Zavodu za unapređenje spoljne trgovine, a kasnije u Ministarstvu spoljne trgovine, gde radila sve do okupacije Kraljevine Jugoslavije, 1941. godine.
Drug njenog najstarijeg brata Viktora bio je Otokar Keršovani, kasnije poznati revolucionar i komunista. On je često boravio u njihovoj kući, a kasnije tokom boravka u Zagrebu, često je obilazio Dragicu, koja ga je cenila i poštovala kao rođenog brata. Preko njega je najpre počela da čita romane socijalnog sadržaja, a kasnije i marksističku literaturu. Pod tim uticajem se veoma rano opredelila za komunistički revolucionarni pokret. Kasnije u Beogradu, Otokar Keršovani je upoznao Dragicu sa Pavlom Bihaljijem i krugom brojnih levo orijentisanih intelektualaca koji su se okupljali oko „Nolita“, među kojima su bili - Hugo Klajn, Veselin Masleša, Velibor Gligorić, Gustav Krklec, Radovan Zogović, Čedomir Minderović, Kosta Racin i dr. Među njima je bio i književnik Jovan Popović, za koga se Dragica udala 1931. godine. Zajedno sa njim učestvovala je 1935. godine u osnivanju „Nedeljnih informativnih novina“ (preteče lista „NIN“ iz 1951. godine) i povremeno sarađivala u njemu. Zajedno sa Mitrom Mitrović, Olgom Alkalaj, Milicom Šuvaković, Milkom Žicinom, Mirom Vučković i drugima istaknutim ženama-komunistima učestvovala je u osnivanju i aktivno sarađivala u časopisu „Žena danas“. Godine 1936. se ponovo udala, ovaj put za revolucionara Voju Srzentića. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) primljena je 1939. godine.
Narodnooslobodilačka borba[uredi | uredi izvor]
Odmah posle Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije, aprila 1941. godine otišla je sa suprugom Vojom u Crnu Goru, gde su aktivno učestvovali u organizovanju ustanka. Pošto kod policije nije bila kompromitovana kao komunista, dobila je partijski zadatak da održava partijsku vezu između Bara i Ulcinja, dok su ostali komunisti bili povučeni u ilegalu. Italijani su je dva puta hapsili, ali je oba puta bila puštena najpre zahvaljujući tome što je dobro znala italijanski jezik. Kada je treći put bila uhapšena, bila je poslata u italijanski logoru u Albaniji, najpre je bila u Skadru, a potom u Draču. Tamo je uspela preko jednog italijanskog vojnika, koji je bio Slovenac iz Istre, da uspostavi vezu sa albanskim partizanima i organizuje bekstvo zatvorenica, u vreme kapitulacije Italije. Po dolasku na oslobođenu teritoriju u Makedoniji, 1943. godine bila je postavljena za rukovodioca kulturno-prosvetnog rada u Prvoj makedonsko-kosovskoj brigadi, a potom je sarađivala sa Svetozarom Vukmanovićem Tempom, koji je bio opunomoćeni delegat CK KPJ i Vrhovnog štaba u Makedoniji. Zajedno sa njim tokom rata je obišla deo Makedonije i Albanije, a stigla je i do Grčke.
Maja 1944. godine prešla na oslobođenu teritoriju Crne Gore, gde joj je saopšteno da ide u Vrhovni štab NOV i POJ, koji se tada nalazio na Visu. Tamo je bila raspoređena da ide u London sa Vladimirom Velebitom i još nekim saradnicima, među kojima je bio i njen suprug Vojo. U Londonu je dobila zadatak da na radiju Bi-Bi-Si organizuje emisiju na srpsko-hrvatskom jeziku i da bude spikerka, što je vrlo uspešno obavljala.
Posleratni period[uredi | uredi izvor]
Kada je marta 1945. godine obrazovana Privremena vlada DFJ, Dragica i Vojo su došli u Beograd. Dragica je tada počela da radi u radnoj grupi za organizaciju Ministarstva inostranih poslova, dok je njen suprug bio poslat u Albaniju za savetnika Envera Hodže. Dragica je kasnije bila postavljena za zamenika generalnog sekretara Ministarstva inostranih poslova. Juna 1948. godine je dobila zadatak da putuje u Moskvu, sa poverljivom poštom u kojoj je bio Titov odgovor Staljinu da odbija optužbe Informbiroa upućene jugoslovenskom rukovodstvu.
Iako nije prihvatila Rezoluciju Informbiroa, zasmetala joj je medijska hajka koja se u jugoslovenskim medijima vodila protiv Crvene armije i Sovjetskog Saveza, što joj je kao komunisti smetalo pa se usudila da to kritikuje. I ranije se suprotstavljala specijalnom snabdevanju privilegovanih iz takozvanih diplomatskih magazina. Zajedno sa mužem i njegovim bratom Nikolom, bila je 31. maja 1951. godine uhapšena pod sumnjom da je „sovjetski špijun“. Na sudskom procesu je bila osuđena na 10, a suprug na 15 godina zatvora, dok je Vojin brat Nikola preiminuo u istražnom zatvoru. Bila je upućena je na izdržavanje kazne u Dom za prevaspitavanje žena, koji se nalazio u Stolcu, u Hercegovini. Krajem 1955. godine, posle četiri godine i šest meseci robijanja bila je oslobođena daljeg izdržavanja kazne. Krajem 1956. godine, iz zatvora je pušten i njen suprug i tada su otišli da žive u Ulcinj, u njegovu rodnu kuću.
Tokom boravka u zatvoru, izgubili su posao i stan, a bila su im oduzeta i sva odlikovanja. Preko Svetozara Vukmanovića Tempa uspeli su da dobiju stan u Beogradu, a 1962. godine su dobili i penziju. Kasnije su im vraćena i odlikovanja. Sudska presuda iz 1951. je poništena februara 2007. godine odlukom Okružnog suda iz Beograda, a Dragica i njen tada već pokojni suprug Vojo su rehabilitovani.
Godine 2011. reditelj Želimir Žilnik snimio je dokumentarni film o Dragici Srzentić pod nazivom „Jedna žena - jedan vek“.
Umrla je u Beogradu 29. oktobra 2015. godine u svojoj 103 godini.[1] Njena urna pohranjena je u Ulcinju, gde je sahranjen i njen suprug.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ 'Caranović, B. „Umrla žena koja je Staljinu odnela 'ne“, Večernje novosti, 31. oktobar 2015.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Dragica Srzentić na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- „Nosila Staljinu Titovo 'ne'“, R. Radosavljević, Večernje novosti, Beograd, 1. oktobar 2011.
- „Svjedokinja povjesti: Ja sam Staljinu odnijela Titovo NE, a koju godinu kasnije završila na robiji“, Milorad Bibić, Slobodna Dalmacija, Split, 10. januar 2012.
- Dragica Srzentić - žena koja je odnela istorijsko „ne“ u Moskvu, Audio i foto arhiv Simić.
