Požega (Slavonska)

Za druge upotrebe, pogledajte Požega (višeznačna odrednica).

Požega
Crkva svete Tereze
Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Hrvatska
Županija	Požeško-slavonska
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2011.	19.506
— gustina	145,68 st./km2
Aglomeracija (2011.)	26.248
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 19′ 57″ S; 17° 40′ 28″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	155 m
Površina	133,9 km2
Požega Požega na karti Hrvatske
Ostali podaci
Gradonačelnik	Darko Puljašić (HDZ)
Poštanski broj	34000
Pozivni broj	+385 34
Registarska oznaka	PŽ
Veb-sajt
http://www.pozega.hr/

Požega je grad u Hrvatskoj i administrativno središte Požeško-slavonske županije. Prema rezultatima popisa iz 2011. u gradu je živelo 26.248 stanovnika, a u samom naselju je živelo 19.506 stanovnika.

Požega se nalazi u središtu plodne doline u središnjoj Slavoniji. Od 1921. do 1991. godine, grad je nosio ime Slavonska Požega, jer je istoimeni naziv nosio i grad u Srbiji.

Istorija i kultura

U doba antičkog Rima zvana Vallis aurea (Zlatna dolina). U 13. veku središte županije; Bila je između 1536-1688. godine pod Turcima, središte sandžaka. Istorijsko jezgro nastaje u doba kasnog baroka, jer je većina starog nestalo u ratovima. Gimnazija osnovana 1699. godine, prerasta 1754-1773. godine u požešku akademiju (višu gimnaziju).

Požega je postala "Kraljevska varoš" 1767. godine, kada je u njoj živelo 2250 stanovnika.

Pokrenut je 1862. godine u Požegi politički list "Slavonac".

Više starih crkava, među kojima je i Sv. Duha, za Turaka pretvorena u džamiju. Posebno skladno deluje gradski trg; Gradski muzej sa bogatim zbirkama. Severoistočno od Požege se nalazi Kutjevo poznato po vinogradima, starom vinskom podrumu i visokokvalitetnim vinima.

• 
  Požeški sandžak, 1606.
• 
  Prikaz Požege iz 1880.
• 
  Biskupska palata
• 
  Srpski pravoslavni hram Sv. Đorđa u Požegi

Kulturna istorija Srba u Požegi

Petar Pero Konjević (1857—1882), srpski trgovac iz Požege i dobrotvor

Gostovala je u Požegi "Družina srbskog narodnog pozorišta" tokom oktobra i novembra 1864. godine. Repertoar je činilo dvadesetak predstava, među kojima su bile zastupljene i nacionalne teme poput:"Boj na Kosovu", Seoba Srbalja", "Zidanje Ravanice", "Nemanja", "San Kraljevića Marka" i dr. Odazvala se u velikom broju publika "svih staleža", pa je bilo zarade. Organizaciju su podneli meštani Antun Kovačević fiškal i Đorđe Ilić trgovac.

Veliki srpski dobrotvor Petar Konjević iz Požege, ostavio je za prosvetne ciljeve srpskog naroda 30.000 f.

Požega je bila 1885. godine mesto u Pakračkom izbornom srezu za srpski crkveno-narodni sabor u Karlovcima. U njemu je tada popisano 1219 pravoslavnih stanovnika.

Srbi iz Požege su 1895. godine kupili 266 akcija Srpske banke iz Zagreba.

Drugi svetski rat

U prvoj polovini avgusta 1942. iz Slavonske Požege i sreza pohapšeno je više od 1000 lica, žena i dece i poslato u logore Jasenovac i Staru Gradišku.

U srezu Slavonska Požega, ljudi su odvođeni i danju i noću u ustaške zatvore, ali su samo noću saslušavani i strašno mučeni. Posle saslušanja neke su ostavljali u zatvoru, da bi ih i u narednim noćima stavljali na muke, a potom isprebijane i izmučene puštali kućama. Neki su, pak posle mučenja odvodili u obližnje polje ili u šumu i tu ih ubijali. Po pričanju drugog sveštenika iz istog sreza nad Srbima je odmah počeo "nezapamćen teror". I po danu i po noći ustaše su tukli, mučili, pljačkali i ubijali Srbe. "Niko nije bio siguran. Sveštenicima je zabranjivano svako činodejstvo. Jedne noći su i mene napali. Pretresli su mi kuću, tobože tražeći oružje, i optužili me da sam pucao u sopstveni radio-aparat kada je Pavelić govorio pri osnivanju hrvatske države, iako je aparat bio potpuno neoštećen. U mojoj parohiji bilo je oko sto ustaša, koji su odmah preduzeli čitavu hajku na Srbe. I ljudi i žene i deca morali su bežati gotovo svakog dana iz kuće u šumu i sakrivali se. Tog dana u mojoj parohiji poginulo je 14 Srba, a mnogi su premlaćeni da nikada ozdraviti neće. Pucalo se i ubijalo svuda". U mestima i selima slavonsko-požeškog sreza Srbi su morali oko ruke da nose traku sa natpisom „pravoslavac“.

U Zagrebu je izdata naredba da se Srbi na ulici mogu kretati samo između 8 i 18 časova, docnije je ta naredba proširena i na Jevreje, a sloboda kretanja proširena od 6 do 21 čas uveče. Zatim je naređeno da se svi Srbi i Jevreji isele iz centra Zagreba na periferiju, gde im je bilo određeno mesto za stanovanje. Zagrebačkim Srbima je još naređeno da kao i Jevreji nose traku oko ruke, i to belu sa natpisom „pravoslavac“. Ovakvu naredbu je izdao još ranije ustaški stan u Slavonskoj Požegi.

U julu 1941. U slavonsko-požeškom srezu spaljena su sela; Pasikovci, Crljenci i Poterać.

Pravoslavnu crkvu u Slavonskoj Požegi pošto je porušen crkveni toranj, crkva je pretvorena u kasapnicu.

U slavonsko-požeškom srezu porušene su crkve u Treštanovcima, Bolmači, Čačavcu, Slavonskoj Požegi i Smoljanovcima.

Sveštenika Danila Đuđuna ustaše su našle u vozu između Slavonske Požege i Novske zajedno sa vojnicima. Čim su ga primetili počeli su ga ismevati, čupali mu bradu, govoriti mu sramne i pogrdne reči i tući ga. Zatim su naredili da se nikuda iz vagona ne sme maći.

Stanovništvo

Glavni članak: Popis stanovništva u SFRJ 1991: Slavonska Požega

Popis 2011.

Po popisu stanovništva iz 2001. godine, Grad Požega je imao 26.248 stanovnika, od čega je u samoj Požegi živelo 19.506 stanovnika.

Popis 2001.

Po popisu stanovništva iz 2001. godine, Grad Požega je imao 28.201 stanovnika, od čega je u samoj Požegi živelo 20.943 stanovnika.

Popis 1991.

Po popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Slavonska Požega je imala 71.745 stanovnika, raspoređenih u 209 naseljenih mesta.

godina popisa	ukupno	Hrvati	Srbi	Jugosloveni	ostali
1991.	71.745	57.277 (79,83%)	9.759 (13,60%)	1.546 (2,15%)	3.163 (4,40%)
1981.	71.286	53.305 (74,77%)	9.557 (13,40%)	5.894 (8,26%)	2.530 (3,54%)
1971.	73.071	56.538 (77,37%)	13.387 (18,32%)	1.101 (1,50%)	2.045 (2,79%)

Bivša velika opština Slavonska Požega je novom teritorijalnom organizacijom u Hrvatskoj ukinuta i formirani su Gradovi: Požega, Kutjevo i Pleternica i opštine: Brestovac, Velika, Jakšić, Kaptol i Čaglin.

Slavonska Požega (naseljeno mesto), nacionalni sastav

Nacionalnost	1991.	1981.	1971.
Hrvati	15.862 (75,36%)	13.764 (69,28%)	13.548 (74,50%)
Srbi	3.130 (14,87%)	2.483 (12,49%)	3.350 (18,42%)
Jugosloveni	870 (4,13%)	2.920 (14,69%)	634 (3,48%)
ostali i nepoznato	1.184 (5,62%)	700 (3,52%)	652 (3,58%)
Ukupno	21.046	19.867	18.184

Popis 1991.

Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Slavonska Požega je imalo 21.046 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:

Popis 1991.‍
Hrvati			15.862	75,36%
Srbi			3.130	14,87%
Jugosloveni			870	4,13%
Česi			65	0,30%
Muslimani			56	0,26%
Makedonci			48	0,22%
Slovenci			39	0,18%
Crnogorci			37	0,17%
Albanci			31	0,14%
Mađari			27	0,12%
Italijani			21	0,09%
Nemci			17	0,08%
Slovaci			15	0,07%
Poljaci			10	0,04%
Rusini			10	0,04%
Rusi			4	0,01%
Austrijanci			3	0,01%
Bugari			1	0,00%
Grci			1	0,00%
Jevreji			1	0,00%
Ukrajinci			1	0,00%
ostali			11	0,05%
neopredeljeni			458	2,17%
region. opr.			31	0,14%
nepoznato			297	1,41%
ukupno: 21.046

Poznate ličnosti

• Predrag Stojaković, košarkaš (NBA)
• Dobriša Cesarić, pisac
• Boris Hanžeković, atletičar
• Srđan Budisavljević, advokat i političar
• Ines Bojanić, glumica
• Stanka Stjepanović, profesor prava

Literatura

• Grgin, Borislav (2008). „Hrvatska historiografija o Požegi i Požeškoj županiji u razvijenom i kasnom srednjem vijeku”. Scrinia Slavonica. 8: 113—132. 
• CD-ROM: „Naselja i stanovništvo RH od 1857—2001. godine“, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Hrvatske, Zagreb, 2005.