Praslovenski jezik

Ne poistovećivati sa staroslovenskim jezikom.

Pretpostavljeno područje bitisanja prabaltoslovenskog jezika

Praslovenski jezik je tzv. prajezik iz kojeg su posredno proizašli svi današnji slovenski jezici.

Kao i drugi pra-jezici i praslovenski jezik nema pisanih tragova. Sve što danas znamo o tom jeziku nastalo je iz uporedne analize živih slovenskih jezika, kao i drugih indoevropskih jezika.

Poreklo

Praistorijske kulture iz 3. veka na području koje se smatra praslovenskim

Po najverovatnijoj naučnoj pretpostavci, Kurganskoj pretpostavci, koja se zasniva na poređenju današnjih jezika, praslovenski jezik je nastao od prabaltoslovenskog jezika, koji je, opet, nastao od istočnog ogranka praindoevropskog jezika na stepama Ponta (poznat i kao satemski). Prabaltoslovenski jezik je verovatno postojao od 3. do 1. milenijuma p.n.e. Dati jezik bio je blizak indoiranskom jeziku i pragermanskom jeziku (videti: baltoslovenski jezici).

Istorijat

Širenje područja praslovenskog jezika od njegovog nastanka do izumiranja u 7. veku, tj. njegovog pretapanja u pojedine slovenske jezike

Praslovenski jezik se verovatno pojavio negde između 1500. i 1000. p. n. e. u južnoj polovini područja prabaltoslovenskog jezika. Ovo je zaključeno na osnovu toga što su u današnjim slovenskim jezicima dobro očuvane reči za unutrašnje vode (koje su ovde najvažniji element predela) u odnosu na druge toponime. Slično tome, reči za biljke i životinje koje naseljavaju ovo područje takođe imaju veliki nivo sličnosti u većini živih slovenskih jezika. Na datom području nađeno je mnogo arheoloških lokaliteta, što govori o postojanju praistorijskih kultura.

Tokom starog veka područje naseljeno Slovenima (i gde se govorio praslovenski jezik) obuhvata je oblasti reka Visle, Buga, Dnjepra i Pripjata, što se poklapa sa današnjim prostorima istočne Poljske, južne Belorusije i severozapadne Ukrajine.

Zenit praslovenskog jezika vezuje se za razdoblje 5. i 6. veka, kada se on naglo širi sa seobama slovenskog stanovništva na zapad, jug, istok i sever. Istovremeno počinje izdvajanje pojedinih dijalekata. I pored toga, veruje se da je u 8. veku isti jezik govoren od Soluna na jugu do Velikog Novgoroda na severu. Za dva veka jezičko područje praslovenskog jezika prošireno je nekoliko puta. Ovako brzo širenje praslovenskog jezika (i slovenskog življa) i danas je zagonetka.

U 9. veku javljaju se poslednje promene u praslovenskom jeziku, koje su bile svojstvene svim njegovim dijalektima. Postepeno su se na osnovu dijalekata izdvajali pojedini slovenski jezici. Bez obzira na to, i za sledećih 4-5 vekova može se govoriti „opšteslovenskoj jezičkoj razumljivosti“. Ovo potvrđuje i delatnost Svetih Ćirila i Metodija, koji su krajem 9. veka bez većih muka širili hrišćanstvo na slovenskom dijalektu iz okoline Soluna među Slovenima iz Velike Moravske (videti: crkvenoslovenski jezik).

Kao poslednja osobina postojanja praslovenskog jezika smatra se gubitak „slabog jera (Ъ)“, koji se u različitim područjima dogodio negde između 10. i 12. veka. U ovo vreme pojavljuju se i prvi pisani izvori, u kojima se očitava pojava značajnih razlika. To je dovelo do pojave tzv. „redakcija“, od kojih su nastali današnji slovenski jezici.

Literatura

• Richards, Ronald O. (2003). The Pannonian Slavic Dialect of the Common Slavic Proto-language: The View from Old Hungarian. Los Angeles: University of California. 

Spoljašnje veze

• Indoevropski etimološki rečnik (IEED)
• From Proto-Indo-European to Slavic, Frederik Kortlandt, 1983,