Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Jabukovcu
| Crkva Vaznesenja Gospodnjeg | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Jabukovac |
| Opština | Negotin |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1871. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Jabukovcu, naseljenom mestu na teritoriji opštine Negotin, pripada Eparhiji timočkoj Srpske pravoslavne crkve.[1]
Izgradnja[uredi | uredi izvor]
Crkva u Jabukovcu podignut je u periodu od 1868. do 1871. godine i poput prethodnih posvećena je Vaznesenju Gospodnjem. Prvu jabukovačku crkvu iz 17. veka spalili su Turci nakon čega je trudom parohijana podignuta crkva brvnara 1814–1815. godine a ta crkva je služila sve do 1871. kada je sagrađena nova. Za potrebe podizanja hrama 1866. kupljen je od Jona Radivojevića plac u centru sela, koji se nalazio 200 do 250 metara od starije crkve. Graditelj crkve bio je Karlo Ščaski, a zidaru su bili mahom Nemci iz Austrougarske. Dekoracija zidova hrama, kao i izrada konstrukcije i dekoracije ikonostasne pregrade povereni su Teodoru Frankoviću i njegovom sinu Lazaru iz okoline Vršca. [2]
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Jabukovačka crkva sagrađena je u duhu arhitekture istorizma, sa zvonikom na zapadnoj strani i elementima srpsko–vizantijskog stila. Izgrađena je od opeke, omalterisana pa okrečena u belo. Prostor crkve čini oltar, naos i priprata na zapadu sa galerijom nad kojom se uzdiže zvonik. Prostor priprate je od naosa odvojen pomoću dva masivna stupca, pravougaonog preseka, koji sa susednim pilastrima severnog i južnog zida nose tri masivna polukružna luka. U severnom prostoru priprate nalazi se stepenište koje vodi do galerije i zvonika. Na severnoj fasadi je šezdesetih godina 20. veka dograđena prostorija. Arhitektura ove crkve sledi ustaljenu praksu sakralne arhitekture Kneževine Srbije šezdesetih i sedamdesetih godina 19. veka. U tom periodu hramove karakterišu podužne osnove sa zvonikom iznad priprate, dok su fasade dekorisane nizom slepih arkada iznad krovnog venca, širokim ispustima i lučno završenim prozorima. [3]
Ikonostas[uredi | uredi izvor]
Ikone na ikonostasu Crkve Vaznesenja Gospodnjeg u Jabukovcu nastale su 1873–1874. i delo su Vatroslava Bekovića, akademskog slikara i nastavnika crtanja u gimnaziji u Negotinu, a slikane su na platnu kaširanom na drvenu podlogu [4] Raspoređene su u dve zone. U prvoj su veliki krst, ikona Bogorodice, Svetog Jovana i Svete Trojice, kao i 12 kartuša sa predstavama apostola, koji su postavljeni u drugoj zoni ikonostasa. Severno, na donjoj zoni, nalazi se prikaz Avrama i trenutak kada anđeo sprečava Avrama da žrtvuje Isaka, a južno scena kada faraonova ćerka Vitija nalazi Mojsija u pletenoj korpi na Nilu, dok im prilazi Mojsijeva sestra Marija. Na carskim dverima dominira predstava Blagovesti. Na severnim dverima je arhiđakon Stefan, na južnim arhangel Mihajlo. Od prestonih ikona izdvajaju se Sveti Nikola, Bogorodica sa Hristom, Isus Hrist, Sveti Jovan Krstitelj u punoj veličini. Nad dverima su Tajna večera, Rođenje Hristovo i Vaznesenje Hristovo. U drugoj zoni ikonostasa su Sveta Trojica, oko tog medaljona je raspoređeno po šest kartuša sa predstavama apostola, a u najvišoj zoni je veliki krst sa predstavom Raspeća i oko njega po ustaljenom kanonu Bogorodica i Sveti Jovan Bogoslov.[5]
Riznica[uredi | uredi izvor]
U jabukovačkoj crkvi čuva se nekoliko ikona iz prve polovine 19. veka, delo vlaških zografa, od kojih se izdvajaju Sveti Nikola iz 1815. godine, Bogorodica sa Hristom i Sveti arhangel Mihajlo, kao i ikona Svete Petke. Čuva se i ikona Svetog Ilije rađena u tehnici ulje na platnu iz druge polovine 19. veka sa potpisom Radovana Kazimirovića, književnika i sina jabukovačkog prote Nikole Kazimirovića. Od bogoslužbenih predmeta treba izdvojiti darohranilicu iz druge polovine 19. veka, drveni krst sa prosforom iz 19. veka i mesingani krst sa slikanom predstavom Raspeća Hristovog iz 1932. Crkva poseduje i plaštanicu čija je godina nastanka nepoznata ali se pretpostavlja da je nastala poslednje decenije 19. veka ili početkom 20. veka. Od knjiga se izdvaja okovano jevanđelje štampano u Moskvi krajem 19. veka. Crkva poseduje i zvono koje je izlio Pavle G. Pantelić iz Zemuna poklonjeno 1925.[6]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Crkva Vaznesenja Gospodnjeg”. Kultura. Arhivirano iz originala 01. 07. 2022. g. Pristupljeno 16. 2. 2021.
- ^ Makuljević, Nenad (2020). „Ana Kostić, Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Jabukovcu”. Sakralna topografija Negotinske Krajine. Negotin: Muzej Krajine. str. 76—77. ISBN 978-86-87691-24-7.
- ^ Makuljević, Nenad (2020). „Ana Kostić, Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Jabukovcu”. Sakralna topografija Negotinske Krajine. Negotin: Muzej Krajine. str. 77—78. ISBN 978-86-87691-24-7.
- ^ Makuljević, Nenad (2020). „Ana Kostić, Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Jabukovcu”. Sakralna topografija Negotinske Krajine. Negotin: Muzej Krajine. str. 77. ISBN 978-86-87691-24-7.
- ^ Makuljević, Nenad (2020). „Ana Kostić, Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Jabukovcu”. Sakralna topografija Negotinske Krajine. Negotin: Muzej Krajine. str. 78—81. ISBN 978-86-87691-24-7.
- ^ Makuljević, Nenad (2020). „Ana Kostić, Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Jabukovcu”. Sakralna topografija Negotinske Krajine. Negotin: Muzej Krajine. str. 82—83. ISBN 978-86-87691-24-7.
