Radoslav Đurić
| Radoslav Đurić | |
|---|---|
 Artiljerijski poručnik Radoslav Đurić | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 22. mart 1906. |
| Mesto rođenja | Ilidža, Austrougarska |
| Datum smrti | 15. maj 1980. (74 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, SFRJ |
| Obrazovanje | Vojna akademija u Beogradu |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1927-1959 |
| Vojska |  Jugoslovenska vojska Jugoslovenska vojska u otadžbini Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije
Jugoslovenska narodna armija |
| Rod | artiljerija |
| Čin | pukovnik |
| Učešće u ratovima | Drugi svetski rat u Jugoslaviji |
Radoslav Đurić (Ilidža, 22. mart 1906 — Beograd, 15. maj 1980) je bio artiljerijski i generalštabni major Jugoslovenske vojske, komandant Južne Srbije Jugoslovenske vojske u Otadžbini i pukovnik Jugoslovenske narodne armije.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu, gimnaziju i Prvu pešadijsku podoficirsku školu je završio u Sarajevu. Zatim je 1927. godine završio Nižu školu Vojne akademije u Beogradu, kao i bežični telefonsko-telegrafski kurs u Zemunu. Službu je započeo 1. aprila 1927. godine kao vodnik u Četvrtom divizionu Bosanske artiljerijske brigade.
Višu školu Vojne akademije u Beogradu je pohađao od 1932. do 1934. godine. Artiljerijsku oficirsku školu je završio 1935. godine u Sarajevu, da bi 1939. godine bio preveden u đeneralštabnu struku. Od 13. oktobra 1936. godine do 26. aprila 1939. godine, bio je u Statičkom odseku Saobraćajnog odeljenja Glavnog đeneralštaba.
1940. godine bio je načelnik za vezu pri 2. Armiji, a tu ga je i zatekao rat.
Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Za vreme Aprilskog rata bio je načelnik štaba Bosanske pešadijske divizije sa središtem u okolini Banje Luke. Posle raspada fronta na sektoru 2. Armije, major Đurić se povlači prema Sarajevu gde ga sustiže i kapitulacija. Odlazi ilegalnim putevima ka Beogradu i jedno vreme živi pod okupacijom. U Beogradu uspeva da uspostavi obaveštajni punkt jugoslovenske kraljevske vojske koja je izbegla zarobljavanje s namerom da ne priznaju okupaciju, već da beže u šumu.
Pristupanje četnicima Draže Mihailovića[uredi | uredi izvor]
Tražio je vezu da se poveže sa organizacijom pukovnika Draže Mihailovića koja je tada sa partizanskim odredima vodila veće borbe u zapadnoj Srbiji.
Po zauzeću Čačka u septembru 1941. odlazi na slobodnu teritoriju. Pukovnik Draža Mihailović mu poverava komandu nad svim četničkim snagama u slivu Zapadne Morave, a zatim ga postavlja i za komandanta svih četničkih snaga koje će zajedno sa partizanskim vršiti opsadu Kraljeva početkom oktobra 1941.
Posle otpočinjanja građanskog rata, 2. novembra dobija preko oficira za vezu naređenje o povlačenju snaga sa opsade Kraljeva. Odbija da izvrši ovo naređenje sa izgovorom da ne želi otpočinjanje bratoubilačkog rata i odlazi na nove pregovore sa partizanskim predstavnicima. Na svoju ruku piše pismo partizanskoj Vrhovnoj komandi u Užicu i zahteva da se prekine bratoubilački rat.
Kasnije je kao četnički oficir i glavni delegat bio na svim pregovorima sa partizanskim delegatima o prestanku sukoba. Poslednji kontakt sa partizanima imao je 27. novembra u Pranjanima kada se nalazio na čelu mešovite komisije za utvrđivanje krivca za početak sukoba.
Posle povlačenja glavnine partizanskih snaga, odlazi na Ravnu goru početkom decembra 1941. godine.
U januaru 1942. dobija zadatak da obiđe sve srezove po Srbiji i da obaveštava o tome Vrhovnu Komandu. Jedno vreme boravi u rejonu Knića, a zatim odlazi u Mionicu i Gornji Milanovac.
22. januara 1942. ponovo se sastaje sa Mihailovićem i dobija zadatak da ide u istočnu Bosnu da bi obišao četnike Jezdimira Dangića i da odnese tri radio-stanice. 15. marta 1942. stiže u Bratuncu, gde se po prvi put susreo sa majorom Dangićem.
Posle misije u Bosni, major Đurić odlazi na područje planine Čemernik, a zatim u Makedoniju da bi učvrstio četničku organizaciju. Po formiranju prvih korpusa u Srbiji, major Đurić je postavljen za komandanta Južnomoravskog korpusa, sa Gorskim Štabom br 110. Istovremeno je bio komandnat beogradske četničke organizacije koja je mobilisala ljude da se priključuju četnicima.
Po dolasku na područje južne Srbije, boravi na teritoriji Jablaničkog sreza, a potom vrši organizaciju i u Vlasotinačkom, Vranjskom i Kumanovskom srezu. 7. aprila 1942. dolazi na području Vlasotinca i počinje sa organizacijom Vlasotinačkog korpusa. U jesen 1942. godine dobija naređenje da uhvati vezu sa Damnjanom Velčevim u Bugarskoj i pukovnikom Zervasom u Grčkoj i da ih mobiliše za borbu protiv Nemaca. Početkom 1943. godine organizovao je obaveštajnu službu u Nišu. Naredio je nekoliko sitnih diverzija na pruzi Niš-Skoplje, kod Bele Palanke i Ostrovice.
Pod optužbama da sarađuje s NOP, Đurić je počeo sve više da gubi Mihailovićevo poverenje. Zbog toga je Mihailović, po dolasku u Srbiju, sredinom 1943. odlučio da Đurićeve korpuse postepeno stavi pod direktnu sopstvenu komandu. Sprovođenje ove odluke pogoršalo je njihove međusobne odnose.[1] Đurić je odbio naređenje Draže Mihailovića da sruši prugu južno od Vranja u trenutku kada su počeli oslobodilački pokreti u Grčkoj i Bugarskoj. Pod izgovorom da nema eksploziva, major Đurić je već uveliko pripremao bekstvo u narodnooslobodilački pokret.
Na području južne Srbije ostaje sve do polovine 1944. godine. Tada mu je u štab stigla i prva britanska vojna misija koji su predvodili majori Džordž Lou (George Low) i Eli Popović (Elly Popovich).
Prelazak na stranu partizana[uredi | uredi izvor]
U martu 1944. uveliko se sprema da ode u partizane. Poslednji sastanak koji je imao sa majorom Dragutinom Keserovićem 17. marta 1944. ticao se toga da major Đurić učestvuje sa svojim korpusom u odbrani područja Jablanice i Toplice od partizanskih snaga, koje su pokušavale da iskoriste upad trupa Crvene armije i da razviju front u Srbiji. Ovo je odbio, s obrazloženjem da nema dovoljno ljudi za takvu široku akciju.
Major Đurić je imao aferu sa svojom šifrantkinjom Verom Pešić, koja je pre toga radila za Nemce.[1][2] Major Radoslav Đurić je posle njene osude na smrt zbog špijunaže lično odložio egzekuciju, s obrazloženjem da se Vera Pešić po oslobođenju izvede pred narodni sud koji će joj suditi za izdaju vernosti kralju Petru II. Ovakav Đurićev potez u prvom redu je bio sumnjiv komandantu Gnjilanske četničke brigade, koji je organizovao puč sa svojim vojnicima i tražio njegovu smenu. Major Đurić javlja početkom maja 1944. Draži Mihailoviću da je sve pučiste zatvorio i smenio njihove oficire.
Tada je protiv Đurića ustao major Jovan Stevanović i 18. maja sa Vardarskim, Južnomoravskim i Jablaničkim odredima blokirao Đurićev štab kod Leskovca. Major Đurić se predao i protiv njega je pripremano vojno suđenje za izdaju i špijunažu.
Major Radoslav Đurić je već 27. maja uspeo da pobegne iz zatvora i priključi se najbližim partizanskim odredima.
Vera Pešić i njena majka su uhvaćene i streljane 18. maja 1944. na Banjskoj Reci.
Za naslednika majora Đurića prvo je postavljen major Jovan Stevanović, a zatim major Ranko Stošić.
Po prelasku Radoslava Đurića u partizanski pokret, postao je komandant Južnomoravske divizije NOV i POJ-a. Učestvovao je u razbijanju četničkih i ljotićevskih snaga u Jablanici i Toplici. Ubrzo je kao iskusan oficir postavljen za pomoćnika načelnika Glavnog Štaba za Srbiju i prvog zamenika generala Koče Popovića.[3]
U završnim operacijama za oslobođenje Srbije učestvuje u borbama protiv Četvrte grupe jurišnih korpusa kod Ibra, Kopaonika, Toplice i Jablanice. Nakon kraljevog govora od 9. septembra, radio je na mobilizaciji doskorašnjih četnika u partizane po čitavoj južnoj Srbiji.
Posle Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]
Iz rata je izašao sa činom pukovnika Jugoslovenske armije. Posle rata, obavljao razne dužnosti u vojsci. Bio je na službi u Nišu, Aleksincu, Prokuplju, Prištini itd. Svedočio je na suđenju protiv Draže Mihailovića 1946. godine.
Penzionisan je 1. januara 1959. godine. Povukao se u svoj stan u Beogradu gde je i umro 15. maja 1980. godine.
Objavio je za života knjigu svojih sećanja iz rata.
Odlikovanja[uredi | uredi izvor]
Zlatna medalja za revnosnu službu (1929)
Medalja za vojničke vrline (1937)
Orden jugoslovenske krune V reda
Orden Karađorđeve zvezde sa mačevima IV reda (1943)[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Milovanović 1983.
- ^ „KO JE BIO VOJVODA ĐURIĆ? Zbog veze s njim Vera je streljana”. Nportal. 20. 1. 2023. Pristupljeno 21. 1. 2023.
- ^ Tomasevich 1975, str. 347.
- ^ Timotijević, Miloš (2015). „Zvonimir Zvonko Vučković (1916-2004): Biografija, dokumenta, sećanja” (PDF). Zbornik radova Narodnog muzeja. XLV: 186—187.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
- Milovanović, Nikola (1983a). Kontrarevolucionarni pokret Draže Mihailovića: Izdaja. I. Beograd: Slovo ljubve. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 04. 2013.
- Milovanović, Nikola (1983b). Kontrarevolucionarni pokret Draže Mihailovića: Poraz. II. Beograd: Slovo ljubve. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 04. 2013.
- Milovanović, Nikola (1983c). Kontrarevolucionarni pokret Draže Mihailovića: Rasulo. III. Beograd: Slovo ljubve. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 04. 2013.
- Milovanović, Nikola (1983d). Kontrarevolucionarni pokret Draže Mihailovića: Slom. IV. Beograd: Slovo ljubve. Arhivirano iz originala 23. 04. 2013. g. Pristupljeno 24. 04. 2013.
