Unitarijanstvo

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Deo serije članaka na temu
Bog
Opšte koncepcije
Specifične koncepcije
U određenim religijama
Avramske
Indo-iranske
Kineske
Atributi
  • Iskustva
  • Prakse
Povezane teme

Unitarijanstvo (od latinske reči unitas - „jedinstvo”, i unus - „jedan”) je hrišćanski teološki pokret imenovan po svom verovanju da je Bog u hrišćanstvu jedna osoba, za razliku od Trojstva (od latinskog tres „tri”) koje u mnogim drugim granama hrišćanstva definiše Boga kao tri osobe u jednom biću: Oca, Sina i Svetog duha.[1] Unitarni hrišćani, stoga, veruju da je Isus bio inspirisan Bogom u svojim moralnim učenjima, i da je on spasilac,[2][3] ali da nije bio božanstvo ili inkarnacija Boga. Kao što je tipično za disidente, unitarijanstvo ne predstavlja samo jednu hrišćansku denominaciju, već se odnosi na mnoštvo postojećih i izumrlih hrišćanskih grupa, bilo istorijski povezanih jedna s drugom ili ne, koje dele zajednički teološki koncept jedinstvene prirode Boga.

Dok ga beskompromisni teološki monoteizam u srcu hrišćanskog unitarijanstva razlikuje od najvećih hrišćanskih denominacija koje podržavaju trinitarnu teologiju, hrišćansko unitarijanstvo je analogno strožim monoteističkim shvatanjima Boga u judaizmu, i bliže konceptu jedinstva Boga u islamu. Unitarijanstvo je takođe poznato po odbacivanju nekoliko drugih zapadnih hrišćanskih doktrina,[4] uključujući doktrine prvobitnog greha, predodređenosti,[5][6] i nepogrešivosti Biblije.[7] Unitarijanisti su u prethodnim vekovima prihvatali doktrinu kažnjavanja u večnom paklu, ali malo njih to čini u današnje vreme.[8]

Unitarijanstvo se može smatrati delom protestantizma, u zavisnosti od stava ili gledišta, mada oni koji se s tim ne slažu naglašavaju njegovu antitrinitarijansku prirodu. Uprkos zajedničkog porekla tokom protestantske reformacije, pojedini naučnici smatraju unitarijanstvo delom antitrinitarijanizma, dok drugi smatraju da je u jednakoj meri obuhvaćeno protestantizmom i antitrinitarijanizmom, i da nema kontradikcije između ta dva termina. Ni jedno od tri gledišta nije univerzalno prihvaćeno. Unitarijanski pokret je vezan za radikalnije kritike reformacije. Prvi put organizovane u Istočnoj Evropi tokom reformacije, unitarijanske zajednice su se razvile u Britaniji, Južnoj Africi, Indiji, Kanadi, Sjedinjenim Državama, Jamajci, Nigeriji i Japanu. Unitarijanstvo je započeto gotovo istovremeno u Poljsko-Litvanskoј državnoj zajednici i u Erdelju sredinom 16. veka. Među pristalicama bio je značajan broj Italijana koji su se sklonili u Poljskoj.[9][10] U 17. veku, znatna represija u Poljskoj navela je mnoge unitarijaniste da odbegnu ili da budu pobugljeni zbog svoje vere, poput Katarzine Vajglove. Od 16. do 18. veka, unitarijanci u Britaniji često su se suočavali sa značajnim političkim progonom, uključujući Džona Bidla, Meri Vulstonkraft i Teofilusa Lindsija. U Engleskoj, prva Unitarijanska crkva osnovana je 1774. godine u Eseks ulici u Londonu, gde se i danas nalazi sedište britanskog unitarijanog stožera.[11]

U Sjedinjenim Američkim Državama, različite škole unitarijanske teologije prvo su se proširile u Novoj Engleskoj i srednjoatlantskim državama. Prvo zvanično prihvatanje unitarijanske vere od strane zajednice u Americi se odvilo u Kraljevskoj kapeli u Bostonu, odakle je Džejms Friman počeo da propoveda unitarijansku doktrinu 1784. godine. On je bio imenovan za rektora i revidirao molitvenu knjigu prema unitarijanskim doktrinama 1786. godine.[12] U Indiji su tri različite škole unitarijanske misli uticale na različite pokrete, uključujući Brahma Samaja, unitarijansku crkvu Kasi Hilsa[13] i unitarijansku hrišćansku crkvu Čenaja, u Madrasu, osnovanu 1795. godine. Unitarijanstvo stavlja naglasak na ultimatnoj ulozi razuma u tumačenju svetih spisa, pa su sloboda savesti i slobode propovedaonice ključne vrednosti u tradiciji. Reformacija je stalni proces koji treba proslavljati. Stalno učenje i nova iskustva mogu dovesti do novih spoznaja za učenja i praksu zajednice. U različitim kontekstima, unitarijanstvo nastoji da afirmiše upotrebu razuma u religiji i slobodu savesti. U Enciklopediji američkih religija J. Gordona Meltona, unitarijanska tradicija je klasifikovana kao „liberalna porodica crkava”.[14]

Terminologija[uredi | uredi izvor]

Znak Unitarijanskog univerzalističkog udruženja u Ročesteru, u Minesoti. Unitarijanstvo se na engleskom govornom području u velikoj meri se razvilo u pluralistički liberalni religijski pokret, zadržavajući svoju posebnost u kontinentalnoj Evropi i drugde.

Unitarijanstvo je naziv koji sledi istu upotrebu u jeziku kao i druge teologije koje su se razvile u okviru religijskog pokreta (kalvinizam, anabaptizam, adventizam, veslijanizam, luteranizam, itd.).[15] Pojam je postojao neposredno pre nego što je postao ime religioznog pokreta, pa se povremeno koristi kao zajednička imenica kojom se opisuje svako razumevanje Isusa Hrista kojim se poriče Trojstvo ili veruje da je Bog samo jedna osoba. U tom slučaju, to bi bio antitrinitarni sistem verovanja koji nije nužno povezan sa unitarijanskim religijskim pokretom.[16][17][18] Na primer, unitarijanski pokret nikada nije prihvatio Isusovo božanstvo, i stoga ne obuhvata one antitrinitarne sisteme verovanja koji imaju takav stav, kao što su Jednoobraznost pentekostalizma, Ujedinjena pentekostalna crkvena internacionala i Prava crkva Isusova, i spisi Mišela Serveta, svi od kojih tvrde da je Isus Bog kao jedna osoba. Iako su ove grupe unitarijanske u opštem smislu, one nisu deo pokreta unitarijanstva. Da bi se izbegla konfuzija, ovaj članak govori o unitarijanstvu kao religioznom pokretu. Za generički oblik unitarijanstva (hristologiju), pogledajte antitrinitarijanizam. Nedavno su neke religijske grupe usvojile termini biblijski unitarijanizam iz 19. veka kako bi naglasile razliku svoje teologije i unitarijanstva.[19] Oni takođe nemaju direktnu vezu sa unitarijanskim pokretom.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Knight, Kevin (ур.), „The dogma of the Trinity”, Catholic Encyclopedia, New Advent 
  2. ^ Miano, David (2003), An Explanation of Unitarian Christianity, AUC, стр. 15, Архивирано из оригинала 21. 05. 2019. г., Приступљено 24. 07. 2019 
  3. ^ Drzymala, Daren. 2002. Biblical Christianity. Xulon press. p. 122: "Classically, Unitarian Universalist Christians [and Unitarian Christians] have understood Jesus as a Savior because he was a God-filled human being, not a supernatural being."
  4. ^ Joseph Priestley, one of the founders of the Unitarian movement, defined Unitarianism as the belief of primitive Christianity before later corruptions set in. Among these corruptions, he included not only the doctrine of the Trinity, but also various other orthodox doctrines and usages (Earl Morse Wilbur, A History of Unitarianism, Harvard University Press 1952, pp. 302–303).
  5. ^ From The Catechism of the Hungarian Unitarian Church in Transylvanian Romania: "Unitarians do not teach original sin. We do not believe that through the sin of the first human couple we all became corrupted. It would contradict the love and justice of God to attribute to us the sin of others, because sin is one's own personal action" (Ferencz Jozsef, 20th ed., 1991. Translated from Hungarian by Gyorgy Andrasi, published in The Unitarian Universalist Christian, FALL/WINTER, 1994, Volume 49, Nos.3–4; VII:107).
  6. ^ In his history of the Unitarians, David Robinson writes: "At their inception, both Unitarians and Universalists shared a common theological enemy: Calvinism." He explains that they "consistently attacked Calvinism on the related issues of original sin and election to salvation, doctrines that in their view undermined human moral exertion." (D. Robinson, The Unitarians and the Universalists, Greenwood Press, 1985, pp. 3, 17).
  7. ^ "Although considering it, on the whole, an inspired book, Unitarians also regard the Bible as coming not only from God, but also from humans ... Unitarians therefore do not believe in the infallibility of the Bible, as some other Christians do." (D. Miano, An Explanation of Unitarian Christianity, AUC, 2003, 2007)
  8. ^ „Frequently asked questions (FAQ) - Unitarians”. www.unitarian.org.uk. Архивирано из оригинала 05. 12. 2019. г. Приступљено 24. 07. 2019. 
  9. ^ James Hastings Encyclopaedia of Religion and Ethics: Algonquins-Art p 785 – 2001 "The first Unitarians were Italians, and the majority took refuge in Poland, where the laxity of the laws and the independence of the nobility secured for them a toleration which would have been denied to their views in other countries."
  10. ^ The encyclopedia of Protestantism 137 Hans Joachim Hillerbrand – 2004 "The so-called Golden Age of Unitarianism in Transylvania (1540–1571) resulted in a rich production of works both in Hungarian and Latin".
  11. ^ Erwin Fahlbusch The encyclopedia of Christianity 5 603 2008 "Lindsey attempted but failed to gain legal relief for Anglican Unitarians, so in 1774 he opened his own distinctly Unitarian church on Essex Street, London, where today's British Unitarian headquarters are still located."
  12. ^ American Unitarianism: or, A Brief history of "The progress and State of the Unitarian Churches in America, third edition, 1815 "So early as the year 1786, Dr. Freeman had persuaded his church to adopt a liturgy, which the Rev. ... Thus much for the history of Unitarianism at the Stone Chapel. "
  13. ^ „Unitarianism in Khasi-Jaintia Hills: A unique movement - Times of India”. The Times of India. Приступљено 2018-09-26. 
  14. ^ ed. J. Gordon Melton Encyclopedia of American Religions (8th ed.) "Brought together in this chapter as the 'liberal' family of churches and 'religious' organizations are those groups that have challenged the orthodox Christian dominance of Western religious life: Unitarianism, universalism, and infidelism" (p. 611).
  15. ^ L. Sue Baugh, Essentials of English Grammar: A Practical Guide to the Mastery of English (ISBN 9780844258218). Second Edition 1994, p. 59: "Religious Names and Terms: The names of all religions, denominations, and local groups are capitalized."
  16. ^ J. Gordon Melton, Encyclopedia of Protestantism, 2005, p. 543
  17. ^ Letter from Matthew F. Smith to Editor World faiths Encounter, 7–12 World Congress of Faiths – 1994 – (Essex Street Chapel, Unitarian Church headquarters, UK)
  18. ^ Earl Morse Wilbur, A History of Unitarianism, vol. 2, pp. 47–48.
  19. ^ Tuggy, Dale, (2009). Stanford Encyclopedia of Philosophy.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Tuggy, Dale, „Unitarianism (Supplement to 'Trinity')”, Stanford Encyclopedia of Philosophy .
  • Wilbur, Earl Morse (1925), Our Unitarian Heritage (PDF), Berkeley, CA: Starr King School for the Ministry, Архивирано из оригинала (PDF) 2006-09-09. г. .
  • Joseph Henry Allen, Our Liberal Movement in Theology (Boston, 1882)
  • Joseph Henry Allen, Sequel to our Liberal Movement (Boston, 1897)
  • Anthony F. Buzzard and Charles F. Hunting, The Doctrine of the Trinity: Christianity's Self-Inflicted Wound (Lanham, Maryland, 1998). ISBN 1-57309-309-2.
  • John White Chadwick, Old and New Unitarian Belief (Boston, 1894).
  • George Willis Cooke, Unitarianism in America: a History of its Origin and Development (Boston, 1902).
  • Patrick Navas, Divine Truth or Human Tradition: A Reconsideration of the Roman Catholic-Protestant Doctrine of the Trinity in Light of the Hebrew and Christian Scriptures (Bloomington, Indiana 2007). ISBN 1-4259-4832-4.
  • Earl Morse Wilbur, A History of Unitarianism: Socinianism and Its Antecedents, Harvard University Press, 1945.
  • Andrew M. Hill, The Unitarian Path, Lindsey Press (London, 1994). ISBN 0-85319-046-1.
  • Charles A. Howe, For Faith and Freedom: A Short History of Unitarianism in Europe, Skinner House Books (Boston, 1997). ISBN 1-55896-359-6.
  • Smith, Matthew F (2005). Christianity: The Complete Guide. London: Continuum. ISBN 0-8264-5937-4. 
  • Buzzard, A. and Hunting, C. (1998). The Doctrine of the Trinity: Christianity's Self-Inflicted Wound. International Scholars Publications. ISBN 1-57309-309-2.
  • Lloyd, Walter (1899). The Story of Protestant Dissent and English Unitarianism .London: P. Green.
  • Rowe, Mortimer (1959). The Story of Essex Hall Архивирано на сајту Wayback Machine (10. јануар 2017). London: Lindsey Press.
  • Emerton, Ephraim (1911). Unitarian Thought. New York: Macmillan Co. OCLC 1403642. Приступљено 2011-04-22. 
  • Hewett, Austin Phillip (1955). An Unfettered Faith: the Religion of a Unitarian. London: Lindsey Press.
  • Kingston, A. Richard (2014) [1993]. God in One Person: The Case for Non-Incarnational Christianity (Softcover reprint изд.). u.a.: Palgrave Macmillan. ISBN 9781349131006. OCLC 935187820. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Unitarijanstvo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Unitarijanstvo&oldid=27675661”