Istorija Afrike

Članak je pregled istorije Afrike, koji je povezan sa nizom članaka o istoriji pojedinih mesta u Africi.

Paleolit

Evolucija hominidsa i Homo sapiensa u Africi

Glavni članak: Ljudska evolucija

Afrika je mesto na kome su nastali podporodica (ili kako se već kaže na srpskom) Homininae i rod Homo, uključujući svih osam vrsta od kojih samo Homo sapiens postoji i danas.

Prema najnovijim palentološkim i arheološkim dokazima, hominidi su postojali pre najmanje 5 miliona godina. Te životinje su bile vrlo slične svojim bliskim srodnicima, velikom afričkom majmunu, ali su se prilagodile hodu na dve noge što je bilo od ključne važnosti za preživljavanje, i što im je omogućavalo da žive i u šumama i u otvorenim savanama.

Pre 3 miliona godina nekoliko vrsta Australopitekus hominida se razvilo u južnoj, istočnoj i centralnoj Africi.

Sledeći veliki evolucioni korak se dogodio pre oko 2 miliona godina, pojavom Homo habilisa, prva vrsta hominida sposobna na pravi oruđe. Ovo im je omogućilo da počnu da jedu meso jer su imali mogućnost da love životinje. I dalje su njihova oruđa bila slaba tako da su bili više plen nego lovci.

Pre milion godina pojavio se Homo erectus. Sa relativno velikim mozgom (1,000 cc) zagospodario je afričkim ravnicama proizvodeći različite kamene alate koji su mu omogućavali da bude vrlo dobar lovac. Naučio je i da pali vatru i bio je prvi hominid koji je napustio Afriku, naselivši celi stari svet. Kasnije se razvio u Homo floresiensisa.

Fosilni ostaci pokazuju da je Homo sapiens živeo u južnoj i istočnoj Africi pre oko 100,000-150,000 godina.

Neolitske praistorijske kulture

Severna Afrika

Glavni članak: Istorija Sahare

Gravure na stenama iz doba neolita, ili 'petroglifi' i megaliti u Sahari, u delu koji se nalazi u Libiji svedoči o ranoj lovačko-skupljačkoj kulturi u suvim pašnjacima severne Afrike tokom ledenog doba. Region današnje Sahare je nekada bio mesto povoljno za agrikulturu. Nakon što je Sahara postala pustinja, naselja u severnoj Africi se koncentrišu u dolini Nila, gde je bila osnova za kultudu drevnog Egipta. Arheološka nalazišta pokazuju da su primitivna plemena živela u dolini Nila mnogo pre nego što je počelo doba faraona. Organizovana obrada zemljišta počinje oko 6000. godine p. n. e. Prema britanskim naučnicima, koji su istraživali istoriju Sahare, na tom mestu se nekada nalazilo najveće jezero slatke vode koje je nosilo naziv-Mega Čad. Kada je jezero presušilo, nastala je sada najveća pustinja na svetu. Nučnici tvrde da je isušenje ovog jezera trajalo oko 4.000 godina. Važni period na severu Afrike naglo se zaustavio pre oko 5.000 godina, kada je počelo i jezero Mega Čad da se isušuje, dok je gotovo u potpunosti nestalo pre oko 1.000 godina. Od Mega Čada ostalo je malo jezero koje se nalazi između država Čad, Nigerije i Kameruna i koje se prostire na zemljištu od 366 kilometara kvadratnih.

Sub-Saharska Afrika

Usmena predanja govore da je narod Bantu preselio na jug u krajeve koje su naseljavali Kojsanci. Bantu narod je koristio različite kulture biljaka pogodne za uzgoj u tropskoj Africi, kao što su kasava i jam. Njihovo osnovno oružje je bio luk i strela i koplje sa štitom.

Etiopija je imala posebnu, drevnu kulturu sa stalnim kontaktima sa Evroazijom. Sačuvali su jedinstven jezik, kulturu i sistem zemljoradnje. Sistem zemljoradnje je prilagođen suvim severnim gorama i nije primenjim u drugim prostorima. Najpoznatiji su po uzgoju kafe, kao i sirka.

Stara civilizacije su postojale i u današnjoj Gani, kao i na mnogm drugim mestima u Africi.

Istorija severne Afrike (3500. p. n. e. — 1500 n. e.)

Stari Egipat

Glavni članci: Istorija drevnog Egipta i Kuš

Pisana istorija poreklom iz Drevnog Egipta, i Egipatski kalendar se još koriste kao standard za računanje vremena u bronzanom i železnom dobu u regionu.

Oko 3100. godine p. n. e., vlast u Egiptu je držao vladar poznat pod imenom Mena ili Menes, koji je osnovao prvu od 30 dinastija u egipatskoj istoriji, oja je podeljena na: staro, srednje i novo carstvo. Piramide u Gizi (pored Kaira), koje su napravljene za vreme četvrte dinastije, svedoče o moći faraonske države. Velika piramida, grob faraona Kufua (poznata i kao Keopsova piramida), je jedini preživeli objekat koji je svrstan u Sedam svetskih čuda starog sveta. Drevni Egipat je dostigao vrhunac moći i teritorijalnog širenja za vreme Novog kraljevstva (1567-1085. p. n. e.).

Egipćani su došli do Krita oko 2000. godine p. n. e. Tamo su bili napadnuti od indoevropskih i hiskoskih Semita. Porazili su napadače oko 1570. p. n. e. i proširili se na Egejsko more, Sudan, Libiju, i veliki deo jugozapadne Azije, do Eufrata.

Ranije je smatrano da je Egipat mediteranska civilizacija sa malo uticaja na ostatak Afrike. U novije vreme prevladava drugačije mišljenje da je Egipat bio ključan za razvoj afričkih civilizacija, kao Grčka za razvoj evropskih civilizacija. Egipat je imao stalan kontakt sa Etiopijom i gornjim tokom Nila. Pretpostavlja se da su veze postojale i sa Sahelom i Zapadnom Afrikom, ali još nisu dokazane.

Feničani, Grci i Rimska kolonizacija

Razdvojeni 'morem peska', Saharom, Severna Afrika i Podsaharska Afrika su bili povezani transsaharskim trgovačkim rutama.

U severnoj Africi Etiopija je jedina država koja je postojala u celoj istoriji i bila nezavisna (izuzev kratkog perioda tokom Drugog svetskog rata). Zemlje koje se nalaze na Mediteranu su osvojene i naseljene od strane Feničana pre 1000. p. n. e. Kartagina je osnovana oko 814. p. n. e., i brzo je izrasla u grad koji nije imao rivala na Mediteranu. Feničani su zagospodarili svim naseljenim regionima severne Afrike zapadno od Velikog sitrisa.

Grci su osnovali grad Sirenu u Libiji oko 631. p. n. e.. Sirenika je postala dobro razvijena kolonija, iako je bila sa svih strana okružena pustinjom i nije imala nikakvog uticaja na unutrašnju Afriku. Grci su ostvarili veliki uticaj na Egipat. Aleksandar Veliki je osnovao grad Aleksandriju (332. p. n. e.), i pokušao da prodre južno. Na tom putu je došao do Etiopije.

Tri sile Sirenika, Egipat i Kartagina su istisnuli Rimljani. Nakon vekova rivaliteta sa Rimom, Kartagina je pala 146. p. n. e., nešto oko jednog veka pre nego što su Egipat i Sirena postali deo Rimskog carstva. Rimljani su osvojili celu severnu Afriku, ali je sahara za njih bila neprelazna barijera. Došli su do Nubije i Etiopije, ali je ekspedicija koju je poslao imperator Neron da otkrije izvor Nila doživela neuspeh.

Međusobni uticaj Evrope, Azije i severne Afrike tokom ovog perioda je bio značajan, a najveći efekat je bio širenje klasične kulture po celom Mediteranu. Bitni su bili i borba Berbera i Rimljana, širenje hrišćanstva po regiji i kulturni efekti izgradnje crkava u Tunisu, Egiptu i Etiopiji.

Srednji vek

Klasično doba je završilo invazijom Vandala u petom veku. Sve teme vezane za ovaj period su obrađene u drugim člancima.

Istorija Sub-Saharske Afrike do 1500. godine

Srednjovekovna kraljevstva

U podsaharskoj Africi je bilo mnogo velikih carstava. Većinom su bili koncentrisani i Zapadnoj africi gde su važni trgovački putevi i plodna zemlja dozvoljavali razvoj država. Između ostalih treba spomenuti Mali, Oba od Benina, Kanem-Bornu carstvo, Fulani carstvo, Dahomej, Ašanti carstvo i Songaj.

Opšta osobina za ovaj region je razvoj labavih federacija gradov država, kao što su Joruba i Hausa.

Carstva na jugu su bila ređa, a najpoznatije je Veliki Zimbabve. Region Velikih jezera je bio veoma naseljen i ima dobre prirodne uslove tako da su tu nastale države Ruanda, Burundi, i Buganda.

Etiopija, blisko povezana sa severnom afrikom i Bliskim istokom je bila centralizovana država, a Aksumitska kraljevina koja se tamo razvila je postala regionalna trgovačka sila koja je trgovala i sa Indijom).

Evropska istraživanja i osvajanja

Portugalci

Bitkom kod Seute Afrika je prestala da pripada isključivo mediteranskom svetu. Među onima koji su učestvovali u bici je bio i princ Henri Moreplovac sin kralja Žoaoa I, koji je imao ambiciju da za Portugal dobije nepoznate delove Afrike. Pod njegovim vodstvom započeo je niz istraživačkih putovanja koja su dovela do oplovljavanja afrike i uspostavljanja portugalskog suvereniteta nad velikim delom obale.

Portugalski brodovi su došli do rta Bohador 1434. godine, Zelenortska ostrva 1445, a do 1480. godine istražena je cela Gvineja. 1482. godine Diogo Sao je otkrio mesto ušća reke Kongo, Rt dobre nade je oplovio Bartolomeo Dijas 1488, a 1498. godine Vasko de Gama, nakon oplovljavanja Rta dobre nade, je oplovio istočnu obalu i odatle otplovio do Indije. Portugalci su polagali prava nad svim otkrivenim obalama.

Obala Gvineje, kao prva otkrivena i najbliža Evropi je bila prva istražena. Brojne vojne i trgovačke baze su uspostavljene na toj obali. Najviše se radilo sa robovima, zlatom, slonovačom i začinima. Otkriće Amerike (1492) je uzrokovalo razvoj trgovine robljem, koje je do ere Portugalaca, postojalo samo u muslimanskom delu Afrike. Veliki profit od trgovine robljem i velike naslage zlata su u u ovo područje dovele i druge evropske nacije. Engleski mornari su u ovo područje stigli 1553. godine, a za njima su pristigli Španci, Holanđani, Francuzi, Danci i drugi avanturisti. Nadmoćnost u ovoj oblasti su u 17. veku od Portugalaca preuzeli Holanđani, a u 18. i 19. veku Francuzi i Britanci. Cela obala, od Senegala do Lagosa je bila prekrivena utvrđenjima suprotstavljenih strana, a ta borba je završila u 20. veku prevlašću Francuza i Britanaca.

Južno od ušća reke Kongo se nalazio negostoljubivi region Damara (današnja Namibija). Portugalci su, od 1491. godine, sticali uticaj nad Bantu stanovnicima, tako da je u ranom 16. veku hrišćanstvo bilo široko prihvaćeno u Kongu. Najezda kanibalističkih plemena iz unutrašnjosti je, kasnije u 16. veku, dovela do sloma te poluhrišćanske države, a aktivnosti Portugalaca su preusmerene u širenje na jug. Sao Paulo de Luanda (današnja Luanda) je osnovana 1576. godine. Do proglašenja nezavisnosti Angole, suverenitet Portugala nad ovim regionom (sem ušća reke Kongo) je bila ugrožena samo jednom, u periodu 1640-1648, kada su Holanđani osvojili luke.

Portugalci su žudjeli za osvajanjem bogatih arapskih gradova u južnoj Africi, između Sofale i rta Gvarafui. Portugalci su do 1520. godine osvojili sve muslimanske sultanate, a Mozambik je postao glavni grad portugalskih istočnoafričkih teritorija. Donji i srednji deo doline Zambezi je istražen u 16. i 17. veku. Tu su Portugalci naišli na Bantu plemena, koja su mnogo vremena bila u kontaktu sa Arapima. Uloženi su veliki napori da se sačuva vlast u državi (današnji Zimbabve) koja je tada bila poznata pod imenom Monomotapa, gde su domoroci iskopavali zlato još od 12. veka. Nekoliko ekspedicija je išlo u unutrašnjost zemlje gde su pronašli veće količine zlata. Portugal je držao unutrašnjost zemlje, nikada veoma efektno, a sve slabije tokom 17. veka, da bi u sredinom 18. veka odustao od unutrašnjosti napuštanjem tvrđava u distriktu Manika u Mozambiku.

U periodu svoje najveće snage Portugal je imao veliki uticaj i u Etiopiji. Portugalci su mislili da je vladar Etiopije legendarni hrišćanski kralj Jovan. Grupa Portugalaca predvođena Kristoferom de Gamom u periodu 1541-1543 je boravila na tom području. Nakon Game portugalski jezuiti su doputovali u Etiopiju. Dok su pokušavali da preobrate domicilno stanovništvo u katocilizam, što nije urodilo plodom, prikupili su velika znanja o zemlji. Pedro Paez je 1615. godine, kao i deset godina kasnije Džeronimo Lobo, istraživao izvor Plavog Nila. Portugalci su proterani iz Etiopije 1663. godine. U to vreme portugalski uticaj na obalama Zanzibara opada usled nadmoći Arapa iz Muskata, a 1730. Portugalci nisu držali ni jednu tačku na istočnoj obali severno od Rta Delgado.

Portugal nije preduzimao korake za osvajanjem južnog dela Afrike. Za Portugalce Rt dobre nade je bio samo tačka na putu do Indije.

1620. godine, sa ciljem da preduhitre Holanđane, dva oficira Britanske istočnoindijske kompanije, na sopstvenu inicijativu, zauzela zaliv Tejbl u ime kralja Džejmsa. Njihova akcija nije odobrena u Londonu tako da je njihovo osvajanje ostalo bez efekta. and the proclamation they issued remained without effect. Holandska istočnoindijska kompanija je 1651. godine, poslala flotu od tri manja plovila koji su došli to Zaliva Tejbl 6. aprila 1652. kada je, 164 nakon njenog otkrića, osnovano prvo naselje u Južnoj Africi. Portugalci, čija je moć bila u opadanju, nisu imali snage da se suprotstave Holanđanima. Do iskrcavanja Holanđana, južna Afrika je bila naseljena Bušmanima (lovci-skupljači) i Koima (stočarima), koji su u prošlosti bili poznati evropljanima kao „Bušmani“ i „Hotentoti“.

Berlinski kongres 1884/85

Glavni članak: Berlinski kongres

Od 1885. godine podela teritorija između zapadnih sila je dobila novi zamah i trajala je sledećih petnaest godina toga veka.

1900. Burski rat, sukob između Engleske i holandskih naseljenika

Povezanost sa „Viktorijanskim dobom“ u Velikoj Britaniji.

Vojnici kralja Menelika II se se borili sa Italijanima, braneći nezavisnost Etiopije od kolonizacije.

20. vek: 1900—1945

Afrika na početku 20. veka

Karta Afrike neposredno pred Prvi svetski rat

Prvi svetski rat

Glavni članak: Afričko bojište u Prvom svetskom ratu

Tokom Prvog svetskog rata, u Africi je bilo nekoliko bitaka između Velike Britanije i Nemačke, od kojih je najbitnija Bitka kod Tange.

Period između dva svetska rata

Nakon Prvog svetskog rata, nemačke kolonije u Africi su pripale Francuskoj i Velikoj Britaniji.

Nakon ovog doba osećaj partiotizma i nacionalizma se pojavio među afričkim intelektualcima i političarima. Jedan od razloga je bio i Prvi svetski rat u kome su evropske sile koristile kolonijalne vojske za postizanje sopstvenih interesa. Bez bzira na to kontrola Evropljana nad kolonijama je ostala veoma jaka.

1935. godine Benito Musolini je poslao italijansku vojsku na Etiopiju, koja je bila poslednja afrička zemlja koja nije bila evropska kolonija.

Drugi svetski rat

Najpoznatije bitke u Africi tokom Drugog svetskog rata su se vodile na severu kontinenta između Nemačkog afričkog korpusa koji je vodio Ervin Romel i saveznika.

20. vek: 1945—1990

Dekolonizacija

Glavni članak: Dekolonizacija, Dekolonizacija Afrike

Dekolonijalizacija u Africi je počela u Libiji 1951. godine. Mnoge zemlje su je sledile 50ih i 60ih, sa vrhuncem 1960. kada je nezavisnost dobila cela Francuska zapadna Afrika.

Hladni rat u Africi

Angola

Kongo-Brazavil

Politika SADa koja je davala podršku određenim režimima

Sovjetski interesi u Africi

Istočna Afrika

Glavni članak: Istočna Afrika

1952. godine, Mau Mau pobuna je počela u Keniji. To je dovelo do nezavisnosti ove zemlje. Džomo Kenijata je postao prvi predsednik nezavisne Kenije.

U ranim devedesetim je počeo veliki sukob između Hutua i Tutsije u Ruandi i Burundiju. Taj sukob je 1994. godine doveo do genocida u Ruandi u kome je ubijeno više od milion ljudi.

Spoljašnje veze

Mediji vezani za članak Istorija Afrike na Vikimedijinoj ostavi