Muhamed Kulenović

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Muhamed Kulenović (višeznačna odrednica).
Muhamed Kulenović
Muhamed Kulenović
Lični podaci
Datum rođenja(1902-01-04)4. januar 1902.
Mesto rođenjaBosanski Petrovac, Austrougarska
Datum smrti14. jul 1941.(1941-07-14) (39 god.)
Mesto smrtiStupnik kod Zagreba, Nezavisna Država Hrvatska
Porodica
SupružnikKarolina Račevski
DecaKamila, Džena, Rešad i Jasminka
RoditeljiSalih Kulenović
Hanifa Kulenović (r. Gluhbegović)
Umetnički rad
RegijaJugoslovensko slikarstvo

Muhamed Kulenović (Bosanski Petrovac, 4. januar 1902 — Stupnik, 14. jul 1941)[1][2] bio je jugoslovenski likovni stvaralac između dva svjetska rata i jedan od istaknutijih jugoslovenskih komunista i revolucionara.

Životopis[uredi | uredi izvor]

Muhamed Kulenović je rođen 4. januara 1902. godine u Bosanskom Petrovcu, od oca Saliha i majke Hanife.[1][3] Pojedini izvori netačno navode da je rođen 1895,[4] odnosno 1900. godine.[5] Bio je iz stare begovske porodice Kulenovića, čije prezime sugeriše na porijeklo od Kulina bana.[6] Pripadao je ogranku Alikapetanovića. Otac mu je bio Salih-beg Kulenović, a djed mu je bio bivši gradonačelnik Bosanskog Petrovca Skender-beg Kulenović.[2] Majka mu je bila Hanifa Gluhbegović, od travničke begovske familije Gluhbegovića.[3] Njegova rođena braća bila su veliki srpski književnik Skender Kulenović i sportista Muzafer Kulenović, koji je stradao u logoru Banjica, a imao je i sestru Ćamku (udata Krilov).[3] Muhamed je u Petrovcu završio osnovnu školu, niže razrede gimnazije pohađao je u Banjaluci, a više u Bihaću.[1] Prva slikarska iskustva stiče u Bihaću kod zemljaka Jovana Bijelića, kod koga je jedno vrijeme i stanovao.[5] Na nagovor Jovana Bijelića,[4] 1917. godine, bez znanja roditelja, upisuje i završava Akademiju likovnih umjetnosti u poljskom gradu Krakovu.[5] Završio je u klasi profesora Stanislava Vajsa (Stanislaw Weiss) i postao prvi akademski slikar iz bosanskohercegovačkog muslimanskog miljea. U međuvremenu, 1923. godine, zbog naglog osiromašenja agrarnom reformom, porodica mu prelazi u majčino rodno mjesto Travnik.[1]

Po okončanju studija, ostao je u Poljskoj i radio kao profesor crtanja u Lublinu, Lubartovu, Ćehanovu i Žirardovu. Služio se francuskim, poljskim, ruskim i njemačkim jezikom. Nakon što je izgubio pravo da predaje zbog neposjedovanja poljskog državljanstva, izdržavao se prevođenjem djela jugoslovenskih pisaca (pored ostalih, prevodio je Stevana Sremca, Boru Stankovića, Hamzu Humu, Miroslava Krležu), a bavi se i teatarskim radom. U Poljskoj se upoznao i sa komunističkim idejama i na jednom skupu upoznao je svoju buduću suprugu Karolinu Račevski, sa kojom je dobio ćerke Kamilu (1927, udata Marić) i Dženu (1930). Zbog popularizacije komunističkih ideja, godine 1927. biva osuđen na tri godine zatvora, a u zatvoru provodi 17 mjeseci (od maja 1931. do oktobra 1932. godine), a potom biva protjeran iz Poljske u Jugoslaviju. Početkom 1933.godine sa porodicom dolazi roditeljima u Travnik. U Travniku su mu se rodili sin Rešad (1934) i ćerka Jasminka (1939, udata Roganović).[1] [2]

Kulturna djelatnost[uredi | uredi izvor]

Ovdje počinje drugi dio Muhamedovog života. U Travniku Muhamed zarađuje slikajući portrete uglednih Travničana, podučavajući njemački jezik i predavajući u školama i drugim ustanovama. Izlaže na izložbama (kao što je bila II Jesenja izložba likovnih umjetnika Drinske banovine iz oktobra 1933. godine), skupa sa znamenitim slikarima tog vremena Đokom Mazalićem, Romanom Petrovićem, Micom Todorović, Todorom Jankovićem, Petrom Šainom, Petrom Tiješićem, Danijelom Danilom Kabiljom, Karlom Mijićem, Marinom Studinom, Sigom Sumerekerom. Takođe drži predavanja o umjetnosti u Sarajevu i Zagrebu. Muhamed je radio i na organizaciji predstava sa socijalnom tematikom, a u tome mu je pomagao brat Skender. Slikao je uglavnom portrete, ali bavio se i slikanjem pejzaža. Slikao je različitim tehnikama: ulje na platnu, ulje na kartonu, akvarel na papiru, akvarel na kartonu, tuš, crtež, slamorez na kartonu, slamorez na gvaširanom kartonu, slamorez na drvetu. Sačuvano je oko 50 njegovih slika, od kojih 17 u privatnoj kolekciji. Broj slika koji nije sačuvan višestruko je veći.[1] [2]

Revolucionarna djelatnost[uredi | uredi izvor]

Ipak, veliki dio svog vremena Muhamed provodi uspostavljajući ćeliju KPJ u Travniku. Na kraju, 1939. uspostavlja se Mjesni komitet KPJ, a Muhamed biva izabran za prvog sekretara ovog komiteta. Muhamedov brat Skender, pod Muhamedovim uticajem, postao je član KPJ tokom studija u Zagrebu.[1] [2]

Uspostavljanjem NDH, pod udar ustaških vlasti u Travniku dolaze Srbi, Jevreji i komunisti, pa je 30. aprila 1941. među prvima uhapšen Muhamed Kulenović i sproveden u ustaški logor Kerestinec. U početku su zatočenici mislili da je to zatvor i da će se sa njima postupati kao i u vrijeme Kraljevine Jugoslavije, pa su se bavili slobodnim aktivnostima. Muhamed je slikao portrete, ali veliki broj ovih slika nije sačuvan. Kada su počele prve likvidacije, shvatili su o čemu se radi, pa su počeli pripremati bijeg, koji su realizovali u noći između 13. i 14. jula 1941. Ipak, žandarmerijske snage su sustigle zatvorenike. Samo manji dio njih uspio je pobjeći. Veliki dio zatvorenika je likvidiran kod Stupničke šume, a među njima je bio i Muhamed Kulenović.[2] Muhamedova ćerka Kamila takođe je kao skojevka bila uhapšena 24. februara 1944. godine i sprovedena u Centralni zatvor Gestapoa u Sarajevu. Bila je osuđena na smrt, ali se razboljela od tifusa i to joj je na neki način spasilo život.[1]

Poratni period[uredi | uredi izvor]

Nakon Drugog svjetskog rata, ulica u Travniku, u kojoj je živjela porodica Kulenović, ponijela je ime braće Kulenović. Takođe, ime braće Kulenović u Travniku su nosili i dječije obdanište i amatersko pozorište. Početkom građanskog rata u BiH, navedenim ulici, obdaništu i pozorištu imena su promijenjena i više nisu vraćena.[7]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž Maslić, Fatima (2020). „Muhamed Kulenović, revolucionar i slikar (u „Umjetnošću i sportom protiv totalitarizma: Braća Kulenović u borbi protiv fašizma“)” (PDF). Zavičajni muzej Travnik. str. 18—31. Pristupljeno 2. januar 2022. 
  2. ^ a b v g d đ Dautović, Dženan (2020). „Porodica Kulenović – Ogledalo epoha (u „Umjetnošću i sportom protiv totalitarizma: Braća Kulenović u borbi protiv fašizma“)” (PDF). Zavičajni muzej Travnik. str. 4—17. Pristupljeno 2. januar 2022. 
  3. ^ a b v Škrgo, Enes (14. februar 2021). „Škrgo: Braća Kulenović”. Nomad. Pristupljeno 2. januar 2022. 
  4. ^ a b Bazdulj, Muharem (24. decembar 2014). „Ista svetlost drukčije treperi”. Vreme. Pristupljeno 2. januar 2022. 
  5. ^ a b v „Likovni stvaraoci u Bosni i Hercegovini 1894–2000”. AGIART. Pristupljeno 2. januar 2022. 
  6. ^ Bruno Ljubez: "Jajce Grad...", Jajce 2009.
  7. ^ Maslić, Fatima (2020). „Braća Kulenović, znamenite ličnosti grada Travnika (u „Umjetnošću i sportom protiv totalitarizma: Braća Kulenović u borbi protiv fašizma“)” (PDF). Zavičajni muzej Travnik. str. 2—3. Pristupljeno 2. januar 2022. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мухамед_Куленовић&oldid=26689100”