Janjevo
Janjevo | |
|---|---|
 Janjevo (u pozadini katolička crkva Sv. Nikole) | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovski |
| Opština | Lipljan |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  2.137 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 34′ 25″ S; 21° 14′ 52″ I / 42.57358° S; 21.24772° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 609 m |
.svg)  Janjevo Janjevo na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 038 |
| Registarska oznaka | PR |
Janjevo (alb. Janjevë, Janjeva) je naselje u opštini Lipljan na Kosovu i Metohiji.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Nalazi se oko 20 km jugoistočno od Prištine, i severoistočno od Lipljana na rečnim terasama Janjevske reke koja silazi sa zapadnih strana planine Koznice. Samo mesto je dosta zbijeno na padinskim stranama, koje se dosta strmo spuštaju ka reci. Selo je poznato po, nekada brojnoj, hrvatskoj skupini Janjevaca. Atar se nalazi na teritoriji katastarske opštine Janjevo površine 1085 ha.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Rimski novčići i s rudišta i tragovi radova na brdu Ceove navode na antičko rudarenje.[1]
Naselje pripada poznatom rudarskom području Novog Brda i zajedno sa Novim Brdom je bilo jedno od značajnih mesta u srednjovekovnoj Srbiji. Staro Janjevo se prostiralo između brda Bornelina i Surnjevice, a rudnik i naselje je branila tvrđava na brdu Veletin. Rudarska okna nalazila su se na prostoru od 12 km².[2]
Na osnovu privilegija garantovanih od srpskih vladara iz dinastije Nemanjića, Dubrovačka republika je osnovala svoju koloniju u 13. i 14. veku. Najstariji pomen Janjeva je iz 1303. godine kada barski nadbiskup Marin Petrov Žaretić opisuje selo u okviru katoličke župe. Smatra se da su najstariji naseljenici bili Srbi, Albanci i Saksonci (nemački rudari Sasi), a nakon dolaska Dubrovčana postalo je stalno naselje. Doseljenici iz Dubrovnika su bili najraznovrsnijih socijalnih slojeva: znameniti ljudi, trgovci, rudari, obućari... Tumačenje imena sela je dvojako, po prvom ime sela dolazi od mesta Janjina na poluostrvu Pelješcu koji je bio u sklopu Dubrovačke republike, a po drugom od reči za drvo topolu-janja. Padom Novog Brda i dolaskom Turaka 1455. godine razvija se kao tipično orijentalno naselje. Međutim i za vreme Osmanske vlasti Dubrovčani su sačuvali velike privilegije u naselju, i pored toga dolazi do stagnacije u razvoju naselja. Prema barskom nadbiskupu Marinu III Biciju u Janjevu je 1610. godine živelo 200 pravoslavnih, 180 islamskih i 120 katoličkih domova. Nakon Habzburško-turskog rata 1683—1699. godine i ratovanja na strane “bratske“ hrišćanske vojske, i usled poraza austrijske vojske, a plašeći se turske odmazde, katoličko stanovništvo zajedno sa Srbima i delom Albanaca napušta ovo područje u Velikoj seobi Srba. Posle odlaska katoličkog stanovništva po izvorima iz 1722. godine u Janjevu je bilo je svega 10 katoličkih domova sa oko 80 članova. Odlaskom starog katoličkog stanovništva doseljava se novo hrvatsko stanovništvo iz dubrovačkih kolonija Novo Brdo i Kratovo u Makedoniji, kao i stanovništvo iz Bosne i južne Hrvatske. Ovim je delimično ublažen demografski gubitak hrvatskog stanovništva s' kraja 17. veka.
U Janjevu je od 1854. godine neprekidno radila srpska narodna škola.[3]
Ivan Jastrebov spominje da se i u vezi Janjeva spominju u pomeniku manastira Sv. Trojice u Mušutištu hrišćanska imena priložnika. Od starih knjiga u manastiru, nema dostojnih posebne pažnje osim Pomenika, jednog Prologa i jedne nove knjige Filijada. U pomeniku su zapisana čisto srpska imena hrišćana onih mesta i sela u kojima tada nije ostalo nijedne pravoslavne duše. Između tih sela i mesta se spominju i: Jezerce, Kačanik, Polog, Pećane, Medvece, Mačitevo (više Mušutišta)... Topoljane (u Ljumi), Zaplužane, Janjevo i Novo Brdo. Jastrebov na osnovu starih zapisa koje je proučavao sudi da su žitelji Janjeva 1672. g. još bili pravoslavni. Iz pisma prizrenskog mitropolita Jevsevija se vidi da je tamo bilo dosta pravoslavnih, jer je bilo nekoliko sveštenika.[4]
Oslobađanjem Kosova od vlasti Osmanskog carstva naselje je, po podacima Jovana Cvijića, 1911. godine imalo 515 kuća, 400 katoličkih, 75 albanskih, 20 domova muhadžira (izbeglica islamske vere iz Srbije), 2 turske i 18 romskih (mađupskih). Familije su bile Macukići i Gucići iz Dubrovnika, Ivanovići iz Kratova i Gračanice u Bosni, Brkići iz Širokog Brijega u Hercegovini, Gečevići iz Kačanika, Ćibarići iz Kratova, Mazareki i Golomeji su iz severne Albanije, Beriše ili Berišići su iz Letnice (janjevskog sela u opštini Vitina), ali su albanskog porekla, Krstići su bili pravoslavni, ali su prešli u katolicizam. Do 1955. godine Janjevo je bilo sedište Opštine Janjevo u sklopu Sitničkog sreza koja je u svom sastavu pored varošice Janjevo imala i sledeća naseljena mesta: Androvac, Brus, Bukovica, Vogačica, Oklap, Okosnica, Teća, Trbovce, Šaškovac i Šišarka. Zaštitnik mesta je Sveti Nikola kome je posvećena i crkva u Janjevu.
Demografija[uredi | uredi izvor]
| Godina | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stanovništvo | 3.090 | 3.420 | 3.762 | 4.742 | 5.086 | 4.797 | 2.137 |
 |
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Najbrojnije porodice 1991. godine su bile: Palići (Matić i Rucić), Glasnovići (Tomkić i Topalović), Ćibarići, Berišići (Ancić, Mazarekić i Golomejić), Macukići, Cirimotići.
Izbijanjem rata u Hrvatskoj 1991. godine, i jačanjem nacionalizma dolazi do prvog većeg organizovanog preseljenja Hrvata iz Janjeva u Hrvatsku, a izbijanjem rata na Kosovu i Metohiji 1998. godine dolazi i do drugog organizovanog preseljenja u Hrvatsku. Iako u samom Janjevu nije bilo oružanih sukoba, velika većina hrvatskog stanovništva je napustila svoje domove. Najveći broj raseljenih Janjevaca u Hrvatskoj nastanjen je u zagrebačkoj četvrti Dubravi i dalmatinskom mestu Kistanju. Procene su da u Janjevu danas živi oko 300 Hrvata. Broj domaćinstava je sa 630 prema popisu 1991. godine smanjen na svega 350 domaćinstava 2008. godine, od kojih su mnoga samačka domaćinstva. Obližnja hrvatska sela Šišarka i Okosnica su 2008. godine bila bez stanovnika.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Mrukobrad 2010, str. 395.
- ^ Mrukobrad 2010, str. 384.
- ^ "Carigradski učitelj", Carigrad 1904. godine
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, str. 241, 243. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1971. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 19781. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Etnički sastav stanovništva Kosova i Metohije 2011. godine pop-stat.mashke.org (jezik: albanski)
Znamenite ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Pajsije I Janjevac, srpski patrijarh (1614-1647)
- Vikentije Popović-Hadžilavić, mitropolit Srpske pravoslavne crkve
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kovačević, Desanka (1952). „O Janjevu u doba srednjovekovne srpske srpske države”. Istoriski glasnik. 5 (1-4): 121—126.
- Kovačević-Kojić, Desanka (2005). „Trgovci kao preteče katoličkih crkvenih organizacija na Balkanu (XIII-XV vijeka)”. Istraživanja. Filozofski fakultet u Novom Sadu. 16: 103—112.
- Mrkobrad, Dušan (2006). „Srpsko rudarstvo u privredi Kosova i Metohije” (PDF). Zbornik radova s naučnog skupa održanog u Kosovskoj Mitrovici 27–29. maja 2005. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 3. 2016. g. Pristupljeno 25. 3. 2017.
- Radonić, Jovan (1950). Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka. Beograd: Naučna knjiga.
