Visočica
| Visočica | |
|---|---|
 Visočica | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 71 km |
| Basen | 820 km2 |
| Sliv | Crnomorski |
| Plovnost | ne |
| Vodotok | |
| Izvor | Stara planina podno Kamare |
| V. izvora | oko 1.200 m |
| Ušće | reka Temštica kod Zavoja |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Srbija,  Bugarska |
| Oblast | Istočna Srbija |
| Naselja | - |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Visočica je reka koja izvire u zapadnoj Bugarskoj a uliva se kao desna pritoka reke Temštice u istočnoj Srbiji. U najširem smislu ona pripada slivu reke Nišave, odnosno Južne Morave, Velike Morave, Dunava, pa samim tim i Crnomorskom slivu.
Geografske odlike[uredi | uredi izvor]
Visočica izvire u Bugarskoj, ispod presedline, koja se nalazi između planinskih vrhova Koma i Krastaveca, na visini od oko 1.640 m u oblasti Berovskih planina, kao dela Stare planine, istočno od srpsko-bugarske granice. „Glavu” joj čine mnogi izvori, od kojih polaze mali potoci, slivajući se u nekoliko glavnih krakova. Od izvorišta do ušća Jelovičke reke javlja se pod imenom Komštičke reke, a odatle do ušća Toplodolske reke pod imenom Visočice.
Reka ima veoma veliki pad. Na dužini od 53 km ukupni bruto pad iznosi 359,7 m ili 6,78 m prosečno na 1 km. Za njen vodostaj važno je da znatno koleba u toku godine. Na prostoru Gornjeg Visoka voda sa proleća i sa jeseni toliko nabuja da se čak izliva iz korita i plavi okolne površine.
Visočica od sela Rsovci do sela Pakleštica, na dužini od 2 km, protiče kroz kanjon, koji se zove Vladikine ploče. U ovom malom kanjonu reka je svojom mehaničkom snagom izdubila džinovske lonce ovalnog oblika.
Sliv[uredi | uredi izvor]
Prvi kilometri toka su u vidu klisure. Na bugarskom delu toka (16,7 km) reka prima nekoliko potoka: Kuratska reka, Krivi potok, Gubeška reka i Renovštica. Kod sela Komštica Visočica pravi nagli ugao i skreće na zapad i utiče u kotlinu Visok. Posle nekoliko kilometar toka reka napušta Bugarsku i ulazi u Srbiju. Jedna od pritoka je Vodenička (Kamenička) reka.
Visočica ulazi na područje Srbije kod sela Donji Krivodol. Srpski deo je duk oko 54 km. Ovde reka prima više potoka i planinskih rečica, od kojih su značajne Rosomačka reka i Dojkinačka reka, koje su duge oko 40 km. U ovom delu reka teče prostranim kanjonom Vladikine ploče, pored više sela (Rsovci, Pakleštica, Velika Lukanja, Zavoj).
Pritoke[uredi | uredi izvor]
Glavne pritoke Visočice nalaze se sa njene desne strane. One se po veličini sliva, količini vode, dužini toka i pada, ne samo međusobno razlikuju, već se razlikuju i od njenih levih pritoka, koje bi se pre mogle svrstati u bujične tokove. Za sve desne pritoke Visočice se može reći da su planinskog karaktera i da počinju izvorišnim čelenkama. U glavne pritoke spadaju:
Toplodolska reka (pritoka Temštice) — koja se uliva u Visočicu kod Mrtvačkog mosta i predstavlja, kako po veličini sliva, tako i po količini vode najveću njenu desnu pritoku.
Jelovička reka — koja se sastoji od dva kraka, Dojkinačke i Jelovičke reke, koja počinju izvorišnom čelenkom, a sastaju se ispod Jelovičkog vrela.
Kamenička reka — naziv Kamenička reka nosi nizvodno od sastavka Vodeničke reke i Gradeščice koje se spajaju kod sela Senokos. Vodenička reka je duža i po površini sliva veća reka.
Rosomačka reka — izvire kao Zanoška reka na nadmorskoj visini od 1.559 metara, ispod Begove kule (1.667 m). Pod nazivom Rosomača nastaje u ataru sela Rosomač, na oko 900 metara nadmorske visine u blizini srpsko-bugarske granice.
Tektonski poremećaji u slivu Visičice[uredi | uredi izvor]
Godine 1963. na Visočici iznad sela Zavoj desila se prirodna lavina. Tako se na prirodan način obrazovalo kasnije nazvano Zavojsko jezero, koje je jedino urvinsko jezero na području Srbije nastalo koluvijalnim procesom. Prirodna brana nastala je kao posledica posle obilnih padavina u proleće 1963. godine. Padine Stare planine počele su da klize i prilikom toga su velike količine zemlje pregradile reku. Prirodna brana je bila visoka preko 50 metara, a njena nestabilnost pretila je da dovede do prelivanja Visočice, čime bi bila potpopljena sva naselja koja se nalaze nizvodno, a postojale su tvrdnje da bi bio ugrožen čak i grad Niš. Relativno brzom reakcijom vojske, prirodna brana je probijena, čime je omogućeno njeno nadvišenje i izgradnja veštačke brane, koja i danas postoji. Uskoro je iza brane obrazovano veštačko jezero na nadmorksoj visini od 595 m, i površine 5,53 km².
Vode ovog jezera se danas koriste za pokretanje generatora hidroelektrane Pirot.
Ušće[uredi | uredi izvor]
Ispod Zavoja, na mestu Mrtvački Most, Visočica se ulica u reku Temšticu.
Značaj[uredi | uredi izvor]
Vode Visočice se koriste za proizvodnju električne energije i pogon raznih zanatskih mlinova, vunovlačara, valjavica, kao i za navodnjavanje pojedinih bašti duž njenog toka. Njena potencijalna energija je skoro u potpunosti iskorišćena samo kod mele hidroelektrane Temac.
Reka Visočica je, pored energetskog potencijala, značajna i po ribljem bogatstvu.[1].
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
-
-
-
-
-
Dolinska strana doline Visočice između Rsovaca i Visočke Ržane.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 13. 12. 2013.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Mala Prosvetina Enciklopedija, Third edition Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Reke Balkana - sportski ribolov Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016)
- Poništena smrtna kazna reci Visočici („Politika”, 17. novembar 2018)
