Karpatsko-balkanske planine
Karpatsko-balkanske planine su deo severne zone nabiranja venačnih planina Evrope. Zauzimaju prostor između Panonskog basena, stare Rodopske mase na zapadu i Vlaško-pontijskog basena na istoku.[1] Svojim manjim delom, prostiru se na krajnjem istoku Srbije[2], između Dunava na severu, Ruj planine i Lužničko-zaplanjske kotline na jugu, dolinom Južne i Velike Morave na zapadu i granice sa Bugarskom na istoku. Grade ih stene različite starosti i porekla, kao što su peščari, krečnjaci, vulkanske i eruptivne stene. Najstarije stene pokrivene su peščarima i do 1.000 m, dok su krečnjačke stene i do 600 m debljine.
Opšte odlike[uredi | uredi izvor]
Površinski i podzemni kraški oblici reljefa su veoma česti, mada ne i krupni. Od površinskog krasa tu su škrape, vrtače, ređe uvale i jedno kraško polje – Odorovsko. Broj pećina i prerasta je velik: Resavska, Zlotska (Lazareva), Bogovinska, Ceremošnja, Dubočka, Ravanička. Planine su dobro pokrivene šumama i pašnjacima, a u njima se nalaze velike naslage mrkog i kamenog uglja, bakra, zlata, srebra. Linija Ražanj (dolina Moravice) — Sokobanjska kotlina — Knjaževačka kotlina, deli Karpatske planine (severno) i Balkanske planine (južno).
Planine[uredi | uredi izvor]
Nabiranjem Karpatsko-balkanskih planina nastala su 3 planinska venca, međusobno odvojena kotlinama i rečnim dolinama. Unutrašnji (zapadni) niz čine planine: Zviške, Homoljske, Beljanica, Kučajske, Rtanj, Ozren, Devica, Suva planina. Središnji niz čine planine: Šomrda, Stol, Veliki Krš, Crni vrh, Tupižnica, Tresibaba, Svrljiške planine. Spoljašnji (istočni) niz planina čine: Miroč, Veliki Greben, Deli Jovan i Stara planina dužine oko 90 km, sa najvišim vrhom Midžor (2.169 m).
Kotline i klisure[uredi | uredi izvor]
Planine su raščlanjene kotlinama i klisurama. Njima prolaze važne saobraćajnice. Poznate kotline su: Zviždška (Kučevska), Homoljska (Žagubička), Crnorečka, Zaječarska. U Balkanskom planinskom predelu kotline su: Knjaževačka, Sokobanjska, Svrljiška, Belopalanačka, Zaplanjska i Pirotska. Između kotlina nalaze se i mnogobrojne klisure: Đerdapska, Čestobrodica – prevoj Stolice, Sićevačka
Donjopodunavska nizija[uredi | uredi izvor]
Donjopodunavska nizija obuhvata Negotinsku Krajinu i Ključ, u okuci Dunava kod Kladova. Negotinska Krajina se nalazi u severoistočnom delu Srbije, oivičena Miročom i Deli Jovanom. Predstavlja najnižu, plodnu i dobro obrađenu ravnicu u Srbiji (28 m). Ključ se prostire u okuci Dunava kod Kladova, između Đerdapske klisure, Miroča i Vratnjanske reke. Plodna, fluvijalno nanosna nizija. Negotinska Krajina i Ključ imaju privredni značaj u rečnom saobraćaju (Dunav), ribolovu i vinogradarstvu.
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- OŠ „Milovan Glišić“- Geografski podsetnik „Karpatsko-balkanske planine“, Radosav Sedlarević, pristup 21.4.2013
- Upoznaj Srbiju: „Karpatsko-balkanski predeo“[mrtva veza], pristup 21.4.2013
- Znanje: „Reljef“, pristup 21.4.2013
- Istraži Srbiju: Planinarenje, pristup 21.4.2013