Lavovsko-sandomješka ofanziva

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Lavovsko-sandomješka ofanziva
Deo Istočnog fronta

Sovjetski vojnici u Lavovu
Vreme29. jul 1944 — 29. avgust 1944.
(1 mesec)
Mesto
Zapadna Ukrajina/Istočna Poljska
Ishod Sovjetska pobeda
Sukobljene strane
Nacistička Njemačka Nemačka
Kraljevina Mađarska Mađarska

Sovjetski Savez Sovjetski Savez
Poljska Poljska

Armija Krajova
(23–27. jul)
Komandanti i vođe
Nacistička Njemačka Jozef Harpe
Kraljevina Mađarska Ferenc Farkaš

Sovjetski Savez Ivan Konjev
(Prvi ukrajinski front)
Poljska Karol Šverčevski

Tadeuš Bor-Komorovski
Jačina
400.542 vojnika[1]
420 tenkova
1.000 letelica[2]		 1.002.200 vojnika[3]
1.979 tenkova
11.265 topova
Žrtve i gubici
55.000 ubijenih, nestalih ili zarobljenih
136.860 ukupno sa ranjenim[4]		 65.001 ubijenih, nestalih ili zarobljenih
224.295 ranjenih
289.296 ukupno
1.269 tenkova i topova
289 letelica[3]

Lavovsko-sandomješka ofanziva ili Lavovsko-sandomješka strateška ofanzivna operacija (rus. Львовско-Сандомирская стратегическая наступательная операция) bila je velika operacija Crvene armije kojom su nemačke trupe bile proterane iz Ukrajine i istočne Poljske. Pokrenuta sredinom jula 1944. godine, Crvena armija je postigla postavljene ciljeve do kraja avgusta.

Ofanziva je bila sastavljena od tri manje operacije:

Operacija Lavov–Sandomjež generalno je u senci velikih uspeha istovremeno sprovedene operacije Bagration u kojoj je uništena armijska grupa Centar. Međutim, većina resursa Crvene armije i Crvenog ratnog vazduhoplovstva nije bila dodeljena beloruskoj operaciji Bagration, već operacijama Lavov-Sandomjež.[5] Kampanja je vođena kao Maskirovka. Koncentrišući se na južnu Poljsku i Ukrajinu, Sovjeti su povukli nemačke mobilne rezerve prema jugu, ostavljajući grupu armija Centar ranjivom na koncentrisani napad.[6] Kada su Sovjeti pokrenuli ofanzivu Bagration na grupu armija Centar, to je stvorilo krizu na istočnom nemačkom frontu, koja je zatim prisilila moćne nemačke pancarske snage natrag na centralni front, ostavljajući Sovjetima slobodu da ostvare svoje ciljeve u zauzimanju zapadne Ukrajine, mostove Visle i učvrste se u Rumuniji.[7]

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Početkom juna 1944., snage generalfeldmaršala Valtera Modela, grupa armija Severna Ukrajina, bile su potisnute dalje od Dnjepra i očajnički su se držale severozapadnog ugla Ukrajine. Josif Staljin naredio je potpuno oslobađanje Ukrajine, a Stavka je pokrenula planove koji će prerasti u Lavovsko-sandomješku ofanzivu. U ranoj fazi planiranja, ofanziva je bila poznata kao Lavovsko-pšemislovska operacija. Cilj ofanzive bio je da Prvi ukrajinski front maršala Ivana Konjeva oslobodi Lavov i protera nemačke trupe iz Ukrajine i zauzme niz mostobrana na reci Visli.[8]

Stavka je takođe planirala još veću ofanzivu, kodnog naziva operacija Bagration koja bi se poklopila sa ofanzivom Konjeva. Cilj operacije Bagration nije bio ništa manje od potpunog oslobađanja Belorusije, a takođe i prisiljavanje Vermahta da napusti istočnu Poljsku. Strateška Lavovsko–sandomješka ofanziva trebalo je da bude sredstvo za onemogućavanje prebacivanja rezervi od strane Vrhovne komande Vermahta armijskoj grupi Centar.

Suprotstavljene snage[uredi | uredi izvor]

Nemačko i sovjetsko razmeštanje na Istočnom frontu, od juna do avgusta 1944. godine, prikazuje operaciju Bagration na severu, Lavovsko-sandomješku na jugu. Okruženje nemačkog HIII armijskog korpusa kod Broda prikazano je u Konjevoj Prvoj ukrajinskoj komandi.

Dok je Stavka zaključivala svoje ofanzivne planove generalfeldmaršal Model uklonjen je iz komande grupe armija Severna Ukrajina i zamenjen je generaloberstom Jozefom Harpeom. Harpeove snage su uključivale dve oklopne armije: 1. oklopnu armiju, pod komandom generalobersta Gotharda Hajnricija i 4. oklopnu armiju pod komandom generala pancertrupa Valtera Neringa. U sastavu 1. oklopne armije bila je 1. mađarska armija. Harpe je imao na raspolaganju samo 420 tenkova, Štugova i drugih raznih oklopnih vozila. Njegova armijska grupa brojala je oko 400.000 vojnika[9] a imao je podršku 700 aviona Luftflote 4 (uključujući veteranske vazduhoplovne jedinice 8. vazdušnog korpusa) i 300-400 aviona obližnje Luftflote 6. Međutim, zbog složenog lanca komandovanja, Harpe nije mogao direktno da kontroliše jedinice Luftvafea.

Snage 1. ukrajinskog fronta, pod komandom Konjeva, znatno su nadmašivale snage grupe armija Severna Ukrajina. Prvi ukrajinski front raspolagao je sa preko 1.002.200 vojnika,[3] oko 2,050 tenkova, oko 16,000 topova i minobacača, i preko 3.250 letelica 2. vazduhoplovne armije kojom je komandovao general Stepan Krasovski.[10] Pored toga, moral Konjevovih trupa bio je izuzetno visok nakon nedavnih pobeda u Ukrajini. Oni su bili u ofanzivi skoro godinu dana i bili su svedoci propadanja grupe armija Centar.

Napad 1. ukrajinskog fronta imao je dva pravca napada. Prvi, koji je ciljao prema Rava-Ruskoj, trebalo je da ga predvode 3. gardijska, 1. gardijska tenkovska i 13. armija. Drugi pravac bio je usmeren na sam Lavov, a trebalo je da ga predvode 60., 38., 3. gardijska tenkovska i 4. tenkovska armija. Crvena armija je postigla ogromnu superiornost nad Nemcima ograničivši njihove napade na front širine od samo 26 kilometara. Konjev je rasporedio oko 240 topova i minobacača po kilometru fronta.

Početak napada[uredi | uredi izvor]

Severni napad na Rava-Rusko započeo je 13. jula 1944. Snage 1. ukrajinskog fronta lako su se probile u blizini Gorohova. Oslabljeni Vermahtov XLII armijski korpus uspeo je da se povuče relativno netaknut uz pomoć ojačanih odreda pozadinske garde. Do noći, 13. armija 1. ukrajinskog fronta prodrla je kroz nemačke linije 20 kilometara. Proboj 1. ukrajinskog fronta dogodio se severno od XIII armijskog korpusa.

Dana 14. jula 1944, napad sa ciljem oslobađanja Lavova započet je južno od XIII armijskog korpusa, koji je imao položaje u blizini Brodija. Jedinice Crvene armije probile su liniju blizu Gorohova na severu i kod Niše na jugu, ostavljajući XIII korpus opasno izloženim. Snage koje su bile na severnom pravcu prema Rava-Ruskoj tada su počele da se dele, okrećući nekoliko jedinica 13. armije prema jugu, pokušavajući da opkole XIII armijski korpus.

Severne snage su ubrzo naišle na slabe elemente 291. i 340. pešadijske divizije, ali su one brzo naterane na povlačenje. Dana 15. jula, generaloberst Nering, shvatajući da je njegova 4. pancerska armija ozbiljno ugrožena, naredio je svojim dvema rezervnim divizijama, 16. i 17. pancer divizijama, da izvrše kontranapad u blizini Gorohova i Družkopila u pokušaju da zaustave sovjetski severni napad. Dve divizije raspolagale su samo sa 43 tenka i uprkos njihovim naporima, nemački kontranapad je ubrzo propao. Masivno nadmoćne snage Crvene armije ubrzo su primorale dve pancerske divizije da se pridruže pešačkim divizijama u povlačenju. Konjev je naložio pokretnoj grupi Baranov da krene napred kako bi pomogao da se iskoristi proboj. Pokretna grupa Baranov je brzo napredovala, pod okriljem vazdušne podrške, i tokom sledeća tri dana uspela je da zauzme grad Kamenku Strumilovu i da zauzme i održi mostobran na zapadnoj obali reke Južni Bug, presecajući tako XIII armijskom korpusu liniju komunikacija i njihovog puta povlačenja.

Opkoljavanje kod Brodija (Brodijev kotao)[uredi | uredi izvor]

Na jugu je veliki napad Crvene armije usmeren na spoj 1. i 4. uspešno odbijen 14. jula od strane divizije Korpsabtejlung C. Prvi ukrajinski front prebacio je njihov napad na jug, a nakon neizmernog artiljerijskog i vazdušnog bombardovanja napali su već oslabljene 349. i 357. pešadijske divizije. 349. pešadijska divizija raspala se pod žestokim napadom, a preživeli su se u neredu povlačili. Zbog dejstva Korpsabtejlung-a C i 357. pešadijske divizije, prodor 1. ukrajinskog fronta bio je širok samo 3-4 kilometra. Uprkos tome, 1. ukrajinski front nastavio je da napreduje prema gradovima Zoločiv i Sasiv, prekidajući komunikacije između XIII armijskog korpusa i XLVIII oklopnog korpusa.

Nemačka artiljerija iz oba korpusa i iz 18. artiljerijske divizije započela je napad na uski prolaz, nazvan Koltivski koridor. Pokrenut je ishitreni kontranapad 1. oklopne i 8. oklopne divizije, u pratnji elemenata 14. SS grenadirske divizije (1. ukrajinske). Dok su se 1. ukrajinska i 1. oklopna divizija dobro borile, 8. oklopna divizija je zalutala i našla u području XIII armijskog korpusa. Odsečena od XLVIII oklopnog korpusa i 1. oklopne divizije, nije mogla da učestvuje u napadu. Uprkos početnim uspesima, 1. ukrajinski front je konačno uspeo da zaustavi nemački napad, uz pomoć 2. vazduhoplovne armije koja je bacila 17.200 bombi na nemačke pancere. Odsustvo 8. oklopne divizije značilo je da je napad osuđen na neuspeh. Zapovednik 8. oklopne divizije ignorisao je izričita naređenja i pokušao je da povede svoje snage prečicom. Umesto toga, divizija je raspoređena na deonici Zoločiv - Zboriv na putu Lavov -Ternopolj, pretrpela je ogromne gubitke od aviona modela Il-2 Crvenog ratnog vazduhoplovstva. Uprkos tome, južni napad se odvijao sporo.

Konjev je 16. jula rizikovao i naredio general-pukovniku Pavelu Ribalku da pokrene napad na jugu sa svojom 3. gardijskom tenkovskom armijom. To je značilo da će vojska morati da prođe uskim Koltivskim koridorom, stalno pod artiljerijskom vatrom i žestokim nemačkim kontranapadima. Treća gardijska tenkovska armija nagnula je ravnotežu u pravcu Lavova i ubrzo je sovjetsko napredovanje nastavilo napredovanje prema zapadu. Komandant XIII armijskog korpusa shvatio je da se njegov korpus mora povući ako želi da izbegne opkoljavanje. Dato je naređenje da se sve jedinice korpusa vrate na Princ-Eugen-Stelung, niz odbrambenih položaja izgrađenih u junu 1944. godine, koji su se delimično protezali duž reke Stripe oko 35 km zapadno od Ternopolja. Snažni napadi 1. ukrajinskog fronta tokom 17. jula uspeli su da zauzmu delove Princ-Eugen-Stelunga. 14. SS grenadirska divizija (1. ukrajinska) uključila se u borbu u pokušaju da povrati ove izgubljene položaje, ali je nakon početnog uspeha naletela na jedinicu sovjetskih tenkova IS-2 koja je zaustavila napredovanje SS-a. Uprkos ponovljenim upozorenjima svojih potčinjenih, komandant korpusa Artur Hofe, nije naredio dalje povlačenje, osuđujući tri divizije XIII armijskog korpusa i Korpsabtejlung C u Brodiju na poraz.[11]

Dana 18. jula obnovljeni napadi 1. ukrajinskog fronta rezultirali su prodorom u operativnom pravcu Lavova. Kasno tokom dana, 1. ukrajinski front se probio do grada Buska. Opkoljavanje je bilo završeno. Oko 45.000 ljudi iz XIII armijskog korpusa zarobljeno je oko Brodija, a duž fronta grupe armija Severna Ukrajina izvršen je proboj od 200 km.

Uništenje u Brodiju: redefinisani ciljevi[uredi | uredi izvor]

Za vojnike zarobljene kod Brodija pomoć nije stigla. Uprkos nekoliko očajničkih napada iscrpljenih i nedovoljno snažnih snaga XLVIII i XXIV oklopnih korpusa, kordon 1. ukrajinskog fronta nastavio je da se steže. Pod kontinuiranim napadima 1. ukrajinskog fronta, Harpe je naredio svojim snagama da se povuku, napustivši zarobljeni XIII armijski korpus. Pod stalnim artiljerijskim i vazdušnim bombardovanjem, nemačke snage izvršile su nekoliko pokušaja probijanja, ali oklopne snage 1. ukrajinskog fronta lako su ih odbile i Nemci su pretrpeli velike gubitke. Dana 22. jula, 1. ukrajinski front je krenuo u konačni napad i do mraka je gotovo sav otpor bio eliminisan. Raštrkani preživeli su se razišli u male grupe i pokušali da pobegnu. Malo je ko stigao do linija Osovine, ali među njima je bilo 3.500 ljudi 14. SS grenadirske divizije. Pre operacije, divizija je brojala 11.000 ljudi. Konjev je bio ushićen neočekivanim uspehom operacije. Harpeova armijska grupa se povlačila, 4. oklopna armija do reke Visle i 1. oklopna armija zajedno sa 1. mađarskom armijom do područja oko Karpata.

Sam Lavov ponovo su okupirali Sovjeti 26. jula, nakon prvog puta u septembru 1939. Ovog puta grad je relativno lako zauzet od strane sovjetskog 1. ukrajinskog fronta. Nemci su bili potpuno proterani iz zapadne Ukrajine. Videvši ovaj uspeh, Stavka je izdala nova naređenja 28. jula. Konjev je trebalo da napadne Vislu i zauzme grad Sandomjež, u nacističkoj okupiranoj južnoj Poljskoj. Ukrajinske nade o nezavisnosti srušene su usred ogromne snage Sovjeta, slično kao u Estoniji, Letoniji i Litvaniji. Ukrajinska ustanička armija, nastavila bi da vodi gerilski rat protiv Sovjeta i tokom 1950-ih.

Obnovljeni napad: zauzimanje Sandomježa[uredi | uredi izvor]

Obnovljena sovjetska ofanziva započela je 29. jula, a prve trupe 1. ukrajinskog fronta brzo su stigle do Visle i uspostavili snažni mostobran kod grada Baranov Sandomjerski. Međutim, snažni nemački kontranapadi u blizini Sandomježa sprečili su dalje širenje sovjetskog mostobrana. Početkom avgusta Harpe je dobio malo predaha. Pet divizija, uključujući i jednu oklopnu diviziju, prebačeno je iz grupe armija Južna Ukrajina. One su odmah bačene u akciju oko Sandomježa. Ubrzo nakon toga, još pet nemačkih divizija, tri mađarske divizije, šest brigada StuG i 501. teški tenkovski bataljon (opremljen tenkovima Tigar II) stavljeni su pod Harpeovu komandu.

Nemački kontranapadi pokrenuti su u pokušaju da Sovjete proteraju natrag preko Visle. Koristeći gradove Mjelec i Tarnobžeg na istočnoj obali reke kao baze, ovi napadi naneli su velike žrtve sovjetskim snagama. Do sredine avgusta, sovjetski 6. gardijski tenkovski korpus imao je samo 67 tenkova. Nemci su pokrenuli žestok kontranapad sa 501. teškim tenkovskim bataljonom i 16. tenkovskom divizijom, sa ukupno oko 140 tenkova, uključujući 20 tenkova modela Tigar II. Uprkos velikom broju neprijateljskih tenkova, 6. garda je držala mostobran, uništivši 10 tenkova modela Tigar II. Do 16. avgusta, nemački kontranapadi su počeli da gube zamah, a Ribalko, komandant mostobrana, uspeo je da proširi sovjetsko kontrolisano područje za oko 120 kilometara, zauzevši grad Sandomjež. Kako su obe strane bile iscrpljene, borbe su zamrle i Lavovsko-sandomješka ofanziva se smatrala završenom.

Odredi u bitkama[uredi | uredi izvor]

Crvena armija[uredi | uredi izvor]

Prvi ukrajinski front (Konjev)

Operativni pravac Rava-Ruska
Lavovski operativni pravac

Sila Osovine[uredi | uredi izvor]

Armijska grupa Severna Ukrajina (Generaloberst Jozef Harpe) – 12. jul 1944[12]

Gubici[uredi | uredi izvor]

Izveštaji Vermahta naglašavaju uspešno povlačenje nekoliko snaga, u skladu sa Frajzerovom procenom. Sovjetske procene bile su znatno veće: prema izveštaju sovjetskog zavoda za informisanje iz avgusta 1944., nemačke snage pretrpele su 350.000 žrtava. Od toga je 140.000 ubijeno i 32.360 zarobljeno, pre svega u Brodijevom džepu. Pored toga, Sovjeti su tvrdili da su tokom ofanzive uništili 1.941 nemački tenk i 687 aviona.[13]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ziemke, "From Stalingrad to Berlin: The Illustrated Edition"
  2. ^ Olsen, Van Creveld, "The Evolution of Operational Art: From Napoleon to the Present." p. 85
  3. ^ a b v Glantz 1995, str. 299
  4. ^ Frieser 2007, str. 711–718
  5. ^ Watt 2008, str. 687–688
  6. ^ Watt 2008, str. 683–684
  7. ^ Watt 2008, str. 695–700
  8. ^ Watt 2008, str. 695
  9. ^ Ziemke
  10. ^ Wagner, str. 285
  11. ^ Lange, W. Korpsabteilung C; the encircled divisions were Korpsabteilung C, 349th Infantry Division, 14th SS Division 'Galicia', and 454th Security Division. The Soviet history claiming eight divisions in the encirclement is most likely counting the Divisional Groups 183, 217, and 339, which made up the regiments of Korpsabteilung C, as divisions.
  12. ^ Lange, W. Korpsabteilung C; Map 10.
  13. ^ „Naša Pobeda. Denь za dnem – proekt RIA Novosti”. Arhivirano iz originala 03. 04. 2012. g. Pristupljeno 05. 05. 2021. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Frieser, Karl-Heinz; Schmider, Klaus; Schönherr, Klaus; Schreiber, Gerhard; Ungváry, Kristián; Wegner, Bernd (2007). Die Ostfront 1943/44 – Der Krieg im Osten und an den Nebenfronten [The Eastern Front 1943–1944: The War in the East and on the Neighbouring Fronts]. Das Deutsche Reich und der Zweite Weltkrieg [Germany and the Second World War] (na jeziku: nemački). VIII. München: Deutsche Verlags-Anstalt. ISBN 978-3-421-06235-2. 
  • Glantz, David M. & House, Jonathan. (1995), When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler, Lawrence, Kansas: University Press of Kansas, ISBN 978-0-7006-0899-7.
  • Hinze, Rolf. (2006) To the Bitter End: The Final Battles of Army Groups A, North Ukraine, Centre, Eastern Front 1944-45 ISBN 978-1-907677-28-1
  • Konev, Ivan, Aufzeichnungen eines Frontbefehlshabers (na jeziku: nemački), OCLC 250490659 
  • Lange, Wolfgang (1960), Korpsabteilung C vom Dnjeper bis nach Polen (na jeziku: nemački), Neckargemuend, OCLC 258241485 
  • Lysiak, Oleh (1951), Brody: Zbirnyk (na jeziku: ukrajinski), Munich, OCLC 11456877 
  • Mitcham, Samuel (2001), Crumbling empire : the German defeat in the East, 1944, Westport, Conn: Praeger, ISBN 978-0-275-96856-4 
  • Melnyk, Michael James. To Battle: The Formation and History of the 14 Galician Waffen-SS Division 1943-1945, Helion and Co, (reprint 2007) ISBN 978-1-874622-19-2
  • Dr Watt, Robert. "Feeling the Full Force of a Four Point Offensive: Re-Interpreting The Red Army's 1944 Belorussian and L'vov-Przemyśl Operations". The Journal of Slavic Military Studies. Routledge Taylor & Francis Group. ISSN 1351-8046.
  • Wagner, Ray (ed.), Fetzer, Leland, (trans.), The Soviet Air Force in World War II: the official history, Wren Publishing, Melbourne, (1973) ISBN 978-0-85885-194-8.
  • Zaloga, S. Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre, Osprey Publishing, (1996) ISBN 978-1-85532-478-7.


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лавовско-сандомјешка_офанзива&oldid=27677707”