Persej (sazvežđe)
| Sazvežđe | |
 | |
| Latinsko ime | Perseus |
|---|---|
| Skraćenica | Per |
| Genitiv | Persei |
| Simbolizuje | Perseja |
| Rektascenzija | 3 |
| Deklinacija | +45 |
| Površina | 615 sq. deg. (24) |
| Najsjajnija zvezda | Mirfak (α Per) (1,79m) |
| Meteorski rojevi | |
| Susedna sazvežđa | |
| Vidljivo u rasponu +90° i −35°. U najboljem položaju za posmatranje u 21:00 čas u decembru. | |
Persej je sazvežđe severnog neba nazvano po grčom mitskom junaku Perseju. Zajedno sa obližnjim sazvežđima Cefejem, Kasiopejom, Andromedom i Pegazom predstavlja prikaz mita o oslobađanju Andromede i stvaranju Perseidske dinastije. Jedno je od 48 Ptolemejevih sazvežđa,[1] a Međunarodna astronomska unija ga je uvrstila u listu 88 modernih sazvežđa.[2] Nalazi se u blizini nekoliko drugih sazvežđa nazvanih po drevnim grčkim legendama koje okružuju Perseja, uključujući Andromedu na zapadu i Kasiopeju na severu. Persej se takođe graniči sa Ovnom i Bikom na jugu, Aurigom na istoku, Kamelopardalisom na severu i Trouglom na zapadu. Neki zvezdani atlasi tokom ranog 19. veka takođe su prikazivali Perseja kako drži bestelesnu glavu Meduze,[3] čiji je asterizam nazvan zajedno kao Perseus et Caput Medusae;[4] međutim, ovo nikada nije ušlo u popularnu upotrebu.
Značajne zvezde[uredi | uredi izvor]
Najsjajnija zvezda Perseja je Mirfak (α Perseja) magnitude 1,79, a β Perseja – Algol – je eklipsna promenljiva zvezda, čija je magnituda skoro konstantno 2,1, ali na svaka 2 dana, 20 sati i 49 minuta se smanji na 3,4.
Predstavljanje[uredi | uredi izvor]
Persej je u sazvežđu najčešće zamišljan tako da drži odsečenu glavu Meduze. Algol se nalazi na mestu oka Meduze i sam naziv ove zvezde na arapskom znači glava demona. Najčešće su zvezde u ovom sazvežđu povezane tako da formiraju obrnuto slovo У, ali je Hans Augusto Rej, nemački ilustrator, u svojoj knjizi Zvezde: Novi način da ih vidite dao predlog spajanja zvezda koji više odgovara tradicionalnoj predstavi Perseja kao ratnika.
Mesjeovi objekti[uredi | uredi izvor]
Od Mesjeovih objekata, u sazvežđu Persej se nalaze rasejano zvezdano jato M34 (NGC 1039) i planetarna maglina М76 (NGC 650).
Meteorski rojevi[uredi | uredi izvor]
Od meteorskih rojeva, u sazvežđu Perseja se nalaze radijanti dva roja: Perseida i septembarskih ε-Perseida.
Zbog brojnosti (ZHR oko 100) i zbog toga što su aktivni leti (od 17. jula do 24. avgusta) Perseidi predstavljaju jedan od najpopularnijih meteorskih rojeva za posmatrače.
Septembarski ε-Perseidi su mnogo slabiji roj (ZHR do 5) osim kratkog pljuska sjajnih meteora koji se dogodio 9. septembra 2008. godine.
Istorija i mitologija[uredi | uredi izvor]
U grčkoj mitologiji, Persej je bio sin Danaje, koga je kralj Polidekt poslao da donese glavu Meduze Gorgone — čije je lik činio da se svi koji bi je pogledali pretvori u kamen. Persej je u snu ubio Meduzu, a iz njenog tela su se pojavili Pegaz i Hrisaor.[6] Persej je nastavio u carstvo Kefeja čija je ćerka Andromeda bila žrtvovana morskom čudovištu Ketu.
Persej je spasao Andromedu od čudovišta ubivši je svojim mačem.[7] On je pretvorio je Polidekta i njegove sledbenike u kamen Meduzinom glavom i postavio Diktisa za kralja ribara.[6] Persej i Andromeda su se venčali i dobili šestoro dece.[7] Na nebu Persej leži u blizini sazvežđa Andromede, Kefeja, Kasiopeje (Andromedine majke), Kita i Pegaza.[6]
U novoasirijskoj Vaviloniji (911–605. p. n. e.), sazvežđe Perseja bilo je poznato kao sazvežđe Starca (SU.GI), koje je tada povezano sa Istokom u MUL.APIN, astronomskom tekstu iz 7. veka.[8]
U nezapadnoj astronomiji[uredi | uredi izvor]
Četiri kineska sazvežđa nalaze se u oblasti neba identifikovanom sa Persejem na Zapadu. Tijančuan (天船), nebeski čamac, bio je treći paranatelon (zvezda ili sazvežđe koje izlazi u isto vreme kada i druga zvezda ili objekat[9]) treće kuće Belog tigra Zapada, predstavljajući čamce koji su Kineze podsticali da grade u slučaju katastrofalne sezone poplava. Uključujući zvezde iz severnog dela sazvežđa, sadržao je Mu, Delta, Psi, Alfa, Gama i Eta Persej.[10] Jišui (積水), Nabujale vode, bio je četvrti paranatelon pomenute kuće, predstavljajući potencijal neobično velikih poplava krajem avgusta i početkom septembra na početku sezone poplava. Lambda i verovatno Mu Persej su ležali u njemu.[11] Daling (大陵), Veliki rov, bio je peti paranatelon te kuće, predstavljajući rovove u kojima su pokopani zločinci masovno pogubljeni u avgustu. Formirali su ga Kapa, Omega, Ro, 24, 17 i 15 Persej. Gomilu leševa pre njihovog sahranjivanja predstavljao je Điši (積屍, Pi Persej), šesti paranatelon kuće.[11] Dvostruko jato, h i Či Persej, imalo je poseban značaj u kineskoj astronomiji.
U Polineziji, Persej nije bio uobičajeno priznat kao zasebno sazvežđe; jedini ljudi koji su mu dali ime bili su oni sa Društvenih ostrva, koji su ga nazvali Faa-iti, što znači "Mala dolina".[12] Algol je možda dobio ime Matohi od strane Maori naroda, ali dokazi za ovu identifikaciju su sporni. Matohi („Split“) je povremeno dolazio u sukob sa Tangaroa-vakapauom oko toga ko od njih treba da se pojavi na nebu, što je uticalo na plimu i oseku. Poklapa se sa maorskim opisom plavo-bele zvezde u blizini Aldebarana, ali ne nestaje kako bi mit ukazivao.[13]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Graßhoff, G. (2005). The History of Ptolemy's Star Catalogue. Springer. str. 36. ISBN 978-1-4612-4468-4.
- ^ „The Constellations”. IAU—International Astronomical Union. Pristupljeno 29. 8. 2015.
- ^ Ridpath, I. „Urania's Mirror c.1825 – Ian Ridpath's Old Star Atlases”. Pristupljeno 15. 10. 2015.
- ^ Allen, R. H. (1963). Star Names: Their Lore and Meaning. New York: Dover. str. 330.
- ^ Ridpath, I. „Urania's Mirror c.1825 – Ian Ridpath's Old Star Atlases”. Pristupljeno 17. 7. 2013.
- ^ a b v Ridpath, I. „Star Tales – Perseus”. Pristupljeno 28. 7. 2013.
- ^ a b Ridpath, I. „Star Tales – Andromeda”. Pristupljeno 28. 7. 2013.
- ^ Dalley, S. (1998). The Legacy of Mesopotamia. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. str. 128. ISBN 978-0-19-814946-0.
- ^ Century Dictionary. 12. str. 944.
- ^ Schlegel 1967, str. 346
- ^ a b Schlegel 1967, str. 349
- ^ Makemson 1941, str. 203
- ^ Makemson 1941, str. 233–234
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Levy, David H. (2005). Deep Sky Objects
. Amherst, New York: Prometheus Books. ISBN 978-1-59102-361-6. - Makemson, M. W. (1941). The Morning Star Rises: An Account of Polynesian Astronomy. New Haven, Connecticut: Yale University Press. Bibcode:1941msra.book.....M.
- Motz, L.; Nathanson, C. (1991). The Constellations: An Enthusiast's Guide to the Night Sky. London, United Kingdom: Aurum Press. ISBN 978-1-85410-088-7.
- Schlegel, Gustaaf (1967) [1875]. Uranographie Chinoise (na jeziku: francuski). Taipei, Republic of China: Ch'eng Wen Publishing Company.
- Staal, Julius D. W. (1984). Stars of Jade: Astronomy and Star Lore of Very Ancient Imperial China. Decatur, Georgia: Writ Press. ISBN 978-0-914653-00-4.
- Apollodorus, The Library with an English Translation by Sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 Volumes, Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921. ISBN 0-674-99135-4. Online version at the Perseus Digital Library. Greek text available from the same website.
- Apollonius Rhodius, Argonautica translated by Robert Cooper Seaton (1853-1915), R. C. Loeb Classical Library Volume 001. London, William Heinemann Ltd, 1912. Online version at the Topos Text Project.
- Apollonius Rhodius, Argonautica. George W. Mooney. London. Longmans, Green. 1912. Greek text available at the Perseus Digital Library.
- Herodotus, The Histories with an English translation by A.D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920. ISBN 0-674-99133-8. Online version at the Topos Text Project. Greek text available at Perseus Digital Library.
- Hesiod, Theogony from The Homeric Hymns and Homerica with an English Translation by Hugh G. Evelyn-White, Cambridge, MA.,Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1914. Online version at the Perseus Digital Library. Greek text available from the same website.
- Pausanias, Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1918. ISBN 0-674-99328-4. Online version at the Perseus Digital Library
- Pausanias, Graeciae Descriptio. 3 vols. Leipzig, Teubner. 1903. Greek text available at the Perseus Digital Library.
- Publius Ovidius Naso, Metamorphoses translated by Brookes More (1859-1942). Boston, Cornhill Publishing Co. 1922. Online version at the Perseus Digital Library.
- Publius Ovidius Naso, Metamorphoses. Hugo Magnus. Gotha (Germany). Friedr. Andr. Perthes. 1892. Latin text available at the Perseus Digital Library.
- Suida, Suda Encyclopedia translated by Ross Scaife, David Whitehead, William Hutton, Catharine Roth, Jennifer Benedict, Gregory Hays, Malcolm Heath Sean M. Redmond, Nicholas Fincher, Patrick Rourke, Elizabeth Vandiver, Raphael Finkel, Frederick Williams, Carl Widstrand, Robert Dyer, Joseph L. Rife, Oliver Phillips and many others. Online version at the Topos Text Project.
- Cartwright, Mark. “Perseus.” World History Encyclopedia, World History Encyclopedia, 8 Mar. 2022, https://www.worldhistory.org/Perseus/.
- GreekMythology.com, The Editors of Website. "Perseus". GreekMythology.com Website, 07 Oct. 2021, https://www.greekmythology.com/Myths/Heroes/Perseus/perseus.html.
- NSF, NOIRLab. “Perseus Mythology.” Globe at Night, 2019, https://www.globeatnight.org/mythology/perseus Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. jun 2022).
- Ogden, Daniel. “Perseus.” Routledge & CRC Press, 2008, https://www.routledge.com/Perseus/Ogden/p/book/9780415427258.
- Parada, Carlos, and Maicar Förlag. “Perseus.” Perseus 1 - Greek Mythology Link, 1997, http://www.maicar.com/GML/Perseus1.html.
- “Perseus Constellation.” Constellation Guide, 2021, https://www.constellation-guide.com/constellation-list/perseus-constellation/.
- “Perseus Mythology.” Globe at Night, https://www.globeatnight.org/mythology/perseus Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. јун 2022)
- Yothers, Brian. “Ishmael’s Doubts and Intuitions: Religion in Moby-Dick.” Critical Insights: Moby Dick, Nov. 2014, pp. 174–90. EBSCOhost,
- Ortiz, Cynthia. “Riordan, Rick. Percy Jackson’s Greek Heroes.” School Library Journal, December 1, 2015.
- Needham, Joseph; Wang Ling (1995) [1959]. Science and Civilisation in China: Volume 3. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-05801-8.
- Ho Peng Yoke. “THE ASTRONOMICAL BUREAU IN MING CHINA.” Journal of Asian History, vol. 3, no. 2, 1969, pp. 137–157. JSTOR, www.jstor.org/stable/41929969.
- Deane, Thatcher E. “Instruments and Observation at the Imperial Astronomical Bureau during the Ming Dynasty.” Osiris, vol. 9, 1994, pp. 126–140. JSTOR, www.jstor.org/stable/302002.
- Yung Sik Kim, “Confucian Scholars and Specialized Scientific and Technical Knowledge in Traditional China, 1000–1700: A Preliminary Overview,” East Asian Science, Technology, and Society: an International Journal Volume 4.2 (April): 207–228.
- Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures, edited by Helaine Selin. Dordrecht: Kluwer, 1997. S.v. "Astronomy in China" by Ho Peng Yoke.
- Sun Xiaochun, "Crossing the Boundaries Between Heaven and Man: Astronomy in Ancient China" in Astronomy Across Cultures: The History of Non-Western Astronomy, edited by H. Selin, pp. 423–454. Dordrecht: Kluwer, 2000.
- Chan Ki-hung: Chinese Ancient Star Map, Leisure and Cultural Services Department, 2002, ISBN 962-7054-09-7
- Gems of the ancient Chinese astronomy relics, ISBN 962-7797-03-0
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- The Deep Photographic Guide to the Constellations: Perseus
- The clickable Perseus
- Warburg Institute Iconographic Database (medieval and early modern images of Perseus)
- „Perseus, in astronomy”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). 1911.
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
