Pozorišni muzej Vojvodine

Pozorišni muzej Vojvodine
Pozorišni muzej Vojvodine
Позоришни музеј Војводине
	Zgrada Pozorišnog muzeja Vojvodine
Osnivanje	6. maj 1982.
Lokacija	Novi Sad; Srbija Vojvodina
Vrsta	muzej
Broj predmeta	Više od 80.000
Prevoz	JGSP Novi Sad
Adresa	Kralja Aleksandra 5
Veb-sajt	http://www.pmv.org.rs/

Pozorišni muzej Vojvodine, sa sedištem u Novom Sadu, ustanova je koja se bavi istorijom, ali i aktuelnim postignućima savremenog pozorišta. Zbog veoma plodne pozorišne kulture i tradicije na tlu današnje Vojvodine, koja je pritom i nacionalno raznorodna, potreba za postojanjem ovakve institucije, prepoznata je još 1951. godine, kada je kao samostalna jedinica, oformljen Pozorišni odsek Muzeja Vojvodine. Kontinuitet i razvoj ovog odseka doveo je do osnivanja Pozorišnog muzeja Vojvodine 6. maja 1982. godine, jedinstvene institucije kulture na teritoriji Vojvodine, sa izrazito stručnom tematikom istraživanja i delovanja.

Kao i svaki muzej, Pozorišni muzej Vojvodine se bavi sistematskim evidentiranjem, istraživanjem, prikupljanjem, zaštitom, čuvanjem, obrađivanjem, proučavanjem, izlaganjem i prezentovanjem muzejske građe, a sa druge strane, sabiranjem podataka o tekućoj pozorišnoj stvarnosti i time stvaranjem uslova za proučavanje savremene teatarske prakse. Analitičkim radovima i informativnim materijalima se doprinosi sistematskom i kontinuiranom praćenju i izučavanju problema ali i pojava u pozorišnoj umetnosti i kulturi.

Pored ovih osnovnih delatnosti, Muzej neprekidno obavlja i sledeće poslove:

Bavi se izdavačkom delatnošću te publikuje izdanja o pozorišnoj umetnosti, monografije o pozorišnim stvaraocima i pozorišnim institucijama, kao i knjige o teoriji drame u više sopstvenih edicija;
Organizuje naučno-stručne skupove, manifestacije, tribine i razgovore o aktuelnim temama, događajima i ličnostima; svake godine upriliči po nekoliko tribina kao vidove druženja s publikom: Portret pozorišnog umetnika i Sećanje na pozorišnog umetnika;
Bibliotečku aktivnost usmerava na uvećavanje i upotpunjavanje specijalizovane muzejske biblioteke;
Predstavlja novoobjavljene pozorišne publikacije; sarađuje s drugim pozorišnim i institucijama kulture…
Pokreće i učestvuje u naučno-istraživačkim projektima. Projekat: Pozorišna kultura na tlu Vojvodine je od kapitalnog značaja za istoriju pozorišta u Vojvodini i pokrenut je krajem 2003. godine.

Od svojih početaka do danas, Muzej nema odgovarajući prostor i funkcionalne uslove, budući da je bez adekvatnog depoa, izložbenog, radnog i multifunkcionalnog prostora. Pošto Muzej ne raspolaže vlastitim izložbenim prostorom, deo njegovih fondova predstavljen je u okviru stalne postavke Muzeja Vojvodine, a izložbe priređuje u pozorišnim kućama i institucijama kulture u Vojvodini i Republici. Zbog permanentnog nedostatka prostora za normalan rad, kao i nedostatka materijalnih sredstava, angažovanje zaposlenih je još obuhvatnije.

I pored navedenih teškoća, shodno vremenu, Muzej u svoj rad unosi novine koje ga čine savremenijim, pristupačnijim i sveobuhvatnijim, čime se poboljšava i sam status Muzeja. Stoga se obraća posebna pažnja na modernizaciju u čuvanju i zaštiti muzealija, kao i na osavremenjavanje, kroz primenu informatičke obrade muzejske građe.

Pozorišni muzej Vojvodine se, takođe trudi da svojim radom izgradi odgovarajući imidž neophodne, visokostručne i autoritativne pozorišne institucije. To čini tako što uspostavlja tesnu i konkretnu saradnju sa srodnim i ostalim institucijama kulture, ali i aktivnom međunarodnom saradnjom sa institucijama iste ili slične delatnosti, interesovanja i ranga i konkretizovanjem saradnje sa zemljama regiona, u vidu međusobnog povezivanja u naučnoistraživačkom radu, razmene obrađene dokumentacije, jedinstvenijeg i bržeg pristupa i uvida u građu, protoka informacija itd.

Muzejska građa[uredi | uredi izvor]

U fondu Muzeja je pohranjeno više od 80.000 predmeta u koje spadaju: manuskripti dramskih dela, plakati, programi, prepiska, umetnička dela, makete, scenografske i kostimografske skice, memoarska građa, lični predmeti eminentnih pozorišnih stvaralaca, fotografije itd. Oni su na raspolaganju ne samo teatrolozima i istoričarima pozorišta, nego i drugim proučavaocima iz oblasti kulture naroda i nacionalnih manjina Vojvodine.

Dokumenti[uredi | uredi izvor]

Fond Muzeja bogat je raznovrsnim arhivskim materijalom, u čijem okviru nezaobilazno mesto po svojoj istorijskoj i teatrološkoj vrednosti čine dokumenti pojedinih umetnika, pozorišnika i pozorišnih institucija.

Dokumenti iz ranog perioda: Tu se nalazi pre svega Ustav Društva za Srpsko narodno pozorište iz 1863. godine (ustav našeg najstarijeg profesionalnog teatra), zapisnici s njegovih sednica, ugovori o angažovanju pojedinih glumaca, dnevni izveštaji, izveštaji budžeta SNP-a i redovni izveštaji o putnim troškovima trupe i pojedinaca.

Dokumenti između dva rata: Muzej pohranjuje ceo arhivski fond Narodnog pozorišta Dunavske banovine (1936–1941) s većim brojem službenih knjiga i evidencija; pohranjuje i pojedine biografske i službene listove i ugovore o angažmanu glumaca, pojedine molbe i predloge, zapisnike sa skupština i godišnje izveštaje Društva za SNP, referate Upravnom odboru Društva za SNP koje je podnosio glumac i reditelj Aleksandar Vereščagin. Takođe, Muzej čuva i partu sa spiskom poginulih glumaca SNP-a 5. juna 1941. u Smederevu, prilikom eksplozije.

Dokumenti posle Drugog svetskog rata: Sačuvani su važni dokumenti iz zaostavštine Borivoja Hanauske, njegovi brojni ugovori za režije predstava u SNP-u (tada Vojvođanskom narodnom pozorištu), rešenja i molbe. U okviru legata Jurija Ljvoviča Rakitina i legata Stane Jatić, Muzej čuva i privatne dokumente ovih ličnosti (svedočanstva o državljanstvu, izvode iz matičnih knjiga, lične karte, pasoše i drugo), a u Rakitinovom legatu i ugovore o angažmanu i svedočanstva iz Moskovskog hudožestvenog teatra, kao i dokumente o službovanju u NP u Beogradu i Vojvođanskom, odnosno Srpskom narodnom pozorištu.

Rukopisi[uredi | uredi izvor]

Muzej u svom fondu pohranjuje i rukopise, od kojih su neki od izuzetno velikog značaja. Tu spadaju:

Rukopisi naših znamenitih pozorišnika – dramskih pisaca, reditelja, glumaca. Oni su važna svedočanstva i veliki doprinos izučavanju dramske književnosti, književne i pozorišne istoriografije. Naime, u Pozorišnom muzeju Vojvodine se nalazi zbirka originalnih drama u rukopisu (kao i drugih spisa) Koste Trifkovića, klasičnog pisca naše komediografije iz druge polovine XIX veka. Nju čine Izbiračica, Ljubavno pismo, Francusko-pruski rat i druge. Zatim su tu prevodi, prerade, prepisi stranih dramskih komada u rukopisu književnika Laze Kostića, Nikole S. Đurkovića, prvog upravnika Srpskog narodnog pozorišta Jovana Đorđevića, dokumenti u rukopisu Antonija Hadžića, upravnika i reditelja, osnivača i urednika lista Pozorište (1871), spisi dr Marka Maletina, upravnika Narodnog pozorišta Dunavske banovine, Pozorišno pitanje u Dunavskoj banovini i Društvo za SNP, zatim režijske studije Aleksandra Vereščagina, glumca i reditelja s velikim doprinosom našem pozorišnom životu između dva rata, memoarska građa iz ostavštine Jurija Ljvoviča Rakitina i Borivoja Hanauske, istaknutih reditelja Srpskog narodnog pozorišta, kao i faktografsko-memoarske knjige Stanoja Dušanovića, istaknutog glumca i pozorišnog letopisca, u kojima je beležio biografije i pisane portrete svakog pojedinačnog člana Srpskog narodnog pozorišta (50 tomova).

Takođe, Muzej pohranjuje i akte u rukopisu iz druge polovine XIX veka, koji se odnose na rad Društva za Srpsko narodno pozorište, kao i Srpskog narodnog pozorišta i Narodnog pozorišta u Beogradu.

Korespondencija[uredi | uredi izvor]

Pozorišni muzej Vojvodine poseduje priličan broj pisama naših i stranih pozorišnih umetnika, dramskih pisaca, pozorišnih poslenika i zaljubljenika u teatar. Tu spadaju raritetni primerci pisama s početka XX veka i ali i korespondencija nešto novijeg datuma.

Po kriterijumima starosti pisama i značaja korespondenata, treba istaći da se tu nalazi nekolicina pisama književnika Laze Kostića, glumaca Pere Dobrinovića i Stanoja Dušanovića, Marka Maletina, upravnika pozorišta, pisama iz zaostavštine Jurija Ljvoviča Rakitina i Borivoja Hanauske reditelja, zatim korespondencije iz legata Luke Dotlića, teatrologa, i one iz zaostavštine Vlade Popovića, kulturnog i društvenog poslenika.

Plakati[uredi | uredi izvor]

Plakati pozorišnih predstava su, pored fotografija, najbrojnija zbirka Muzeja. U Muzeju se čuvaju štampani plakati sa kraja XIX i početka XX veka, a među njima i plakati štampani na svili. Iz tog vremena najkompletnija je zbirka pozorišnih plakata NP Dunavske banovine od 1936–1944, zatim, tu su plakati SNP-a (etatizovanog Narodnog pozorišta u Novom Sadu i pozorišne družine Društva za SNP) iz 1919–1940, kao i Novosadsko-osječkog pozorišta 1929–1934.

U posedu Pozorišnog muzeja Vojvodine se nalaze i umetnički plakati: Branislava Dobanovačkog, Ferenc Barata, Đerđ Boroša, Raduleta Boškovića, Milana Jovanovića Jofketa, Ištvana Kosa, Viorela Flore, Lasla i Atile Kapitanj, Viktorije Kresanko itd.

Osim plakata vojvođanskih pozorišta, Muzej čuva i neke plakate predstava koje su izvođene u pozorištima širom Srbije, kao i plakate festivala i pozorišta iz ostalih republika nekadašnje Jugoslavije. Veoma je bogata zbirka slovenačkih plakata.

Pozorišni muzej Vojvodine skreće pažnju na umetničku vrednost pozorišnog plakata i predočava da je i on sastavni deo, odnosno, ne može se odeliti od same predstave. S tim u vezi su do sada organizovane dve izložbe Pozorišnog plakata i to:

Savremeni pozorišni plakat u Vojvodini (1992);
Radule Bošković – umetnost pozorišnog plakata (2005);

Plakat na svili za predstavu Sablja Kraljevića Marka Muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Plakat za predstavu Tražim Anu u Subotici, 25. decembra 1945. Muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Plakat za predstavu: Vojnički begunac u Vršcu 26. maja 1863. Muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Plakat za predstavu Banović Strahinja u režiji Jovice Pavića, SNP, 1990/1991. Muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Plakat za izložbu Tragom Indije održane 10-20.XII 2004. Muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Plakat za predstavu: Hleba i igara, Miroslava Benke Muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Plakat za izložbu Lutke Japana u Novom Sadu, 1-12. oktobra 2002. godine u saradnji Pozorišnog muzeja Vojvodine i Ambasade Japana u Beogradu Muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine

Programske knjižice[uredi | uredi izvor]

Značajno mesto u građi Muzeja zauzimaju programske knjižice, koje su u staroj Jugoslaviji počele da se štampaju nakon Drugog svetskog rata. Muzej poseduje programske knjižice svih pozorišta u Vojvodini, kao i programe drugih teatara naše zemlje, ali i većeg broja predstava slovenačkih i hrvatskih pozorišta. Programske knjižice koje se nalaze u vlasništvu Muzeja su pokloni pojedinaca ili pojedinih pozorišta, a najbogatiji je u tom pogledu legat Voje Soldatovića.

Programi iz različitih perioda, različitih dimenzija i dizajna svojom raznolikošću ukazuju na ono što je u datom trenutku važno da se kao podatak o predstavi pruži gledaocu.

Dokaz važnosti komunikacije s publikom su dvojezični programi poreklom iz pozorišta nacionalnih manjina, a Muzej čuva materijal i za takvu vrstu istraživanja.

Fotografije[uredi | uredi izvor]

Kao primarna građa Muzeja ističe se pozorišna fotografija, koja za pozorišnu umetnost ima veoma veliki značaj jer svedoči o atmosferi i dešavanju na predstavi i nakon što se zavese spuste i sama predstava iščezne u prošlosti. Koliki je značaj pozorišne fotografije, postaje jasno kada se napomene da se predstave počinju snimati u tonskom i video zapisu tek poslednjih decenija XX veka.

Najstarije fotografije muzejskog fonda datiraju iz prve polovine XIX veka.

Najmnogobrojnije su one koje svedoče o delanju Srpskog narodnog pozorišta. Od osnivanja SNP-a pa do 1914. glumačke fotografije su rađenje kao portretne. Iz tog prvog perioda u Muzeju se nalaze fotografije skoro svih glumaca koji su obeležili njegov rad.

Prva fotografija je iz pozorišne predstave Narcis, autora Alberta Emil Brahfogla, a na njoj su Tinka i Andrija Lukić kao Markiza Epinejeva i Grof Stenvilj.

Najstarija fotografija pozorišnog ansambla je iz 1864. g., na kojoj su glumci Srpskog narodnog pozorišta s upravnikom Jovanom Đorđevićem.

Posebnu vrednost predstavljaju fotografije koje se nalaze u rukopisnim knjigama glumca Stanoja Dušanovića. On je pisao o svakom pojedinačnom članu SNP-a od njegovog osnivanja 1861. do 1961. godine i uz svaku biografiju priložio je i po nekoliko fotografija.

Sva pozorišna zdanja u Vojvodini, scenski prostori i gledališta, kao i ostali prostori u kojima je SNP izvodio predstave na početku rada, putujući po raznim mestima (kafane, razne sale i sl.) ovekovečeni su fotografijama koje takođe pripadaju ovoj zbirci.

Priređivanjem izložbi sa širom tematikom, Muzej obogaćuje zbirku iz drugih pozorišta izvan Vojvodine, a pozorišta u Vojvodini su u obavezi da na kraju svake pozorišne sezone dostave kompletan materijal, kao i fotografije iz premijernih predstava. Na ovaj način Muzej dopunjuje zbirku fotografija i dokumentuje noviju istoriju svih pozorišta u Vojvodini. Takođe, Muzej je otkupom fotografija iz predstava svih pozorišta iz Vojvodine (od fotografa Gavrila Grujića i Branislava Lučića), kao i poklonima, upotpunio ovu svoju zbirku.

Scenografske skice i makete[uredi | uredi izvor]

Scenografija se svrstava u primenjene umetnosti. Scenografske skice mogu biti vredna umetnička dela bilo da su rađene kao umetničke slike ili samo kroki crteži. One koje se nalaze u Muzeju rađene su različitim tehnikama. Zbirka scenografskih skica i maketa je jedna od najmanjih. Sve skice i makete su iz novije istorije pozorišta. Do Prvog svetskog rata naša dva profesionalna pozorišta su kupovala scenografiju i scenografske kulise od evropskih pozorišta, ili su sama oslikavala kulise. U međuratnom periodu zna se za nekoliko scenografa, a najpoznatiji je Milenko Šerban. Jedina njegova scenografska skica koja je u fondu Muzeja je iz predstave Dva tuceta crvenih ruža Alda de Benedetija (Narodno pozorište Dunavske banovine,1937). Ova zbirka nastala je isključivo poklonima samih umetnika. Tako se u Muzeju nalaze scenografske skice Vladimira Marenića, scenografa SNP-a i pozorištâ u Beogradu, Stevana Maksimovića i Milete Leskovca, scenografâ SNP-a, Đorđa Tabakovića, arhitekte i scenografa SNP-a, Vladimira Spasića, scenografa Narodnog pozorišta u Somboru, skice i makete Vladimira Rebezova, scenografa Narodnog pozorišta „Toša Jovanović” u Zrenjaninu, kao i Živojina Markovića, scenografa Narodnog pozorišta „Sterija” u Vršcu.

Vladimir Spasić, Večiti mladoženja, J. Ignjatović, NP Sombor, 1963. Skica je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Vladimir Marenić, Haleluja, Đ. Lebović, SNP, Novi Sad, 1964. Skica je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Vladimir Rebezov, Pokondirena tikva, J. S. Popović, NP „Toša Jovanović”, Zrenjanin, 1964. Skica je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine
Mileta Leskovac, Mera za meru, V. Šekspir, SNP, Novi Sad, 1998. Maketa je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine

Kostimi i kostimografske skice[uredi | uredi izvor]

Stana Jatić, Mirjana Stojanović Maurič, Milena Jeftić Ničeva Kostić, Erika Janovič, Anamarija Mihajlović i dr. su kostimografi koji su svojim radom doprineli uspehu izvanrednih predstava odigranih na ovim prostorima i njihove skice kostima su deo zbirke Muzeja. Među njima ima onih skica koje su autorska umetnička dela primenjene umetnosti ili onih nagrađenih na raznim festivalima održanim u Vojvodini, a i šire. U većini su rađene tehnikama tempere, pastela i kolaža. Legatu Stane Jatić, prvoj stalnoj kostimografkinji Srpskog narodnog pozorišta, pripada najveći broj skica (preko 3.300).

Muzej je od 2006. do 2012. godine obogatio svoju zbirku znatnim brojem radova Mirjane Stojanović Maurič, Milene Jeftić Ničeve Kostić i AnamarijeMihajlović.

U Muzeju se čuva manji broj kostima. U saradnji s pozorištima širom Vojvodine, Muzej povremeno izlaže kostime iz njihovih fundusa.

Lutke[uredi | uredi izvor]

Milena Jeftić Ničeva Kostić, poznata slikarka, kostimografkinja, scenografkinja i kreatorka lutaka je poklonila kolekciju lutaka Muzeju. Takođe, tu je i legat čuvenog lutkara Šandora Hartiga i legat u formiranju Milivoja Radakovića, svetski poznatog lutkara. Ova zbirka se kontinuirano obogaćuje poklonima pojedinaca i institucija iz zemlje i inostranstva.

U Muzeju se čuva veliki broj programa, plakata i fotografija iz lutkarskih predstava. Deo ove muzejske građe se prikazuje javnosti u okviru izložbene aktivnosti Muzeja. Takođe, kao plod saradnje s različitim domaćim i inostranim institucijama kao što su Međunarodni festival pozorišta za decu iz Subotice, Muzej pozorišnih lutaka pri pozorištu „Sergej Obrascov” u Moskvi, Pozorišni institut u Bratislavi, Kulturna asocijacija GAG iz Krajove i mnoge druge organizuju se tradicionalne godišnje izložbe koje predstavljaju lutkarsku umetnost različitih zemalja (Indije, Japana, Rusije, Slovačke, Rumunije i Poljske).

Pozorišni muzej Vojvodine, u saradnji s Međunarodnim festivalom pozorišta za decu iz Subotice, od 2009. godine organizuje međunarodni naučni skup o lutkarstvu, pozorištima za decu i lutkarskim pozorištima, potaknut činjenicom da je lutkarstvo u našim pozorištima zanemareno i da ne postoji adekvatno, sistematsko školovanje za ovu profesiju. Radovi učesnika i izlagača iz Rusije, Slovačke, Poljske, Češke, Bugarske, SAD, Mađarske, Slovenije, Indije, Crne Gore, Kenije, Hrvatske itd. u celosti se objavljuju u Zborniku radova s Foruma (Pozorište za decu - umetnički fenomen), i to dvojezično, na srpskom i engleskom jeziku. Rukovodilac i autor Projekta je prof. dr Henrik Jurkovski, akademik (Varšava, Poljska).

U izdavačkoj delatnosti Muzeja je takođe zastupljeno Lutkarstvo, o čemu svedoče i naslovi koje potpisuju eminentni domaći i inostrani lutkari i teoretičari ove umetnosti, kao što su Sergej Obrascov, Šandor Hartig i Vjeslav Hejno.

Pozorišna odlikovanja i priznanja[uredi | uredi izvor]

Manja zbirka pozorišnih priznanja nastala je zahvaljujući poklonima samih umetnika. Muzej poseduje gotovo sva priznanja koja se dodeljuju u našim pozorištima i na festivalima.

Tu su srebrni lovorovi venci koje je dodeljivalo Društvo za SNP ne samo glumcima već i drugim pozorišnicima na proslavi godišnjice umetničkog rada. Muzej poseduje trinaest lovorovih venaca, a laureati su: Laza Kostić, Draginja i Dimitrije Ružić, Andrija Lukić, Marta Todosić, Danica i Kosta Vasiljević.

Iz prvog perioda rada Srpskog narodnog pozorišta Muzej poseduje dve diplome Društva za Srpsko narodno pozorište, koje je ono ustanovilo 1897. (rad Uroša Predića). Iz tog najstarijeg perioda Muzej poseduje još ordene Svetog Save III i V reda.

Srpsko narodno pozorište od 1970. godine, na svoj dan 28. marta, odaje priznanje zaslužnim umetnicima i radnicima zlatnom, srebrnom ili bronzanom medaljom „Jovan Đorđević”. Muzeju su svoje medalje darovali Miloš Hadžić, Vlada Popović i Zdenka Nikolić.

U Muzeju se nalazi većina nagrada s našeg najstarijeg pozorišnog festivala – Festivala profesionalnih pozorišta Vojvodine, nekada Susreta profesionalnih pozorišta Vojvodine (tu su nagrade za režiju, predstavu u celini, glumačka ostvarenja, scenografiju, kostim i muziku).

Nagrade sa Sterijinog pozorja, Muzeju su poklonili: Miloš Hadžić, Vlada Popović i Borivoje Hanauska.

Takođe, Muzej poseduje mnoga priznanja s različitih proslava, vojvođanskih festivala i od nepozorišnih institucija, koja su data pozorišnim umetnicima: Plaketu Hrvatskog narodnog kazališta, Plaketu povodom stogodišnjice postojanja SNP-a, Povelju i plaketu SNP-a, Plaketu povodom otvaranja zgrade SNP-a, Plaketu i diplomu Novosadskog pozorišta – Újvidéki Színház-a, Plaketu s kragujevačkih susreta „Joakim Vujić”, diplome i pohvalnice Zajednice profesionalnih pozorišta Vojvodine, Saveza dramskih umetnika Vojvodine, Saveza amaterskih pozorišnih društava Vojvodine i mnoge druge.

Sve svoje nagrade i priznanja Muzeju su zaveštale Jelica Bjeli, Zdenka Nikolić i Marija Maca Kljaić.

Nagrade[uredi | uredi izvor]

Pozorišni muzej Vojvodine je za svoj rad višestruko nagrađivan. Neke od nagrada su:

Diploma Sterijinog pozorja dodeljena za učešće na 8. međunarodnom trijenalu pozorišne knjige i periodike, u okviru Sterijinog pozorja, Novi Sad, 1991;
Iskra kulture za unapređenje pozorišne delatnosti, koju je PMV-u dodelio Zavod za kulturu Vojvodine, Novi Sad, 2006;
Specijalna nagrada za studiju Mala istorija srpskog pozorišta XIII-XXI vek Petra Marjanovića, dodeljena na 12. međunarodnom salonu knjiga, Novi Sad, 2006;
Diploma Sterijinog pozorja, koja je dodeljena na 14. međunarodnom trijenalu pozorišne knjige i periodike za knjigu Rane komedije Jovana Sterije Popovića Nebojše Romčevića, Novi Sad, 2006;
Medalja i diploma, koje su dodeljene na Internacionalnom festivalu pozorišta za decu, Subotica, 2010;
Posebno priznanje povodom 60-godišnjice Festivala profesionalnih pozorišta Vojvodine, koje je PMV-u dodelila Zajednica profesionalnih pozorišta Vojvodine, Novi Sad, 2010;
Zahvalnica za višegodišnju podršku u radu, koju su Muzeju dodelili Gimnazija „Svetozar Marković” i Udruženje vojvođanskih učitelja na Festivalu lutkarstva osnovnih škola, Novi Sad, 2011;
Sterijina nagrada za teatrologiju „Jovan Hristić” časopisa „Scena” , dodeljena je za knjige: Kad je bila kneževa večera?, dr Ljiljane Pešikan Ljuštanović i Počeci srpskog profesionalnog nacionalnog pozorišta, dr Petra Marjanovića, Novi Sad, 2011.

Pozorišni muzej Vojvodine i sam nagrađuje i to:

Nagradom za životno delo iz oblasti teatrologije, Lovorovim vencem, počev od 2004. godine, a dosadašnji dobitnici su: dr Milenko Misailović (2004), dr Petar Marjanović (2005), dr Božidar Kovaček (2006), dr Zoran T. Jovanović (2007), prof. dr Katalin Kaič (2008), prof. dr Mirjana Miočinović (2010) i Boro Drašković (2011);
U saradnji sa Gimnazijom „Svetozar Marković”, u cilju unapređivanja rada novinarskih sekcija, 2004. godine Muzej je ustanovio i nagradu za najbolji novinski tekst s teatrološkom temom, i od tada je, u okviru Školskog pozorja, svake godine dodeljuje.
Foto lepeza izrađena povodom otvaranja zgrade Dunđerskovog pozorišta u Novom Sadu i poklonjena upravniku Antoniju Hadžiću Muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine

Lični predmeti[uredi | uredi izvor]

Zbirka ličnih predmeta pozorišnih umetnika i radnika, koju čuva Muzej, nije velika, ali postoji izvestan broj takvih predmeta. Među njima su najznačajniji: kutija za šminku Dimitrija Ružića, spomen-album koji su glumci Srpskog narodnog pozorišta 1882. poklonili upravniku Antoniju Hadžiću, šešir glumca Milana Ajvaza, haljina koju je Stana Jatić sašila i u kojoj je primila Oktobarsku nagradu Novog Sada 1971. godine, porcelanska šolja za čaj Jelice Bjeli itd. S obzirom na to da Muzej nema svoj izložbeni prostor, nekoliko ličnih predmeta umetnika nalazi se u stalnoj postavci Muzeja Vojvodine, kao što su: večernja torbica Milke Marković, pozorišni dvogled glumice Sofije Maksimović Vujić, rukavice i lepeza glumice Tinke Lukić.

Umetnička zbirka muzeja[uredi | uredi izvor]

Zbirka zaista vrednih umetničkih predmeta je tek u formiranju ali Muzej ipak poseduje određen broj vanredno lepih primera slika i skulptura, a ponajviše ostvarenja u domenu primenjene umetnosti (scenografske i kostimografske skice, makete, figurine i slično).

U vlasništvu Muzeja nalaze se slike Uroša Predića (portreti Pere Dobrinovića i Teodore Arsenović), zatim Stevana Maksimovića (portret Dragomira Krančevića) i portreti nepoznatih autora (Jovana Kapdemorta i Joce Savića), kao i portret Šandora Hartiga autora Tibora Hartiga. Sva ova dela rađena su u tehnici ulje na platnu, a jedini rađen suvim pastelom je portret Milana Ajvaza, koji je nacrtao Milenko Šerban.

Pozorišni muzej takođe čuva poklonjene slike Skarlet Baptiste Nikitović (iz Indije), kao i portret Mire Banjac autora Lazara Markovića.

S najvećim brojem umetnički oslikanih scenografskih skica zastupljeni su Vladimir Spasić (Emigranti S. Mrožeka, Rodoljupci Jovana Popovića Sterije, Otkriće Dobrice Ćosića), Vladimir Marenić (Sumnjivo lice Branislava Nušića, Rigoleto Đuzepe Verdija i Haleluja Đorđa Lebovića), zatim Stevan Maksimović (Prodana nevesta). U Muzeju se čuvaju i mnogobrojne kostimografske skice, koje takođe veoma često predstavljaju dragocene primere i umetničkog, primenjenog stvaralaštva. Tu je i nekoliko maketa scenografija iz predstava – pokloni scenografâ Milete Leskovca, Vladimira Rebezova i drugih. Od vajarskih dela u vlasništvu Muzeja treba spomenuti portret Vlade Popovića, gipsani odlivak, rad Bogdana Šuputa, figurine Koste Trifkovića rađene u bronzi autora Jovana Soldatovića i figurinu Jovana Popovića Sterije, rad Milice Ribnikar, skulpturu Branislava Nušića u prirodnoj veličini (žičana konstrukcija mladih autora Pavla Živkovića i Alana Žigića).

Legati[uredi | uredi izvor]

Legatori Muzeja su:

poznati teatrolog Luka Dotlić, čija zaostavština obuhvata veću zbirku rukopisa Jurija Ljvoviča Rakitina, obimnu korespondenciju koja je vođena od 1949. do 1984. godine između Dotlića i drugih umetnika, reditelja, teatrologa... Takođe, tu se nalaze mnogobrojni dokumenti, fotografije, plakati i programi.
glumac Stanoje Dušanović. Njegov legat čine: rukopisne knjige Likovi, koje obuhvataju period od 1861. do 1941. i od 1941. do 1961. godine, po azbučnom redu, i memoarska knjiga Hronika 1861–1941. Ova zaostavština je od neprocenjive vrednosti za proučavanje istorije SNP-a.
kostimografkinja Stana Jatić. Njen legat sadrži 3.300 skica kostima, 250 skica narodnih nošnji, 1 haljinu, 20 figura s motivima iz srpskih manastira, raspoređenih po fondovima Muzeja.
eminentni kulturni i pozorišni pregalac Vlada Popović koji je zadužio Pozorišni muzej Vojvodine svojom nemalom zaostavštinom sačinjenom od impozantne, pre svega stručne (teatrološke) biblioteke, te beležaka, korespondencije, pozorišnih programa i plakata, gramofonskih ploča i druge brojne građe i time znatno obogatio fond Pozorišnog muzeja Vojvodine.
čuveni lutkar Šandor Hartig, čiji legat sadrži skice i pozorišne lutke tipa ginjola i javajke.

U formiranju su legati reditelja Voje Soldatovića (snimci pozorišnih predstava i glumačkih portreta, albumi fotografija, programi, plakati, knjige), zatim grafičkog dizajnera Ferenca Barata (pozorišni plakati), reditelja Tibora Vajde (plakati, programske knjižice i stotinak kostimografskih skica Anamarije Mihajlović), fotografa Gavrila Grujića (fotografije i negativi) i Milivoja Radakovića (lutke). Brojni su istaknuti pozorišnici koji su poklonili ili još uvek poklanjaju svoju zaostavštinu Muzeju na čuvanje i brigu, za dobrobit budućih generacija. Među njima su: scenograf, kostimograf i slikar Vladimir Marenić (scenografije i slike), kostimografkinja Mirjana Stojanović Maurič (kostimografske skice), scenograf Đorđe Tabaković, teatrolozi Miroslav Radonjić, Dušan Rnjak, Katalin Kaič i Laslo Gerold (programske knjižice, plakati i mnoštvo druge građe), Radoslav Lazić (teatrološka građa...), teatrolog, filmski i pozorišni kritičar Petar Volk (materijal iz zaostavštine pozorišne i filmske glumice Mirjane Kodžić), Luka Hajduković (knjige i časopisi), Velimir i Aleksandra Životić (dramski tekstovi iz biblioteke Dušana Životića), glumci Mira Banjac, Jelica Bjeli, Ivan Hajtl, Đerđ Feješ, Milica Radaković, Jene Ferenci, Eta Šivegeši, Margit Karna, Mira Marcikić, Anđelija Vesnić, Jovan Bulajić (fotografije, nagrade, priznanja...), Velimir Subotić, Milan Tutorov, reditelj Đorđe Đurđević (audio zapisi), slikar iz Pančeva Milivoje Đorđević, književnik iz Vršca Petru Krdu, antikvarni knjižar Vasilije Jovanović, teoretičar lutkarstva, akademik Henrik Jurkovski, Mirjana Đermanov Vitjuk i mnogi drugi.
Među institucijama koje u kontinuitetu obogaćuju zbirke Muzeja ističu se Festival Infant (sva građa nastala u pripremi i tokom održavanja pozorišnog festivala); Narodno pozorište – Narodno kazalište – Népszínház, Subotica; Narodno pozorište „Toša Jovanović”, Zrenjanin; Narodno pozorište, Kikinda; Pozorište „Dobrica Milutinović”, Sremska Mitrovica; Narodno pozorište, Sombor; Pozorište mladih, Novi Sad; Srpsko narodno pozorište, Novi Sad; Narodno pozorište „Sterija”, Vršac i druge.

Izložbe[uredi | uredi izvor]

Muzej svake godine priređuje više izložbi koje se odnose na značajne događaje ili aktuelne teme – godišnjice pozorišta, umetničke jubileje ličnosti, pozorišnih zdanja i sl.

Tokom 30 godina svog postojanja, Muzej je izložbenu delatnost usmeravao u više pravaca i izložbe su tematske ili prigodne. Pošto Muzej do sada nema i nije imao svoj izložbeni prostor, nije ni bio u mogućnosti da priredi svoju stalnu postavku. Međutim, u stalnoj postavci Muzeja Vojvodine, koja prati istoriju Vojvodine, Muzej je na malom prostoru izložio nekoliko eksponata. Sve muzejske izložbe priređuju se, uglavnom, u pozorišnim foajeima, muzejskim i galerijskim prostorima. Pozorišni muzej Vojvodine se trudi da svaku priređenu izložbu prezentuje u što više pozorišnih centara Srbije, a odnedavno i u inostranim.

Pored samostalnih izložbi, Muzej priređuje izložbe u saradnji sa srodnim institucijama, ali i prihvata gostujuće izložbe drugih institucija, što predstavlja važan segment međumuzejske saradnje. Pri svakom priređivanju izložbe dolazi do saradnje sa sličnim i srodnim ustanovama, tako da pri njihovom stvaranju dolazi do stalnog narastanja muzejskog fonda i neprestanog priliva nove građe.

Prva izložba upriličena je dve godine nakon osnivanja Muzeja, a do danas je priređeno preko sedamdeset izložbi uz prateće kataloge.

Projekat: Pozorišna kultura na tlu Vojvodine[uredi | uredi izvor]

Projekat je započet 2003. godine. Od tada do danas oformljene su redakcije prema etničkim zajednicama koje deluju u pozorišnom životu Vojvodine proteklih 260 godina (Srpska, Mađarska, Nemačka, Ruska, Rusinska, Slovačka, Rumunska, Hrvatsko-bunjevačka i Romska redakcija), i prema oblasti rada (Bio-bibliografska redakcija, Redakcija za operu i balet, Redakcija za lutkarstvo i Redakcija za mjuzikl i nove pozorišne forme).

Istraživački cilj Projekta sadrži tri ključna elementa:

pisanje istorije pozorišta na tlu Vojvodine;
stvaranje pojedinačnih monografija o pozorišnom stvaralaštvu i njegovim ličnostima;
prikupljanje biografskih i bibliografskih podataka primarne i sekundarne dokumentacije za buduću Enciklopediju pozorišta Vojvodine, a koji bi se štampali kao prilozi u sveskama.

Naučni skupovi[uredi | uredi izvor]

Muzej kontinuirano održava naučne skupove i do sada je održao sledeće:

Leteće diletantsko pozorište i počeci profesionalnog pozorišnog života na srpskohrvatskom jeziku od 1838. do 1842;
Nušić i sudbina komedije, 150-godišnjica pozorišne zgrade u Zrenjaninu;
Putujuće pozorišne družine u Srba do 1944. godine;
Školsko pozorište kod Srba;
Pedeset godina pozorišta u Vojvodini (1944–1994);
Glumac Toša Jovanović;
Srpska zarobljenička pozorišta (1941– 1945);
Sterijini „Rodoljupci";
Scenografski i pedagoški rad Milenka Šerbana;
Joca Savić – život i delo;
Pozorišnik Tomislav Tanhofer;
Todor Manojlović – život i delo;
Pozorišni Nušić;
Sterija na scenama nacionalnih manjina Vojvodine, i druge.

Ovim se skupovima pridružuju i stručni skupovi i razgovori o takođe interesantnim, savremenim i aktuelnim temama, na primer:

Sistem u pozorištu i pozorište u sistemu;
Pozorište – kako opstati?;
O multimedijalnom teatru;
Pozorišna kritika i razvoj dramske umetnosti;
Pozorište i sponzorstvo;
Kadrovi u pozorištima lutaka;
Problemi pozorišnog amaterizma Vojvodine danas, i drugi.

Veliki značaj za Muzej ima organizacija međunarodnih skupova, koji okupljaju eminentne pozorišne stvaraoce i teoretičare iz čitavog sveta

Pozorišni i pedagoški rad Josipa Kulundžića;
Jurij Ljvovič Rakitin – život, delo, sećanje;
Poljsko-srpski pozorišni dijalog;
Forum za istraživanje pozorišne umetnosti za decu i mlade.

Tribine[uredi | uredi izvor]

Radi popularisanja pozorišne umetnosti i upotpunjenja dokumentacije o najznačajnijim pozorišnim stvaraocima u Vojvodini, kao oblik druženja s publikom, Muzej od 1993. organizuje stalnu tribinu pod nazivom: Portret pozorišnog umetnika (glumaca, reditelja, operskih pevača, baletskih igrača, kostimografa, scenografa...).

Do sada su upriličeni (oblikovani) Portreti posvećeni: Stevanu Šalajiću, Dimitriju Đurkoviću, Milici Kljaić Radaković, Laslu Patakiju, Ivanu Hajtlu, Vladi Popoviću, Ibi Romhanji, Vladimiru Rebezovu, Bori Stojanoviću, Tihomiru Paunoviću, Đerđu Feješu, Stani Jatić, Savi Damjanoviću, Vladimiru Amidžiću, Gezi Kopunoviću, Veri Kovač Vitkai, Zdenki Nikolić, Dobrili Šokici, Eriki Marjaš, Mileti Leskovcu, Miri Banjac, Branki Veselinović, Stevi Žigonu, Margit Karni, Jeneu Ferenciju, Eržebet Đurčič, Dari Čalenić, Voji Soldatoviću i Miroslavu Radonjiću.

Od 2000. godine Muzej je pokrenuo još jednu tribinu – Sećanje na pozorišnog umetnika – koja nas podseća na naše najistaknutije pozorišnike. Muzej je do sada upriličio Sećanja na: Milku Grgurovu, Olgu Životić, Boru Stojanovića, Radoslava Vesnića, Belu Garaija, Peru Dobrinovića, Miloša Hadžića, Mariju Macu Kljaić i Lazu Kostića.

Izdavačka delatnost[uredi | uredi izvor]

Pozorišni muzej Vojvodine se bavi izdavaštvom i to samostalno ili u saradnji sa drugim institucijama.

Muzej priprema publikacije o pozorišnoj umetnosti i objavljuje monografije o pozorišnim stvaraocima i pozorišnim institucijama, kao i knjige o teoriji drame u svojim edicijama:

Pozorišna kultura na tlu Vojvodine;
Riznica_;
Teorija dramskih umetnosti;
Posebna izdanja;
Lovorov venac i
Pozorišni portreti.

Muzej izdaje i periodične publikacije (dokumentacionu publikaciju Almanah pozorišta Vojvodine koji izlazi u sveskama, za svaku prethodnu pozorišnu sezonu, i list za pozorišnu kulturu Vojvođanska scena)

Biblioteka[uredi | uredi izvor]

Korisnici ove biblioteke su prvenstveno radnici Muzeja, zatim teatrolozi, istoričari pozorišta, scenografi, glumci, studenti Akademije umetnosti, učenici, saradnici Muzeja (profesori, reditelji, novinari i drugi).

Fond biblioteke sadrži knjige, kataloge izložbi, periodične pozorišne publikacije, audio i video materijal. Tu se nalazi preko 10.000 bibliotečkih jedinica, a najobimniji je knjižni fond koji sadrži rukopisna dramska dela, publikacije iz oblasti dramske književnosti, teatrologije, istorije pozorišta, pozorišne kritike, kataloge izložbi, priručnu literaturu, kao i manji broj knjiga koje nisu stručno vezane za delatnost Muzeja – uglavnom poklonjene knjige.

U okviru fonda se nalazi izvestan broj starih i retkih knjiga, najviše s dramskim sadržajima.

Legati zauzimaju značajno mesto u biblioteci Muzeja. Najveći je legat Vlade Popovića. Teodor Popović je poklonio očevu biblioteku sa više od 1.100

naslova. U legatu ima dosta starih i retkih izdanja. Pojedinci-darodavci, kao i ustanove srodnih delatnosti oplemenjuju knjižni fond Muzeja. To

su, između ostalih: Milan Stojanović, Velimir Bata Životić, Voja Soldatović, Luka Hajduković, Dušan Rnjak, Đorđe Đurđević, Ileana Ćosić, Radoslav Lazić, Miroslav Radonjić, Stevo Žigon, Stana Jatić, Jelica Bjeli, Dragana Karišik, Katalin Kaič, Jene Ferenci, Marta Tišma i mnogi drugi.^[1]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Draginja Draga Ružić (1834-1905) u kostimu pukovnika u predstavi "Pukovnik od 18 godina" (1882)
Andrija Lukić (1852-1914), glumac i reditelj u kostimu Živka, u komadu "Ciganin" Ede Sigligetija (oko 1898)
Mihailo Marković u kostimu Grofa Najperta iz komada Madam San Žen V. Sardua i E. Moroa (oko 1897)
Glumica Sara Bakalović (1857-1938) (oko 1900)
Tinka Lukić kao Markiza Pompadur i Andrija Lukić kao Grof Stenvij u komadu Narcis A. E. Brahfogla, Atelje Ivana Stojkovića, Novi Sad (oko 1901)
Dimitrije Marković (1896-1949), glumac, operetski pevač i reditelj kao Pera u komadu "Naša deca" Branislava Nušića (1904)
Glumica Tinka Lukić (1862-1911), Atelje Ivana Stojkovića, Novi Sad, (oko 1908)
Glumac Boža Nikolić (1883-1923) kao Miloš Obilić, "Boj na Kosovu" Jovana Subotića, Novi Sad (oko 1913)
Milica Hadžić kao Srbija i Milka Marković kao Bugarska u komadu Hej, Sloveni R. Odavića, predstavi kojom je Srpsko narodno pozorište započelo svoj rad posle Prvog svetskog rata (25. januar 1919)
"Tri devojčice" Franca Šuberta, scena, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad, 1922.
Zona Zamfirova, scena, Novi Sad 1924.
Svetislav Savić (1892-1958) i R. Nikolićeva (dete) u komadu: "Put oko sveta" Branislava Nušića, Srpsko narodno pozorište, gostovanje u Vršcu, 1927.
Scena iz predstave "Mala Biragi" Arnalda Frakorolija, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad, 1926.
Hijacinta Haritonović (1890-1945) kao Antonija u istoimenom komadu Lenđel Menjherta (Menyhért Lengyel), Srpsko narodno pozorište, Novi Sad, 1927.
Deo ansambla Srpskog narodnog pozorišta u Smederevu, 1927.
Radenko Almažinović (1892-1941) kao Arsojević i Nikola Dinić (1884-1945) kao Vukašin u komadu "Smrt Uroša V" S. Stefanovića, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad, 1933.
nimak sa čitajuće probe Gospođe ministarke B. Nušića sa rediteljem Aleksandrom Vereščaginom (prvi sleva) SNP, u Senti, razglednica (1933)
Ljubica Levak Krasić (1899-1939) i Petar Matić (1894-1966) u nepoznatom komadu, Srpsko narodno pozorište, 1933.
Ansabl Narodnog pozorišta Dunavske banovine Kneza namesnika Pavla, Novi Sad, u Somboru, 1937.
Scena iz predstave: "Uobraženi bolesnik", Molijer, SNP, Novi Sad, 1933.
Milan Ajvaz kao Ser Frensis Česni i Stanoje Dušanović kao Lord Fokurl Baberli u komadu "Karlova tetka", Narodno pozorište Dunavske banovine, Novi Sad, 1939.

Reference[uredi | uredi izvor]

^ POZORIŠNI muzej Vojvodine : povodom 30 godina Pozorišnog muzeja Vojvodine = Theatre Museum of Vojvodina : for the 30th anniversary of Theatre Museum of Vojvodina, Novi Sad : Pozorišni muzej Vojvodine. 2012. ISBN 978-86-85123-78-8.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] POZORIŠNI muzej Vojvodine : povodom 30 godina Pozorišnog muzeja Vojvodine = Theatre Museum of Vojvodina : for the 30th anniversary of Theatre Museum of Vojvodina, Novi Sad : Pozorišni muzej Vojvodine. 2012. ISBN 978-86-85123-78-8.

[1]