Porodica Mitrović

Reljef na spomeniku u Jajincima, rad vajara Stevana Bodnarova iz 1951. godine, na mestu gde su streljani — Vukica, Ratko, Niko i Lepa Mitrović

Porodica Mitrović je porodica učitelja Ive Mitrovića i njegove supruge Ivanice, rođene Dabković i njihove dece, sinova — Stefana, Nika, Ratka i Veljka i ćerki — Mire, Vukice i Leposave. Porodica je poticala sa Svetog Stefana iz plemena Paštrovića.

Pošto je bio hrom u jednu nogu, Iva je njegov otac Niko poslao na školovanje. Učiteljsku školu je učio na Cetinju i u Zadru, nakon čega se vratio na Sveti Stefan, gde je radio kao učitelj. Uporedo sa radom u školi, radio je na prosvećivanju naroda, a kao veliki nacionalista za vreme austrougarske okupacije Crne Gore, bio je osuđen na smrt. Kazna mu je zamenjena dvadesetogodišnjom robijom, od koje je do oslobođenja odležao tri. Nakon rata je od 1921. radio kao školski nadzornik u Kotoru, a nakon odlaska u penziju 1932. preselio se u Beograd.

U slobodarskom duhu Ivo je vaspitao i svoje sedmoro, pa su u toku Narodnooslobodilačkog rata, svih sedmoro učestvovali u Narodnooslobodilačkom pokretu (NOP). Samo dvoje — Stefan i Mira — preživeli su rat, Veljko je poginuo kao partizanski borac, a ostali (Niko, Vukica, Lepa i Ratko) su streljani kao zatočenici logora na Banjici.

Vukica, koja je bila jedan od organizatora oslobodilačke borbe u Beogradu, proglašena je za narodnog heroja, a u toku rata je kao partizanski borac poginuo njen suprug Andrija Habuš. Ratko, koji je bio član Centralnog komiteta SKOJ, tokom istrage u Specijalnoj policiji je odao mnoge partijske veze čime je naneo veliku štetu Narodnooslobodilačkom pokretu u Beogradu.

Stefan Mitrović

Glavni članak: Stefan Mitrović (pesnik)

Rođen je 1909. na Svetom Stefanu, a gimnaziju je završio u Kotoru. Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, gde je pripadao studentskom revolucionarnom pokretu i bio sekretar organizacije KPJ na Univerzitetu u Beogradu. Zbog revolucionarnog rada više puta je bio hapšen, a 1932. i 1936. je osuđivan. Ukupno je na robiji proveo četiri i po godine zatvora. Zajedno sa Milovanom Đilasom, Radovanom Zogovićem i dr, pripadao je grupi revolucionarnih pisaca.

Učestvovao je u Narodnooslobodilačkoj borbi od 1941. i nalazio se na dužnostima političkog komesara odreda, brigade, divizije i korpusa. Nakon rata se nalazio na dužnosti sekretar Uprave za agitaciju i propagandu (AGITPROP) Centralnog komiteta KPJ. Nakon donošenja Rezolucije Informbiroa, 1948. bio je smenjen sa svih funkcija, isključen iz KPJ i poslat na Goli otok, gde je bio pet godina. Nakon toga radio je u Institutu za radnički pokret. Umro je 1985. u Beogradu.

Od 1926. je objavljivao poeziju u časopisima i listovima, a objavio je dve zbirke pesama — Pjesma i čovjek, 1971. i Snijeg i more, 1976. godine.

Nikola Niko Mitrović

Rođen je 1910. na Svetom Stefanu. Nakon završene gimnazije u Kotoru i preseljenja porodice u Beograd, 1932. zaposlio se kao službenik u pošti i radio u Glavnom telegrafu. Svojom platom pomagao je roditeljima u školovanju mlađe braće i sestara. Aprilski rat 1941. zatekao ga je u Beogradu, nakon čega je nakratko otišao u rodno mesto. Po povratku u Beograd, nastavio je sa radom u Glavnom telegrafu, uporedo delujući u Narodnooslobodilačkom pokretu. Početkom jeseni 1941, uključio se u rad grupe ilegalaca, koja je delovala u Glavnom telegrafu. Pošto su mu braća i sestra bili poznati Specijalnoj policiji i Gestapou, kao komunisti, nalazio se na spiskovima sumnjivih lica. Uhapšen je 10. jula 1942. i sproveden u logor na Banjici, gde je boravio do 4. januara 1943. kada je streljan u Jajincima.

Vukosava Vukica Mitrović

Orden narodnog heroja

Glavni članak: Vukica Mitrović

Rođena je 1912. na Svetom Stefanu. Osnovnu školu i nižu gimnaziju je završila na Svetom Stefanu i Kotoru, a potom je na Cetinju završila dva razreda Učiteljske škole. Nakon što se 1932. sa porodicom preselila u Beograd, zaposlila se kao daktilografkinja, a potom kao tekstilna radnica u Beogradskoj tekstilnoj industriji.

Posredstvom starijeg brata Stefana, koji je tokom studija postao komunista, uključila se u rad sindikalne organizacije tekstilaca. Kao veoma aktivna oktobra 1933. je bila primljena u članstvo Komunističke partije Jugoslavije. Bila je angažovana oko izlaženja partijskog lista Komunist, a 1934. je radila u tehnici Oblasnog komiteta KPJ za Srbiju. Zbog partijskog rada hapšena je aprila 1935. i podvrgnuta mučenjima u policiji. Kako ništa nije priznala, na sud je bila oslobođena usred nedostatka dokaza.

Tokom 1936. je radila na omasovljivanju i učvršćivanju beogradskih partijskih organizacija i bila član Uprave Sindikata tekstilaca. Od marta 1937. je bila sekretar Mesnog komiteta KPJ za Beograd, a maja iste godine član novoformiranog Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, po čijem je zadatku odlazila u Niš, Valjevo i druga mesta po Srbiji. Krajem 1937. i početkom 1938. bila je jedan od organizatora štrajka tekstilnih radnika u Beogradu, kao i demonstracija održanih 14. decembra 1939. godine. Na Petoj pokrajinskoj konferenciji KPJ za Srbiju bila je izabrana za člana Sekreterijata Pokrajinskog komiteta.

Nakon okupacije Jugoslavije, radila je na organizovanju Narodnooslobodilačkog pokreta u Beogradu. Po specijalnom zadatku PK KPJ za Srbiju održavala je vezu sa Jankom Jankovićem, službenikom Specijalne policije. Početkom oktobra 1941. prilikom odlaska na sastanak sa Davidom Pajićem, bila je uhapšena, a Pajić ubijen. Kao poznata komunistkinja, u Specijalnoj policiji je bila mučena i suočavana sa bratom Ratkom, ali islednicima ništa nije rekla. Osuđena je na smrt 16. decembra i prebačena u logor na Banjici, gde je doneta na nosilima, jer su joj obe noge bile polomljene. Streljana je 17. decembra u Jajincima, zajedno sa grupom uhapšenih članova Mesnog komiteta. Za narodnog heroja proglašena je 9. maja 1945. godine.

U toku Narodnooslobodilačkog rata poginuo je i njen suprug Andrija Habuš (1915—1944).

Ratko Mitrović

Glavni članak: Ratko Mitrović Šilja

Rođen je 1916. na Svetom Stefanu, a gimnaziju je završio u Kotoru. Nakon preseljenja u Beograd, upisao je Pravni fakultet u Beogradu, koji je završio 1939. godine. U omladinski revolucionarni pokret stupio je još kao učenik gimnazije u Kotoru 1932, kada je postao član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Tokom studija je pripadao studentskom revolucionarnom pokretu, a 1935. je postao član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Kao istaknuti student-komunista aktivno je učestvovao u mnogim akcijama protiv tadašnjeg režima Kraljevine Jugoslavije.

Vremenom je izrastao u jednog od vodećih rukovodilaca u studentskom i revolucionarnom pokretu Beograda i Srbije. Od 1938. je bio sekretar Omladinske komisije, koja je radila na obnovi organizacija SKOJ-a u Srbiji i koja je prerasla u Pokrajinski komitet SKOJ-a za Srbiju, čiji je bio član. U tok 1939. je bio instruktor Pokrajinskog sekretara za Srbiju i član Okružnog komiteta KPJ za Beograd. Na Šestoj zemaljskoj konferenciji SKOJ-a u Zagrebu 1940. izabran je za člana Centralnog komiteta SKOJ-a.

Aprilski rat i okupacija Jugoslavije, 1941. zatekli su ga u Beogradu. Kao jedan od najbližih saradnika Ive Lole Ribara, u toku leta iste godine postao je član užeg sekreterijata CK SKOJ-a. Kao instruktor CK KPJ bio je upućen u Vojvodinu sa zadatkom da pomogne u organizovanju. Početkom avgusta 1941. bio je uhapšen u Kikindi, nakon čega je sproveden u Beograd i predat Specijalnoj policiji.

Fizički i psihički slomljen, policiju je upoznao sa sistemom ilegalnog rada KPJ i odao mnoge rukovodioce KPJ i SKOJ u Beogradu, kao i čitav Mesni komitet KPJ za Beograd. Iz policije je 8. marta 1942. prebačen u logor na Banjici, gde je streljan sutradan 9. marta.

Velimir Veljko Mitrović

Rođen je 1919. na Svetom Stefanu. Školovao se u Kotoru i Beogradu, gde je studirao na Medicinskom fakultetu. Aktivno je učestvovao u studentskom revolucionarnom pokretu. Od 1937. je bio član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), a od 1939. član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Iste godine je postao predsednik Upravnog odbora studentske menze u Beogradu.

Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. napustio je Beograd i otišao u rodno mesto, gde se uključio u rad partijske organizacije Pržno—Čelobrdo. Svojim partijskim iskustvom aktivno je pomogao u pripremama Trinaestojulskog ustanka na ovom terenu. Kao student medicine, radio je na organizovanju mesta za sklanjanje ranjenika, staraca i dece. Nakon sloma Trinaestojulskog ustanka, kao partizanski borac radio je na širenju i jačanju borbenog duha naroda, a početkom jeseni 1941. na partijskoj konferenciji na Paštrovskoj gori bio je izabran za sekretara Međuopštinskog komiteta KPJ za opštine Kotor, Tivat, Radanovići, Budva, Sveti Stefan i Petrovac. Pod njegovim rukovodstvom, Komitet je rukovodio radom partijskih organizacija i doprineo jačanju Narodnooslobodilačkog pokreta.

Sredinom aprila 1942, u sastavu Paštrovske partizanske čete, otišao je u unutrašnjost Crne Gore, gde je učestvovao u borbama protiv četnika i Italijana. Jula 1942. stupio je u Četvrtu crnogorsku proletersku udarnu brigadu, da kojom je učestvovao u pohodu u Bosansku krajinu, a potom borbama u Hercegovini i u bitkama na Neretvi i Sutjesci. Nalazio se na dužnosti političkog komesara čete. Nakon što se razboleo, bio je upućen na lečenje u partizansku bolnicu na Majevici, gde je poginuo avgusta 1943, prilikom neprijateljskog napada na bolnicu.

Leposava Lepa Mitrović

Rođena je 21. marta 1922. na Svetom Stefanu. Osnovnu školu je završila u Kotoru, a gimnaziju je pohađala u Beogradu. Pod uticajem sestre Vukice i starije braće, veoma rano je stupila u omladinski revolucionari pokret Beograda. Kao učenica Druge ženske gimnazije bila je član vaspitne grupe, a potom 1938, sa svega 16 godina, postala je član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Kao veoma angažovana, bila je sekretar aktiva SKOJ-a u Drugoj ženskoj gimnaziji i član Srednjoškolskog rukovodstva SKOJ-a za Beograd. Godine 1939. je zbog političke aktivnosti bila isključena iz sedmog razreda gimnazije, pa je dalje školovanje nastavila u Kragujevcu.

Nakon okupacije Jugoslavije, prešla je u ilegalnost, nastavljajući da deluje u Narodnooslobodilačkom pokretu, kao član Srednjoškolskog rukovodstva SKOJ-a za Beograd. Specijalna policija je stalno tragala za njom, zbog rada među srednjoškolskom omladinom i održavanja veza sa Mesnim komitetom SKOJ-a za Beograd. Uhapšena je marta 1942. i početkom juna je prebačena u logor na Banjici. Uprkos mučenjima, u policiji i kasnije logoru, nije odala nikoga od svojih saradnika. Streljana je 25. maja 1943. u Jajincima, zajedno sa grupom žena, među kojima su bile — Đuka Dinić, Darinka Pavlović, Milica Radulaški, Lepa Lajoš-Vujošević i dr.

Vidi još

• Porodice u Narodnooslobodilačkoj borbi

Literatura

• Srbija u Narodnooslobodilačkoj borbi — Beograd. Beograd: Nolit/Prosveta. 1964.  COBISS.SR 144402183
• Žene Srbije u Narodnooslobodilačkoj borbi (PDF). Beograd: Prosveta/Nolit. 1975.  COBISS.SR 162155015
• Stefanović, Momčilo (1977). Hrabro srce tihe Šunje — životni put narodnog heroja Vukice Mitrović (PDF). Gornji Milanovac: Dečje novine.  COBISS.SR 120338183
• Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982.  COBISS.SR 48700167
• Pali za slobodu 1941—1945 — spomen knjiga poginulih boraca i žrtava fašističkog terora opštine Budva. Budva: Opštinski arhiv Budva. 1984.  COBISS.SR 37992455
• Marić, Milomir (1987). Deca komunizma. Beograd: Mladost.  COBISS.SR 192165383