Vizantijski senat

Vizantijski senat ili istočnorimski senat (grč. Σύγκλητος, Synklētos) bio je nasljednik starog rimskog senata. Osnovao ga je car Konstantin Veliki i postojao je od 4. do 13. vijeka.

Sastav

Senatorski rang je bio nasljedan i da bi neko mogao da postane senator morao je da služi kao magistrat. Kada je Rimsko carstvo podijeljeno na Istočno i Zapadno, tadašnji pretori postali su samo opštinski organi. Njihova glavna dužnost je bila da nagledaju trošenje novca na igrama i javnim radovima. U Vizantiji je postojalo ukupno osam pretora. Dužnosti edila i tribuna su skoro pa prestale da postoje, a na kraju 4. vijeka, kvestor je postao samo provincijski magistrat. Car i senat su mogli ukazima da dozvole onim koji nisu rođeni u senatorskom staležu da postanu senatori.

Senat je najčešće bio sastavljen od državnika i funkcionera, rangiranih počevši od najvažnijih državnika kao što su magister officiorum i magister militum pa sve do provincijskih upravnika i penzionisanih građanskih službenika. Rimska srednja klasa (curiales) su često bili natjerivani da postanu dekurioni i da učestvuju u gradskoj vlasti o njihovom trošku, da prikupljaju poreze i plaćaju manjke iz ličnih džepova.

Na čelu senata se nalazio prefekt grada Konstantinopolja koji je povezivao senat sa carem. Bio je sastavljen od tri reda: Illustres, Spectabiles i Clarissimi. Članovi reda Illustres bili su najviši funkcioneri kao što su Master of Soldiers i pretorijanski prefekt. Članovi reda Spectabiles su bili srednja senatorska klasa i činili su je prokonzuli, vikari i vojni namjesnici provincija. Članovi reda Clarissimi su bili najniža klasa i činili su je upravnici provincija i drugi manje važni funkcioneri. Članovi dva niža reda su mogli da žive bilo gdje u Vizantijskom carstvu i većinom su bili neaktivni, dok se aktivni članovi odnosno red Illustres radili u Konstantinopolju i stalno su učestvovali u radu senata.

Na kraju 5. vijeka dve niže klase su potpuno bile udaljene iz senata. Za vrijeme Justinijana I broj pripadnika reda Clarissimi je bio znatno uvećan, što je dovelo do unapređenja u red Spectabiles i Illustres koji su bili elitna klasa u senatu. Rezultat toga je bilo stvaranje novog reda Gloriosi, čiji su pripadnici bili najvažniji senatori. Senatori su u isto vrijeme vršili dužnosti u administrativnom aparatu Vizantijskog carstva.

Djelokrug

Prvobitno, senat je imao vlast samo u gradu Konstantinopolju, ali ga je car Konstancije II uzdigao i dao mu onakvu vlast u Istočnom rimskom carstvu kakvu je imao tada rimski senat u Zapadnom rimskom carstvu. Iako je moć senata bila ograničena on je mogao da donosi odluke (lat. Senatus consulta) koje je imperator mogao potvrditi i izdati u formi edikta. Mogao je predlagati zakone i bio je savjetodavni organ zajedno sa Carskim savjetom. Zapadni rimski car Valentinijan III je utvrdio zakonodavnu proceduru koja je senatu dala pravo učestvuje u zakonodavstvu. Svaki novi zakonski prijedlog je bio pretresan u Senatu i Carskom savjetu pre nego što ga je potvrđivao imperator. Ova procedura je uključena u Justinijanov zakonik iako je nejasno da li se u potpunosti provodila na Istoku. Imperator je takođe koristio Senat kao sud za državne izdaje. Redovne krivične predmete je razmatrao prefekt Konstantinopolja zajedno sa još pet senatora. Senat je takođe imao formalno pravo da bira imperatora zajedno sa vojskom, iako je imperator dolazio na presto po nasljedstvu.

Vidi još

• Rimski senat