Izrada drvenih čutura u selu Pilica
| Izrada drvenih čutura u selu Pilica | |
|---|---|
 Drvena čutura iz zbirke Etnografskog muzeja u Beogradu | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | zapadna Srbija, selo Pilica, kod Bajine Vašte |
| Zajednica | zanatska radnja „Čutura” u selu Pilica |
| Predlagač | muzej na otvorenom „Staro selo”, zanatska radnja „Čutura” |
| Veb sajt | http://nkns.rs/cyr |
Izrada drvenih čutura u selu Pilica je veština kojom se u selu Pilica kod Bajine Bašte izrađuju drvene čuture na ručno pravljenom strugu, uz korišćenje ručnog alata. Ova veština obuhvata znanja koja se odnose na pravljenje čutura iz jednog komada drveta od koga se tesanjem formira osnovni oblik i veličina suda, nakon čega sledi oblikovanje. Veština pravljenja drvenih čutura, kao deo tradicionalnih zanata, generacijama je prenošena među članovima porodice Radovanović iz sela Pilica. Čak sedam generacija, od 1810. godine,[1] u porodici Radovanović bavi se ovim zanatom do danas.[2] Veština izrade drvenih čutura u selu Pilica uvrštena je u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Kada je porodica Radovanović, 1810. godine, počela da se bavi čančarskim zanatom, u Pilicu je bilo 36 kuća, a ovom proizvodnjom bavilo se čak 20 domaćinstava. Pored čutura izrađivali su se drveni čanci, u kojima su se čuvali sir i kajmak, karlice za mleko, činije, ćase i kašike.[4] Upravo po drvenim čancima ovaj zanat se i zove čančarski, a zanatlija čančar.
Nekada su se, drvene posude tradicionalno pravile koristeći za to takozvanu stružnicu na nožni pogon, a kao materijal vrbino drvo. Na taj način moglo se napraviti svega pet do šest čutura dnevno. Danas se vaj način prave čuture samo na promocijama na sajmovima, izložbama i sličnim manifestacijama. Danas se čuture sve češće izrađuju mašinski, a kao materijal se češće koristi javorovo drvo jer je pogodnije i trajnije od vrbinog. Tradicionalni izgled i oblik su pri tome zadržani.[1] Na ovaj način u radionice porodice Radovanović godišnje se napravi oko 5.000 čutura.[2]
Način izrade[uredi | uredi izvor]
Izrada čutura spada u čančarski zanat, zasnovan na veštinama kojima se izrađuju ne samo ove posude za čuvanje pića, već i drugi upotrebni predmeti, kakvi su drveni čanci, ćase, činije, kašike i drugo.[2]
Tradicionalni način izrade čutura izvodi se kroz nekoliko faza:
- grubo tesanje sekirom, da bi se formira osnovni oblik i veličina suda,
- oblikovanje bočnih strana, „grla” i „nožica” tehnikom struganja,[3]
- obrada unutrašnjosti čuture tehnikom dubljenja.
- zatvaranje čuture na delu gde je vršeno dubljenje,
- ukrašavanje čuture,
- montaža kaiševa za nošenje,
- oblaganje unutrašnjosti čuture otopljenim voskom.[2]
Čuture u selu Pilica prave se samo od prirodnih materijala, jezgra zrelog bukovog, javorovog i vrbovog drveta, bez upotrebe metala i lepka.[2] [1]
Prave se od jednog komada drveta, od koga se tesanjem sekirom prvo formira osnovni oblik i zapremina suda, nakon čega sledi oblikovanje bočnih strana, „grla” i „nožica” tehnikom struganja. Potom se tehnikom dubljenja obrađuje unutrašnjost čuture, i pravi otvor na grliću čuture.[3] Ovi otvori se potom zatvraju stalnim čepom sa strane i pokretnim čepom odozgo. Sledi finalna obrada čuture, glačanje i ukrašavanje raznim motivima.
Namena[uredi | uredi izvor]
U Srbiji čuture je sastavni deo mnogih narodnih običaja, a pre svega onih vezanih za svadbene obrede, kada uz, posebno ukrašenu čuturu - bukliju, porodica poziva goste na svadbeno veselje.[3]
Izgled čutura[uredi | uredi izvor]
Drvene čuture u selu Pilica izrađuju se u različitim veličinama, zapremine od 250 mililitara do tri litra. Ukrašavaju se raznim duborezima, natpisima, likovima svetaca, pejzažima i drugim slikama.[2]
-
Čutura iz fonda Etnografskog muzeja u Beogradu -
-
Čutura iz fonda Etnografskog muzeja u Beogradu -
Čutura sa izrezbarenim motivom životinja -
Čutura sa izrezbarenim grbom Srbije -
Čutura sa izrezbarenim likom Bogorodice
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Izrada drvenih čutura u selu Pilica”. serbia.com. Pristupljeno 21. 3. 2020.
- ^ a b v g d đ Pejović, Branko (15. 7. 2014). „Sedma generacija majstora za čuture”. Politika. Pristupljeno 21. 3. 2020.
- ^ a b v g „Izrada drvenih čutura u selu Pilica”. Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije. Etnografski muzej u Beogradu i Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije. Arhivirano iz originala 21. 03. 2020. g. Pristupljeno 21. 3. 2020.
- ^ Stanimirović, M. (29. 7. 2014). „0 Utorak 29.07.2014.04:51M. Stanimirović - VestiA U svatove se ne ide bez čuture”. vesti-online.com. Pristupljeno 21. 3. 2020.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
 Radiša Radovanović iz sela Pilica bavi se izradom drvenih čutura, kačica, kašika i čanakavideo zapis na sajtu TV5 Užice |
- „Novi upis u nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa”. Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije. Etnografski muzej u Beogradu i Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije. Pristupljeno 21. 3. 2020.
- Blanuša, R. (2. 3. 2014). „Radovanovići: Dva veka prave drvene čuture”. Novosti. Pristupljeno 21. 3. 2020.
