Italijani u Republici Srpskoj
 Italijanska narodna zastava | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 248 (2013) | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| Prnjavor | 155(2013) |
| Banja Luka | 47(2013) |
| Jezici | |
| Srpski jezik Italijanski jezik (153)[a] | |
| Religija | |
| Katolicizam | |
| Srodne etničke grupe | |
| Rumuni | |
Italijani u Republici Srpskoj(ital. Gli italiani della Repubblica Serba di Bosnia ed Erzegovina) su građani italijanskog porijekla, koji žive i rade na teritoriji Republike Srpske. Njihova istorija na ovim prostorima traje još od vremena Bosansko-hercegovačkog ustanka, kada se veći broj garibaldinaca borio u redovima ustaničke vojske. Dolaskom austrougarske okupacione vlasti, prve italijanske porodice, a nakon strahovitih poplava koje su 1882. pogodile Italiju naseljavaju područja prnjavorske, laktaške, čelinačke, derventske i susjednih opština. Sa sobom su donijeli svoju kulturu, običaje, tradiciju i jezik koji su se i danas zadržali u Republici Srpskoj. Danas je prisustvo ukrajinske nacionalne manjine najprimjetnije na teritoriji Opštine Prnjavor, gdje u naseljenom mjestu Štivor, od ukupnog broja stanovništva, Italijani čine većinu.
Italijani su jedna od sedamnaest službenih nacionalnih manjina u Republici Srpskoj, a njihove interese zastupaju predstavnici i delegati u Savjetu nacionalnih manjina, i Savezu nacionalnih manjina.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Tokom Ustanka u Bosni, među stranim dobrovoljcima nalazio se i veći broj Italijana, koji su u najvećem broju bili skoncentrisani u četi Vida Milanovića. Prema podacima Đure Dobrića, učitelja iz Knina, koje je 1951. dostavio Muzeju Srba u Hrvatskoj, u ustanku je bio priličan broj garibaldinaca. Tokom aprila 1876. u ustanički logor u Crne Potoke došao je jedan Talijanac, kako su ga ustanici zvali. Jedan od Italijana u ustanku bio je Napoleon Pizani.[1]
Većina Italijana je na teritroiju današnje Republike Srpske došla nakon strahovitih poplava koje su 1882. pogodile Italiju, ostavivši za sobom pustoš, razrušene kuće, uništene puteve i ljetinu. Nemogućnost opstanka na tim prostorima prisilila je hiljade, ponajviše mladih, radno sposobnih ljudi, da bolji život potraže van granica svoje domovine. Mnogi od njih iz najugroženijih pokrajina kao što su Trento, Friuli-Venezia Đulia i Veneto, završiće svoj put na teritoriji zapadne Republike Srpske, konkretno, na širem području Banja Luke, Mahovljanima kraj Laktaša, Štivoru pored Prnjavora.Prva grupa Italijana od 25 porodica došla je u septembru 1883. godine u naselja Mahovljane, Štivor i Banja Luku.[2] Od tadašnjih vlasti dobijaju nešto zemlje i stoke, sjeme, sadnice voća i vinove loze i po starom receptu iz rodnog kraja počinje proizvodnja vina i rakije, modernizacija poljoprivrede i voćarstva, grade se nove kuće i uvećavaju imanja.[3]
Doseljenici iz Italije bavili su se poljoprvredom, stočarstvom, a bilo ih je i koji su bili šumski radnici, prerađivači drveta, građevinari, i drugo. Bavili su se svojim obrtom, a sposobniji, kao preduzetnici, osnivali su preduzeća, pilane, gradili pruge i slično. U selu Šibovska blizu Štivora, gdje su živjeli Njemci, 1902. godine otvorena je prva osnovna škola u kojoj se učio i italijanski jezik. Danas se u Štivoru još uvijek govori italijanski jezik sa dijalektom, kraja odakle su došli.[4]
Najviše traga u Banja Luci ostavio je grof Đan Vito Del Mestri koji je stigao iz italijanske Medee, postojbine ove plemićke loze od prve polovine 16. vijeka. Upravo je grof podigao i prvu modernu ciglanu u Banjaluci, a posvetio se i vinogradarstvu. Grof Del Mestri, koji je bio član gradskog vijeća i počasni italijanski konzul, još se po nečem pročuo. Prije Drugog svjetskog rata poklonio je banjalučkoj opštini jednu od najljepših ulica, ulicu Milana Radmana, danas ulica Olimpijskih pobjednika koja se, kroz drvored sa trotoarima proteže od parka Mladen Stojanović do Tranzitnog puta. Porodice koje su došle iz Italije i takođe ostavile vidljiv trag u gradu na Vrbasu su i porodica Paskolo koja je takođe imala ciglanu, Soravie su bili poznati građevinski preduzetnici, a porodica Orlando graditelji i poznati automehaničari.[5]
Religija[uredi | uredi izvor]
Italijani u Republici Srpskoj, kao i većina njihovih sunarodnika, u matičnoj zemlji, kao i širom svijeta su katoličke vjeroispovijesti. Na teritoriji Republike Srpske, postoje dva sakralna objekta, katoličke crkve, u kojima svoje vjerske obrede obavljaju pripadnici italijanskog naroda. Župna crkva Svetog Franje Asiškog[6] je smještena u Mahovljanima kod Laktaša, a u Štivoru kod Prnjavora, se nalazi Crkva Svetog Ivana Krstitelja.[7][8]
Udruženja[uredi | uredi izvor]
Danas u Srpskoj postoje dva udruženja. Jedno od njih je Udruženje Italijana Banja Luka osnovano 2004. godine, čiji je glavni cilj da na krajnje apolitičan način povezuju ljude italijanskog porijekla i edukuju ih o svom jeziku i kulturi. Udruženje ukupno ima 156 članova, od toga 122 člana italijanskog porijekla od 31 italijanske porodice i 34 člana simpatizera italijanskog jezika i kulture. Udruženje Italijana Banja Luka redovno organizuje manifestacije i događaje, čiji cilj je promocija italijanske kulture i upoznavanje sa italijsnkim narodom.[9]
Drugo udruženje Italijana u Srpskoj je Udruženje građana „Trentini Di Stivor“ iz Štivora.[10] Udruženje Italijana iz Štivora, opština Prnjavor, svake godine organizuju „Maškare“, manifestaciju kojom Italijani u ovom dijelu Repulike Srpske čuvaju običaje svojih predaka sa sjevera Italije, iz pokrajine Trento. Mještani Štivora svake godine, uoči početka vaskršnjeg posta, pjesmom, igrom i zabavom pod maskama, kako se vjeruje, tjeraju zle duhove iz sela.[11] Kada su prvi italijanski doseljenici naselili područje oko Prnjavora, sa sobom su donijeli i tradiciju obilježavanja svečanog perioda uoči korizme. Tradiciju koja traje preko stodvadeset godina. Javna proslava je parada u kojoj maskirani učesnici šetaju i plešu.[12]
Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]
Pripadnikom italijanske nacionalne manjine u Republici Srpskoj smatra se osoba koja ima ili samo Državljanstvo Republike Srpske, ili i Republike Srpske i Republike Italije, koja živi na prostoru Republike Srpske najmanje tri generacije ili sto godina, čija porodica, bilo po ženskoj ili muškoj liniji, vodi dokumentovano porijeklo iz bilo kojeg područja države Italije.[2]
Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema podacima koje je izdao Republički zavod za statistiku, i koji su jedini validni za Republiku Srpsku, u Republici Srpskoj je živjelo 248 Italijana. U prnjavorskom naseljenom mjestu Štivor, predstavljaju najbrojniju etničku zajednicu.[13] Italijani nastanjuju sljedeće opštine i gradove:
| Italijani, po opštinama i gradovima, prema popisu stanovništva 2013. u Republici Srpskoj | ||||||
| jedinica lokalne samouprave | ukupno | |||||
| ukupno | 248 | |||||
| Banja Luka | 47 | |||||
| Bijeljina | 2 | |||||
| Brod | 3 | |||||
| Gradiška | 8 | |||||
| Doboj | 6 | |||||
| Istočno Novo Sarajevo | 1 | |||||
| Kostajnica | 1 | |||||
| Laktaši | 9 | |||||
| Modriča | 2 | |||||
| Petrovo | 3 | |||||
| Prijedor | 3 | |||||
| Prnjavor | 155 | |||||
| Rogatica | 1 | |||||
| Srbac | 1 | |||||
| Teslić | 1 | |||||
| Trebinje | 1 | |||||
| Foča | 1 | |||||
| Čelinac | 4 | |||||
Značajne ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Alesandra Delšašo Lepir, delegat u četvrtom sazivu Vijeća naroda Republike Srpske iz reda ostalih naroda.
- Đan Vito Del Mestri, grof koji je stigao iz italijanske Medee i podigao prvu modernu ciglanu u Banjaluci.
- Franjo Rover, predsjednik Saveza nacionalnih manjina Republike Srpske.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Broj stanovnika Republike Srpske kojima je Italijanski jezik, maternji jezik.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Krasić 1884, str. 180.
- ^ a b Izvještaj 2015, str. 31.
- ^ „Vrijeme kad su Italijani doseljavali u naše krajeve: Banja Luka i danas pamti grofove iz Medee”. Kliks. Pristupljeno 6. 4. 2017.
- ^ „Italijani; O nama”. Savez nacionalnih manjina Republike Srpske. Pristupljeno 6. 4. 2017.
- ^ „Italijani; O nama”. Savez nacionalnih manjina Republike Srpske. Pristupljeno 6. 4. 2017.
- ^ „Župna crkva Svetog Franje Asiškog”. AIS Republika Srpska. Pristupljeno 13. 5. 2017.
- ^ „Crkva Svetog Ivana Krstitelja”. AIS Republika Srpska. Pristupljeno 13. 5. 2017.
- ^ „Italijani; Vjerski objekti”. Savez nacionalnih manjina Republike Srpske. Pristupljeno 6. 4. 2017.
- ^ „Udruženje Italijana grada Banjaluka”. Nezavisne novine. Pristupljeno 20. 4. 2017.
- ^ „Italijani; Vjerski objekti”. Manjine.ba. Pristupljeno 6. 4. 2017.
- ^ „Italijani; Udruženja”. Savez nacionalnih manjina Republike Srpske. Pristupljeno 6. 4. 2017.
- ^ Riječ 2016, str. 30.
- ^ „Rezultati Popisa 2013, Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. Republički zavod za statistiku. Pristupljeno 22. 3. 2017.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Krasić, Vladimir (1884). Ustanak u Bosni 1875-1878, građa za noviju srpsku istoriju rata za oslobođenje. Novi Sad.
- Vijeće nacionalnih manjina BiH (2015). „Nacionalne manjine u BiH”. Izvještaj.
- Savez nacionalnih manjina Republike Srpske (2016). „Riječ nacionalnih manjina”. 1: 68.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Savez nacionalnih manjina Srpske; Italijani
- Prilog o Italijanima u BiH
- udruženje Italijana Banja Luke Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. april 2017)
| Nacionalne manjine Sa priznatim manjinskim statusom |
|  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Drugi narodi Bez priznatog manjinskog statusa |
| ||||||
| |||||||
