Svetosavlje
| Deo serije o hrišćanstvu |
| Hrišćanstvo |
|---|
 |
 Portal Hrišćanstvo |
Svetosavlje je pravoslavno hrišćanstvo srpskog stila i iskustva utemeljeno na liku i djelu Svetog Save i srpske narodne vjerske tradicije.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Svetosavlje kao filosofija života i kao bogoslovsko usmjerenje nastalo je tridesetih godina 20. vijeka u Kraljevini Jugoslaviji. U uspostavljanju svetosavlja i u svetosavskoj književnosti najviše su se istakli vladika Nikolaj Velimirović i otac Justin Popović. Sam termin „svetosavlje“ potekao je od mlađih profesora i studenata beogradskog Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta, a kasnije je ušao u opštu upotrebu.
G. Van Dartel ukazuje na to kako se poštovanje Svetog Save razvilo već u Karlovačkoj mitropoliji, i da je ideja Svetosavlja u određenoj mjeri nastala kao reakcija na rimokatoličke manipulacije i zloupotrebe ideje o slovenskim svetiteljima Ćirilu i Metodiju. Pravoslavni su u ovom rimokatoličkom insistiranju prepoznali ideološku pozadinu usmjerenu ka unijaćenju. Privsvajanje pravoslavnih i sveslovenskih apostola od strane Rimokatoličke crkve imalo je ekspanzionističke namjere. Tako je Svetosavlje, kao izrazito konfesionalni fenomen, koji pravoslavlje jasno odvaja od latinskog, a prije svega od unijatskog rimokatolicizma.[1]
Smisao[uredi | uredi izvor]
Svetosavlje predstavlja usmjerenje u srpskoj bogoslovskoj misli i duhovnosti uopšte koje se razvilo pod velikim uticajem Svetog Save, njegovog svetiteljskog lika i bogoslovskog doprinosa. Svetosavlje, kao filozofija života, označava što dosljedniju primjenu pravoslavnih vrijednosti kako na ličnom planu tako i u istorijskoj životnoj stvarnosti srpskog naroda. Pravoslavlje nije među Srbima bilo nepoznato prije Svetog Save, ali smatra se da je zahvaljujući njegovoj revnosti u prosvjećivanju naroda pravoslavlje proželo i duhovno preporodilo srpsko narodno biće i osposobilo ga za njegovanje autentične hrišćanske kulture.[2]
Izučavanjem svetosavlja, odnosno života i djelatnosti Svetog Save, književnom analizom i interpretacijom njegovih spisa, u novije vrijeme se bavi čitav niz bogoslovskih tekstova. Na polju svetosavske književnosti najviše su se istakli episkop Nikolaj Velimirović i arhimandrit Justin Popović, a u novije vrijeme i teolozi Dimitrije Bogdanović, episkop Atanasije Jevtić i dr. Otac Justin Popović u svojoj knjizi „Svetosavlje kao filosofija života“ tvrdi da u svetosavskoj filozofiji svijeta vladaju dva osnovna načela: svijet je bogojavljenje i čovjek je bogosluženje. Prema njemu, sav život Svetog Save je bio izgrađen na ta dva načela: njegov život je bio neprekidno služenje Bogu, jer je on ovaj svijet smatrao za veličanstveni hram Božiji u kome se vrši neprekidno bogojavljenje. Za Svetog Savu se kaže da je on svojim jevanđelskim djelima postao, i navijek ostao, najmudriji i najveći srpski filozof, koji je srpskoj duši najpotpunije i najsavršenije otkrio vječni božanski smisao i svijeta i čoveka.[3]
Knjiga Geopolitika svetosavlja: srpsko nacionalno pitanje u istorijskom rasponu od krštene do prirodne Srbije autora Ljubiše Despotovića ukazuje da je Svetosavlje nacionalna i verski izbalansirana politika odnosno racionalna sinteza između uticaja Istoka i Zapada.[4]
Posebnosti u odnosu na ostale pravoslavne crkve[uredi | uredi izvor]
Svetosavlje se razlikuje od ostalih pravoslavnih crkava po tome što njeguje običaje vezane za: krsnu slavu (žito i slavski kolač), Badnjak... Dok Grci, Rusi i drugi slave imendane, u Svetosavlju nema tog običaja, osim kod monaških lica.
Politizacija[uredi | uredi izvor]
Svetosavlje se tumači na više načina, a najčešće se svodi samo na jednu od njegovih komponenti ili se u njemu otkrivaju sadržaji i poruke koje su svetosavlju oprečne. Prisutno je svođenje svetosavlja na čisto nacionalno-političku ideologiju, lišenu duhovnog sadržaja. Ideologizacija svetosavlja je najčešća i nekada se posmatra kao oblik srpskog nacionalizma.
Određeni broj ljudi gleda na svetosavlje kao desnu političku ideologiju, spoj srpskog nacionalizma i klerikalizma, odnosno svetosavski nacionalizam. Pojedine organizacije sebe često određuju kao svetosavske, kao npr. Otačastveni pokret Obraz, Dveri srpske itd. Ovakvo gledište na Srpsku crkvu je uslovljeno padom srpske države pod Turke i druge okupatore, pa je pravoslavnim Srbima jedina narodna institiucija, koja je ostala čuvar narodnog duha, bila Crkva.
Često se svetosavskim nacionalistima pripisuje i antisemitizam. Tako je episkop Nikolaj Velimirović u knjizi „Kroz tamnički prozor“, napisanoj tokom zarobljeništva u koncentracionom logoru Dahau, za rat optužio sve nehrišćanske ideologije Evrope, poput: demokratije, komunizma, socijalizma, ateizma i vjerske tolerancije. U osnovi ovih pojava Velimirović vidi jevrejsko djelovanje.[5][6] S druge strane, Miroslav Svirčević, istoričar i saradnik pri Balkanološkom institutu SANU, smatra da se Nikolaj Velimirović ne može optuživati za antisemitizam, jer se u istoriji hrišćanske vjere mogu naći mnogo značajniji teolozi poput Martina Lutera čije su misli bile prožete antisemitizmom, a čak su se i Hitlerovi nacisti pozivali na njegove spise pa niko ne označava Martina Lutera kao antisemitu.[7]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Radenković, Goran (2019). Pravoslavlje, 1261, 1. oktobar, Svetosavlje u viziji Svetog vladike Nikolaja Velimirovića. Beograd: SPC. str. 30.
- ^ Episkop bački dr Irinej: Svetosavska beseda, Smisao svetosavlja Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016), Pristupljeno 1. 9. 2014.
- ^ Arhimandrit dr Justin Popović, Svetosavlje kao filosofija života, Svetosavska filosofija sveta, Valjevo, 1993 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. oktobar 2014), Pristupljeno 1. 9. 2014.
- ^ Glišin, Vanja (2020). „Svetosavlje kao vezivna nit postojanja i istorijskog trajanja”. SPM. 67: 389—390.
- ^ Velimirović. Nikolaj. „O Jevrejima“, u Reči srpskom narodu kroz tamnički prozor (iz logora Dahau), IHTUS-Hrišćanska knjiga, Beograd, 2000 (pp. 193—194)
- ^ www.svetosavlje.org Vladika Nikolaj: Kroz tamnički prostor Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. februar 2011), Pristupljeno 1. 9. 2014.
- ^ Dr Miroslav Svirčević, Rasistički pamflet koji tvrdi da su Srbi izumili fašizam, Pristupljeno 1. 9. 2014.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Terzić, Slavenko (2010). „O svetosavsavskoj tradiciji u istočnom delu Stare Hercegovine”. Drevnohrišćansko i svetosavsko nasleđe u Crnoj Gori. Beograd-Cetinje: Pravoslavni bogoslovski fakultet, Svetigora. str. 337—341.
