Višegrad
Višegrad | |
|---|---|
 Kolaž gradskih znamenitosti Višegrada | |
.svg) Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Višegrad |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  5.203 (RZS) 5.379 (AGS) |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 47′ 01″ S; 19° 17′ 37″ I / 43.78357° S; 19.29354° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 299 m |
  Višegrad Višegrad na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 73240 |
| Pozivni broj | 058 |
| Veb-sajt | visegradturizam |
Višegrad je naseljeno mjesto i sjedište istoimene opštine[1] koja se nalazi u kotlini rijeke Drine, na istoku Republike Srpske, BiH.
Na popisu stanovništva 2013. godine, Višegrad je prema podacima Republičkog zavoda za statistiku Republike Srpske imao 5.203 stanovnika[2], a prema podacima Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine 5.379 stanovnika[3].
Položaj[uredi | uredi izvor]
Višegrad se nalazi na 43° 46′ 58" SGŠ, 19° 17′ 28" IGD. Višegrad je saobraćajno povezan s okolnim mjestima magistralnim putem M5 na istok preko Užica (75 km) i dalje Ibarskom magistralom do Beograda (263 km). Do Beograda se može stići i putem Višegrad — Kremna — Bajina Bašta — Debelo Brdo — Valjevo — Beograd (221 km). Na zapad Višegrad je magistralnim putem M5 preko Ustiprače povezan sa Sarajevom (110 km), a preko Foče sa Trebinjem (208 km) i Dubrovnikom (236 km).
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima u Višegradu je umjereno kontinentalna. Prosječna ljetna temperatura je 19,1 °C, a zimska –1,3 °C. Prosječna godišnja temperatura je 9,5 °C.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvobitna naselja[uredi | uredi izvor]
O višegradskom starom gradu, koji se nalazi na brdu iznad Višegrada, u istoriji poznatijem kao Pavlovina, danas se gotovo ništa ne zna u istoriji. Pretpostavlja se da je tu bilo neko omanje naselje, a grad je mogao pripadati nekoj domaćoj vlastelinskoj porodici, koja je obitavala u svome gradu Borču iznad Mesića i imala je još nekoliko gradova u okolini. Podno staroga grada na nepristupačnim stijenama iznad Drine nalaze se ruševine jedne kule, koja je imala ulogu osmatračnice na Drini i sa nje se motrilo na svakoga ko se primicao gradu. Kula je, kako se po tragovima moglo razabrati, nekada sa donjim gradom bila povezana širokim usječenim hodnikom. Kula se naziva u narodu „kulom Kraljevića Marka“. Ispod kule ima nekoliko udubljenja u stijenama, koje se nazivaju „Markovim sjedalom“ i „Markovim stopama“. Po narodnoj priči, jednom je Kraljević Marko na svome Šarcu preskočio čitavu Drinu i tako sa Butkovih stijena, koje su na drugoj strani Drine stigao srećno u svoju tvrdu kulu. Nekada je ova kula bila prokopana sve do Drine. Za vrijeme Turaka u njoj je bila tamnica pa se ova kula naziva još i Tamnica, a po dolasku Austrougarske unutrašnjost kule je zatrpana kamenjem, da se u njoj ne bi skrivali hajduci i srpski odmetnici. Stari grad u Višegradu pripada uobičajenom stilu gradova srednjovjekovnog vremena, koje su u našim krajevima podizali razni domaći velikaši.
Višegrad pod osmanlijama u vilajetu Bosna[uredi | uredi izvor]
Kada je veliki vezir podno staroga grada podigao višegradsku varoš i uveo u život čitav niz dobrotvornih zadužbina, izgleda da je baš u to vrijeme ustanovio i šeriatsko-upravnu vlast ili višegradski kadiluk, a za upravnika je varoši postavio muteveliju svojih vakufskih dobara. Po turskom putopiscu Evliji Čelebiji saznaje se, da je 1574. godine višegradski kadija bi nekakav Abdul Halim efendija, kojega je oko 1580. godine u mjesecu ramazanu ubio neki spahija iz okoline. Čuvenu kamenu ćupriju podigao je u Višegradu na Drini, Srbin muhamedanac, turski vezir Mehmed paša Sokolović 1577. godine.
U to vrijeme Višegrad je bio oslobođen plaćanja carskih dažbina, pa se može pretpostaviti da je u varoši vladalo znatno blagostanje. Tada je u varoši postojala „narodna prehrana“ ili „vakufski imaret“, koji je u svojim konacima ukazivao svakome gostoprimstvo i hranio gradsku sirotinju. Docnije kada je pao Budim 1676. godine, vakufski imaret prestao je da dijeli milostinju, i tada je zavladala velika glad u narodu.
Za vrijeme Turaka Drini, a samim tim i Višegradu je pridavana velika važnost zbog njenog strateškog položaja, koja je uvećana time da je u Višegradu bio jedini most u okolini. Geografski položaj Višegrada gravitirao je krajevima u kojima se vodio narodni ustanički pokret protiv Turaka.
Ustanici su često upadali u turske kasabe, odvodili turske glavare i obično u noći potpaljivali kuće po čaršijama i mahalama. Turci su bili svjesni ove opasnosti i pokretali su čitave osvetničke pohode na ustanička sela, a po kasabama podizali bedeme za odbranu.
Najburniji događaji desili su se pred ustanak 1804. godine u kojem su ovi krajevi bili poprište krvavih događaja.
Godine 1807. poslano je 110 pandura da čuvaju Višegrad i veliku ćupriju od srpskih ustanika. Iste godine, kada se pokazalo da bosanska raja potajno pomaže srpske ustanike, stigao je iz Carigrada ferman po kome se od raje imalo sve oružje pokupiti i prodati, jer raja ima „zlu namjeru“.
Za vrijeme ustanka 1807. godine, srpski ustanici su upali u Višegrad i čitavu varoš zapalili i sa sobom u Srbiju odnijeli oko 67 tovara olova. Kao uspomena na ove događaje ostao je u Kosovu polju kod Višegrada naziv mjesta „Krvavac“, a današnje naselje Vučine dobile su ime po nekom Vuku barjaktaru,„mrkom Vuku od Vučina“, koji je ovuda bježao od Turaka.
Ostalo je zapisano da je Stevanom Knićaninom koji je 1848. godine borio protiv Mađara, bio i neki pop Živko iz Vardišta sa dobrovoljcima iz ovoga kraja, a da su u ustanku 1875. godine učestvovali i dobrovoljci sa protom Jevtom Đurovićem i popom Nikolom iz Višegrada, popom Zarijem iz Štrbaca.
Turci su pokušavali da buntovničke narodne mase drže u pokornosti i zavedu makar malo prividnog mira, ali u tome izgleda, nisu uspijevali i pogotovo zato što su bili zabavljeni kritičnim položajem svoje političke situacije u Evropi.
Višegrad dobija prvu Srpsku školu u ovom mjestu 1865. godine. Inicijativu za njeno otvaranje dali su rodoljubivi sveštenici među kojima ponajviše pop Jevto Đurović iz Trnavaca. Oduševljen oslobodilačkim planovima kneza Mihaila, Višegradski Srbi su se krajem marta 1865. godine obratili za pomoć vladi u Beogradu, a ova im je odmah poslala 50 dukata kao pomoć za zidanje školske zgrade. Nastava je počela iste godine u jednoj privremenoj prostoriji. Ministarstvo prosvete iz Beograda poslalo je u školu u Višegrad četiri paketa udžbenika. Nova školska zgrada završena je krajem ljeta 1867. godine.
Višegrad pod Austrougarskom[uredi | uredi izvor]
Međunarodni politički događaji prisili su Tursku da provinciju BiH preda u ruke Austrougarskoj. Okupacija provincije BiH izvedena je 1878. godine i kretala se sa sjevera, a onda nakon zauzeća Sarajeva, invazija je pošla na istok dolinom rijeke Drine. Rogatica je zauzeta 22. septembra, Goražde 3. oktobra, a Višegrad 4. oktobra. U zauzimanju ovih gradova, Austrougarska nije naišla ni na kakav otpor, iako je u velikom broju mjesta provincije BiH pružan žestok otpor.
Velika poplava Drine krajem oktobra 1896. godine nanela je veliku štetu Višegradu. "Pokvaren" je bio veliki vezirov most, takođe su svi okolni mostovi odneti vodom, kao i 150 kuća srušeno je u naletu velike vode.[4]
Srpske trupe zauzele su Višegrad 14. septembra 1914. godine.[5]
.JPG)
Drugi svjetski rat[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Jedinice Jugoslovenske vojske u otadžbini (četnici Draže Mihailovića) su oslobodili Višegrad 5. oktobra 1943. pod komandom Dragoslava Račića. Oni su uspeli da potisnu Nemce, domobrane i snage muslimanske milicije iz čitavog područja višegradskog sreza. Zauzimanje grada bilo je praćeno odmazdama prema mesnom muslimanskom življu koje je sarađivalo sa nemačkim okupatorom i ustašama.
Rat u Bosni i Hercegovini[uredi | uredi izvor]
Odmah u početku rata počinje Operacija Višegrad, srpske snage zauzimaju grad, a 1993. godine napreduje linija fronta u ofanzivi od okoline Višegrada do Goražda.
Politika[uredi | uredi izvor]
Trenutni načelnik Višegrada je Mladen Đurević iz stranke SNSD (savez nezavisnih socijaldemokrata). Izabran je na lokalnim izborima 2016. godine.
Znamenitosti[uredi | uredi izvor]
Od mosta počinje i višegradska „čaršija“ smještena najvećim djelom na desnoj obali.
Čaršija je jednim djelom u ravnici, a jednim u obroncima brijegova. Odmah poslije glavnog dijela čaršije nalazi se ušće rječice Rzav i Drine. Tu je i „sportski centar“ i restoran “Ušće” koji se nalaze u trouglu, koji prave ove dvije rijeke na mjestu gdje se spajaju. Zbog ovog ušća, Višegrad je poznat i kao „čaršija na vodi“.
U trouglu između desne obale Drine i lijeve obale Rzava nalazi se glavni dio čaršije. U ravnom prostoru od ćuprije do ušća Rzava, nalaze se: Trg oslobođenja, hotel „Višegrad“, Robna kuća „Višegrađanka“, stara zgrada Gimnazije, Vatrogasni dom, zgrada Skupštine opštine, hotel „Panos“, Pošta, Privredna banka, Služba društvenog knjigovodstva, Opštinski sud, Apoteka, Srednjoškolski centar, Salon namještaja, Sportski centar „Ušće“, jedna džamija, desetak stambeno-poslovnih višespratnica, stotinjak privatnih stambenih zgrada, te brojni društveni i privatni poslovni prostori.
Na desnoj obali Rzava, preko puta sportskog centra, nalazi se Nova mahala, dio grada novijeg porijekla. Ovaj dio grada je zasnovan poslije drugog svijetskog rata. Tu je izgrađeno desetak višespratnica, dvije osnovne škole, Dom kulture i preko 300 stambenih zgrada. Preko rzavskog mosta na desnu stranu bile je stanica milicije, a nešto niže nadesno bila je pijaca srijedom. Odmah iza Nove mahale su naselja Kosovo Polje, Vučine, Glavica, Garče i Kalata.
Poznato Bikavac brdo se nalazi iznad desne strane grada, nekih 300 m visine od centra. Ispod njega se nalazi fudbalski stadion FK „Drine“.
U Garči je 1987. godine izgrađen novi armirano-betonski most na Drini za saobraćaj, kako bi se rasteretila stara ćuprija. Od Nove Mahale, nizvodno desnom obalom Drine vodi put za Župu, široku kotlinu koja je i najplodniji dio Višegrada. Ova kotlina se stepenasto uzdiže do brda Gostilja, Janjac, Dikava i Stolac koja čine granicu između Bosne i Srbije. Ova granica je utvrđena još 1343. godine i ostala nepromjenjena. Župa je bogata raznim vrstama voća a najviše ima šljiva požegača od kojih se pravila poznata rakija „Višegrađanka“.
Idući uzvodno Drinom, desnom stranom odmah od Gimnazije su stambene zgrade. Zatim bi se prošlo jedno brdo gdje je bio prije kamenolom i negdje iznad polovine brda bi bila okrugla kula legendarnog heroja Alije Đerzeleza (po Bošnjačkom predanju) ili Kraljevića Maraka (po srpskom predanju). Zatim bi se došlo do velike pilane i fabrike namještaja u Dušču, nekih 2 km. Kad se prođe Dušče, oko 1 km na lijevo bi se išlo u kasarnu bivše JNA Zamnica, a put nadesno bi vodio za sela Drinsko, Šip itd. Ispod Drinska je nova višegradska hidroelektrana na Drini.
Uzvodno lijevom obalom Drine bi se došlo do sela Nezuci, Holijaci, Orahovci, Brodar, Međeđa itd. Novim asfaltnim putem prema Međeđi i Ustiprači, lijevo Goraždu i Foči, a desno Rogatici i Sarajevu.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Višegrad | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[6] | 1991.[7] | 1981.[8] | 1971.[9] | 1961. | |||
| Ukupno | 5 379 (100,0%) | 6 902 (100,0%) | 5 988 (100,0%) | 4 866 (100,0%) | 3 309 (100,0%) | ||
| Srbi | 5 112 (95,04%) | 2 619 (37,95%) | 2 446 (40,85%) | 2 141 (44,00%) | – | ||
| Nepoznato | 179 (3,328%) | – | – | – | – | ||
| Bošnjaci | 44 (0,818%) | 3 463 (50,17%)1 | 2 854 (47,66%)1 | 2 429 (49,92%)1 | – | ||
| Hrvati | 19 (0,353%) | 23 (0,333%) | 52 (0,868%) | 53 (1,089%) | – | ||
| Neizjašnjeni | 8 (0,149%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 7 (0,130%) | 527 (7,635%) | 23 (0,384%) | 31 (0,637%) | – | ||
| Jugosloveni | 5 (0,093%) | 270 (3,912%) | 518 (8,651%) | 107 (2,199%) | – | ||
| Crnogorci | 2 (0,037%) | – | 76 (1,269%) | 94 (1,932%) | – | ||
| Makedonci | 1 (0,019%) | – | 6 (0,100%) | 2 (0,041%) | – | ||
| Slovenci | 1 (0,019%) | – | 3 (0,050%) | 2 (0,041%) | – | ||
| Bosanci | 1 (0,019%) | – | – | – | – | ||
| Albanci | – | – | 10 (0,167%) | 7 (0,144%) | – | ||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
 |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Privreda[uredi | uredi izvor]
Posle izgradnje uzane željezničke pruge 1906. godine u Višegradu se počinje razvijati drvna i hemijska industrija, savremeno zanatstvo i trgovina. Rijeke Drina, Lim, Rzav, kao i dva akumulaciona jezera duga 88 km, okolne planine Panos, Sjemeć, Stolac, bogate šumom i velikim zelenim površinama, prirodnim ljepotama i divljači čine osnovu za razvoj planinarstva, lova i ribolova, sportova na vodi i dr. U poljoprivredi veći značaj imaju voćarstvo i stočarstvo.
U periodu poslije Drugog svjetskog rata izgrađena su preduzeća kao što su Hidroelektrane Višegrad, „UNIS-USHA“, „Metalac“, „Granit“, „Metal gas“, „Varda“, „UNIS-UTEL“, „Višegradtrans“, „Panos“, Napredak i druga.
Sport[uredi | uredi izvor]
Višegradski sport ima veoma dugu tradiciju i veoma zapažene rezultate. Trenutno od sportskih klubova djeluju: fudbalski Klub Drina HE, Košarkaški klub "Varda", Odbojkaški klub „HE na Drini“, Džudo klub „Višegrad“, Rukometni klub "Višegrad", Karate klub "Drina", Ronilački klub "Višegrad", Veslački klub "Jedrina" i Planinarsko sportsko društvo "Stolac". U periodu od 1995. do 1999. godine u Višegradu je bio smješten fudbalski klub Sarajevo, koji je nakon potpisivanja Dejtonskog mira iz tadašnjeg Srpskog Sarajeva opštine Vogošća prešao u Višegrad.
Kultura[uredi | uredi izvor]
U Višegradu postoje dva kulturno umjetnička društva. To su SSD „Soko“ i KUD „Bikavac“, Dom kulture (izgrađen poslije Drugog svjetskog rata), koji služi kao sala za projekciju filmova i prikazivanje predstava. Od kulturnih manifestacija izdvajaju se Festival folklora, Višegradske staze, Skokovi sa Ćuprije itd.
Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Ivo Andrić, srpski i jugoslovenski književnik i diplomata. Odrastao u Višegradu.
- Mehmed Baždarević, jugoslovenski i bosanskohercegovački fudbaler i trener.
- Dragiša Masal, general-potpukovnik VRS.
- Višnja Mosić, heroina Prvog svetskog rata i članica Mlade Bosne.
- Ljubomir Pavićević Fis, srpski dizajner.
- Slobodan Puhalac, srpski političar i ministar privrede, energetike i razvoja Republike Srpske.
- Saša Stanišić, nemački pisac.
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Budva,Crna Gora
Lazarevac,Srbija
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Višegradska sinagoga -
Razglednica iz Višegrada -
Atraktivni skokovi sa Ćuprije -
Pogled na Ćupriju i zelenu Drinu -
Most Mehmed-paše Sokolovića
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Opština Višegrad: Statut opštine Višegrad Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. jun 2011) (jezik: srpski)
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, REZULTATI POPISA” (PDF). www2.rzs.rs.ba/. Republički zavod za statistiku.
- ^ „Popis stanovništva u BiH 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 24. 12. 2017. g. Pristupljeno 18. 11. 2017.
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1896. godine
- ^ Politika, br. 3.812 od srede 3. septembra 1914. pp. 2
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 118)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 27. 12. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 27. 12. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 27. 12. 2015.
- ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
- ^ „U petak bratimljenje sa makedonskom opštinom Dojran”. Opština Višegrad. Pristupljeno 28. 3. 2022.
- ^ blportal (26. 3. 2022). „Potpisan Sporazum o bratimljenju Višegrada i Dojrana”. BL Portal (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 28. 2. 2022.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Blagojević, Miloš (2003). „Državnost zemlje Pavlovića”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 113—144.
- Ćirković, Sima (1964). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ćirković, Sima (2003). „Pavlovića zemlja (Contrata dei Paulovich): Postanak i razvitak velikaške teritorije”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 37—45.
- Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Opština Višegrad (jezik: srpski)
- Turistička organizacija opštine Višegrad (jezik: srpski)
- Turistička organizacija Republike Srpske (jezik: srpski)
- Andrićgrad (jezik: srpski)
- Karate Klub Drina — Višegrad Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. avgust 2020) (jezik: srpski)
- Nenad Urić: Srpska škola u Višegradu 1865—1875[mrtva veza], Istorijski časopis, broj 57, 2008. godine
- Patrola od Beograda do Herceg Novog preko Višegrada, SAT RTS - Zvanični kanal
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
