Levač

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Grb Rekovca, sa natpisom „Levač“
Mesna zajednica Levač u Jagodini (ostatak nekadašnje Levačke nahije)[1]

Levač (stsl. Лѣвъ) je istorijska oblast, koja obuhvata južne delove Šumadije i mali deo Pomoravlja. Nalazi se između Juhora na istoku i Gledićkih planina na zapadu, i Crnog vrha na severu.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Devojka levčanka (1854)

Levač se prvi put pominje u 12 veku, kao župa Levač (stsl. Лѣвъ). Postoji više teorija o poreklu imena, pretpostavlja se da je dobio ime po tome što gledano sa okolnih planina ima oblik koji podseća na levak. Druga teorija govori da je Levač dobio ime po reci Levač, koja je kasnije nazvana Županjevačka reka. U vreme Turaka dolazi do velikog iseljavanja stanovništva, a u 19. veku dolazi do velikog naseljavanja stanovništva sa prostora Crne Gore, Kosova, i Raške oblasti. Za vreme Kočine krajine, veliki deo Levčana je učestvovao u buni protiv Turaka, pa je, po krvavom gušenju pobune, veliki broj levčanskih sela spaljen, a mnogi stanovnici su otišli u Srem, da bi se deo njih kasnije i vratio. Do početka 19. veka Levač je postojao kao Levačka nahija, koja je imala 145 sela, i čije je sedište bilo u Jagodini. Za vreme Kneževine Srbije, Levač je bio jedna od dve knežine Jagodinske nahije. Prema popisu iz 1820. godine, imao je 85 sela, i 2625 kuća. Kasnije 1839. godine, dolazi do organizacije srezova, na ovom prostoru se formira Levački srez. Tokom Prvog svetskog rata i Balkanskih ratova, dolazi do velikih gubitaka mobilisanog stanovništva.

Za vreme Drugog svetskog rata, na prostoru Levča je osnovan najpre Levačka četa, u sklopu Pomoravskog partizanskog odreda, pod zapovedništvom Milorada Žunića Badže, koja je brojala oko 300 boraca, uglavnom iz Jagodine, Rekovca i okolnih sela. Akcijom u noći između 14. i 15. avgusta, partizani su razoružali pripadnike kvislinške žandarmerije, i tako oslobodili Rekovac, što ga čini jednim od prvih oslobođenih gradova u okupiranoj Srbiji. Pod dejstvom Prve neprijateljske ofanzive, Levačka četa je rasturena, a njeni preostali borci raspoređeni uglavnom u Drugu proletersku, 23. i 24. brigadu NOVJ-a. Proterivanjem partizana, komandu nad Levčom preuzimaju četnici Koste Pećanca, do zime 1942. kada ih odatle proteruju Nemci. Potom, u Levču se javlja Levački četnički odred, pod komandom Dražinog poručnika, kasnije kapetana, Marka Muzikravića, koji se tu održao sve do 1944. godine, kada se glavni deo vojske povukao pred Crvenom armijom, dok su pojedinci ostali da se skrivaju sve do 1946, a sam Muzikravić je poginuo u borbi iste godine.

Posle Drugog svetskog rata, za vreme SFRJ, Levač prestaje da postoji kao administrativni pojam, i ostaje mu samo geografsko i istorijsko značenje. Najveći deo nekadašnjeg Levča se nalazi na prostoru današnje Opštine Rekovac, i susednih sela koja pripadaju Kragujevcu i Jagodini, tako da stanovnici ovog područja sebe nazivaju Levčanima.

Primer izgleda sela na području Levča

Istorijski spomenici[uredi | uredi izvor]

Poreklo stanovništva[uredi | uredi izvor]

Prema Jovanu Cvijiću, nije poznato šta se desilo sa starim stanovnicima Levča, jer su prvi doseljenici zatekli odavno napušteno i zaraslo područje. Porodice koje su važile za starosedeoce, samo su se ranije naselile od ostalih stanovnika, i one su obično naseljavale centar sela. Najviše doseljenika je bilo sa Kopaonika i Topličke oblasti, a zatim sa Kosova i Crne Gore.

Najveći talas naseljavanja se desio posle pada Kočine krajine 1791. godine, kada se ogroman broj stanovnika povlači u Srem, od kojih se mali broj vratio, tako da je pusto zemljište bilo pogodno za naseljavanje. Sledeći talas naseljavanja se desio za vreme Prvog srpskog ustanka. Tokom industralizacije Jugoslavije u drugoj polovini 20. veka, zabeležene su velike migracije stanovništva u obližnje gradove Kragujevac i Jagodinu.[2]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Opština Rekovac, se smatra sedištem Levča, i u njoj se nalazi gradić Rekovac i 31 selo:

Nekada je Levačka nahija brojala čak 145 sela:

Manifestacije[uredi | uredi izvor]

U manastiru Kalenić se svake godine održava etno manifestacija „Prođoh Levač, prođoh Šumadiju“.[3][4][5]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Mesne zajednice u opstini Jagodina, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  2. ^ RTS :: Zadnja kuća, Srbija, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  3. ^ Etno Srbija | Prođoh Levač, prođoh Šumadiju Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2016), Pristupljeno 8. 4. 2013.
  4. ^ [1]Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. oktobar 2015) Proslava sabora „Prođoh Levač, prođoh Šumadiju“ | Srpska Pravoslavna crkva [Zvanični sajt], Pristupljeno 8. 4. 2013.
  5. ^ RTS :: "Prođoh Levač, prođoh Šumadiju", Pristupljeno 8. 4. 2013.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Miroslav Ž. Simić, Župa Levač 1. tom 2010.
  • Miroslav Ž. Simić, Župa Levač 2. tom 2010.
  • Miroslav Ž. Simić, Župa Levač 3. tom 2010.
  • Borivoje Marković, Priče o Levačkim selima 1997.
  • Jovan Cvijić, Srpski etnografski zbornik - Naselja srpskih zemalja 2. knjiga, Srpska kraljevska akademija, 1903.
  • Adam Mitrović, Levač u NOB-u, Opštinski odbor SUBNOR-a Rekovac, 1985.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Левач&oldid=26704753”