Opera Srpskog narodnog pozorišta
Od svog osnivanja 1861, Srpsko narodno pozorište je na svom repertoaru imalo komade sa pevanjem i muzikom. Razvijajući se preko složenijih oblika — operete, krajem 19. veka predstavilo je i najkompleksniju muzičku formu — operu.[1]
Čak i za vreme prve, pionirske dekade, muzika je bila važna komponenta predstava. Pozorište je uvek imalo svog kapelnika (dirigenta), hor kojega su činili uglavnom glumci i mali pozorišni orkestar. Prvi Kapelnik bio je Adolf Lifka. Za prvi originalni doprinos novosadskoj muzičkoj sceni zaslužan je mladi, talentovani Aksentije Maksimović, koji je komponovao muziku za sedamnaest predstava.
Prva opereta — Vračara, čiji je autor bio glumac i reditelj Velja Miljković, a kompozitor Emanuel Pihert, izvedena je 1891. (na gostovanju u Beloj Crkvi).
Prve operske predstave u Novom Sadu odigrane su 1897.: Lepa Galatea Franca Supea i Jovičini svatovi Viktora Masea, obe u režiji Pere Dobrinovića i dirigentskim vođstvom Emanuela Piherta.
Najistaknutiji solisti tog vremena bili su: Sultana Cijukova-Savić, Draga Spasić i Žarko Savić — naš prvi pevač internacionalne reputacije.
Posle Prvog svetskog rata, Srpsko narodno pozorište nastavlja sa izvođenjem opereta i opera. Zaslužni pojedinci tog vremena bili su: Kosta Luković, Hinko Maržinec i Petar Konjović.
Zbog nedovoljne finansijske pomoći i prihoda, Opera je ukinuta 1924, a uskoro, 1926. i Opereta.[2]
Obnova Opere[uredi | uredi izvor]
Stalna Opera je osnovana 1947. Prvi dirigent i direktor bio je Vojislav Ilić. Početak rada Opere kao institucije vezuje se uz premijeru Verdijeve Travijate, 16. novembra 1947. Travijata je ostala najizvođeniji operski naslov. Pošto su se tada Hor i Orkestar prvi put pojavili u punom operskom sastavu, taj datum je usvojen za datum njihovog osnivanja.
Istaknuti solisti tog vremena bili su: Zdenka Nikolić, Mirjana Vrčević Buta, Matija Skenderović, Olga Bruči, Rudolf Nemet, Anica Čepe, a kasnije i: Franc Puhar, Dimitri Marinovski, Šime Mardešić, Aranka Herćan Bodrič, Adela Marušević, Franja Knebl, Dušan Baltić, Vladan Cvejić, Irena Davosir Matanović, Svetozar Drakulić, Vojislav Kuculović, Jelena Ječmenica, Vera Berdović, Vera Kovač Vitkai…
Mnogi istaknuti dirigenti radili su u Operi Srpskog narodnog pozorišta: Vojislav Ilić, Lazar Buta, Predrag Milošević, Milan Asić, Dušan Babić, Dušan Miladinović, Davorin Županić, Gaetano Čila [Gaetano Cilla] (Italija), Marijan Fajdiga, Imre Toplak, Vladimir Topolković, Mladen Jagušt, Eugen Gvozdanović, dr Viktor Šafranek, Miodrag Janoski, Angel Šurev, Jon Janku (Ion Iancu) (Rumunija), Juraj Ferik, Ljubiša Lazarević, Bojan Suđić, Dušan Mihajlović, Vesna Šouc Pantelić, Vesna Kesić Krsmanović, Renato Palumbo (Renato Palumbo) (Italija), Manlio Benci [Manlio Benzi] (Italija), Janez Govednik, Marko Pače (Marco Pace) (Italija),Đanluka Marčano (Gianluca Marcianò) (Italija), Andrea Solinas ( Andrea Solinas) (Italija), Dejan Savić, Željka Milanović, Mikica Jevtić, Aleksandar Kojić.
Ansambl Opere Srpskog narodnog pozorišta i danas ima izvanredne soliste, pevače i muzičare koji izvode dela internacionalnog i nacionalnog operskog nasleđa, operete, mjuzikle, koncertna vokalno-instrumentalna dela i horsku muziku, a održava i bogatu orkestarsku produkciju. Orkestar Opere učestvuje i u predstavama Baleta Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu.
Od sezone 2005/2006. sve operske predstave koje se izvode na stranim jezicima imaju i prevod na srpski jezik, koji se projektuje na displeju iznad scene.
Ansambl Opere Srpskog narodnog pozorišta danas čine tri dirigenta i dvadeset i dvoje solista:
Aleksandar Kojić, dirigent, Mikica Jevtić, dirigent, Vesna Kesić Krsmanović, dirigent Hora, soprani Svitlana Dekar, prvakinja Opere, Danijela Jovanović, prvakinja Opere, Valentina Milenković, prvakinja Opere, Darija Olajoš Čizmić, prvakinja Opere, Laura Pavlović, Nataša Tasić Knežević, Verica Pejić, Marija Cvijić, mecosoprani Marina Pavlović Barać, prvakinja Opere, Violeta Srećković, prvakinja Opere , Jelena Končar, prvakinja Opere, Višnja Radosav, tenori Aleksandar Saša Petrović, prvak Opere, Saša Štulić, prvak Opere, Branislav Cvijić, Igor Ksionžik, Stevan Karanac, baritoni Vasa Stajkić, prvak Opere, Željko R. Andrić, prvak Opere, Nebojša Babić, prvak Opere, Branislav Stankov i bas Goran Krneta.
Nagrade[uredi | uredi izvor]
Pored brojnih domaćih nagrada i priznanja posebno se izdvajaju tri izuzetno prestižne međunarodne nagrade Orkestru Srpskog narodnog pozorišta:
- Nagrada Savezne Vlade Republike Austrije za izvođenje Mocartove opere Figarova ženidba i Mocartovog Rekvijema iz 1956. godine povodom dvestote godišnjice od rođenja V. A. Mocarta;
- Nagrada Ministarstva kulture Iraka za izvođenje opere Rudolfa Bručija Gilgameš iz 1987. godine na I međunarodnom festivalu u Vavilonu;
- Nagradu Ministarstva kulture Ruske Federacije — srebrna medalja „Puškin” za uspešno obeležavanje pesnikove godišnjice, u kojoj je bilo prvo dramsko izvođenje Evgenija Onjegina i prvo izvođenje opere Sergeja Rahmanjinova Aleko u Jugoslaviji iz 1999.
Od strane operskih i muzičkih kritičara Jugoslavije 2001, Verdijevoj godini — Opera Srpskog narodnog pozorišta dobila je za izvanrednu interpretaciju Verdijevog Magbeta (dirigent Mladen Jagušt, reditelj Darijan Mihajlović). Predstava je proglašena za najbolji operski događaj protekle decenije.
Orkestar[uredi | uredi izvor]
Septembra 1945, Srpsko narodno pozorište (tada Vojvođansko narodno pozorište) angažovalo je violinistkinju Zoru Dušanović i oboistu Lajoša Kesegija i tako postavilo kamen temeljac Orkestra. Sa novim članovima, primljenim tokom nekoliko narednih godina, prvi pravi Orkestar osnovan je zajedno sa formiranjem Opere, 1947, a prva premijera bila je Verdijeva Travijata, 16. novembra 1947. Njihov rad je, naročito tokom prve dekade postojanja, a zbog nedovoljnog broja dobrih muzičara, bio tesno povezan sa ostalim profesionalnim ansamblima i institucijama u gradu: Novosadskom filharmonijom, različitim orkestrima Radio Novog Sada, Novosadskim kamernim orkestrom, Muzičkom školom „Isidor Bajić”, a kasnije i Muzičkom akademijom.
Orkestar Srpskog narodnog pozorišta samostalno je nastupao prilikom turneja Opere u Mađarskoj, Rumuniji, Bugarskoj, Grčkoj, Hrvatskoj, Italiji, Sloveniji, Austriji, Belgiji, Holandiji, Luksemburgu, Nemačkoj, Rusiji, Egiptu, Iraku, Libanu i Kini.
Od svog osnivanja Orkestar je izveo oko 210 opera i 120 baletskih premijera, 60 opereta i mjuzikala i više od 110 koncerata.
Hor[uredi | uredi izvor]
Hor Opere Srpskog narodnog pozorišta je poznat po svojim visokim umetničkim kvalitetima i oduvek je ocenjivan kao jedan od najboljih operskih horova u zemlji.
Zahvaljujući bogatoj tradiciji negovanja horske muzike u Novom Sadu, Vojvođanskom pozorištu (danas Srpskom narodnom pozorištu) bilo je lako da, prilikom svoga obnavljanja posle Drugog svetskog rata, angažuje najtalentovanije pevače. Pošto je Hor pri put nastupio u punom operskom sastavu na premijeri Verdijeve Travijate 16. novembra 1947, taj dan je prihvaćen za datum njegovog osnivanja.
Njegovu fizionomiju izgradio je prvi dirigent Opere, profesor Vojislav Ilić (dirgent), kompetentni poznavalac horskog pevanja. I kasniji dirigenti i korepetitori dali su doprinos održavanju i unapređivanju njegovog umetničkog nivoa: Milutin Ružić, Ladislav Perldik, Vladimir Topolković, Mira Gligić, Ljiljana Krdžalić, Angelina Stefanović, dr Viktor Šafranek, Berislav Skenderović, Boris Černogubov, Eugen Gvozdanović, Juraj Ferik, Vesna Kesić-Krsmanović i Natalija Mihajlovna Arefjeva.
Nastupajući kao solisti u mnogim muzičkim žanrovima, TV i radio programima i na različitim jezicima, članovi Hora stekli su vredna nova iskustva i time doprineli kvalitetu izvođenja.
Potreba da se prikažu vokalno instrumentalna dela svih epoha, od polifonije šesnaestog veka, preko baroka do modernog doba, ispunjena je 1980. godine, osnivanjem Hora Muzičkog centra Vojvodine. Njegov osnivač i dirigent bio je Juraj Ferik. Hor je radio do 1989.
Muški kamerni hor počeo je da deluje u okviru Muzičkog centra Vojvodine 1980. Nastavio je aktivnost 1996. Njegovi članovi su profesionalni pevači Hora Opere Srpskog narodnog pozorišta. Svi su se oni prethodno ogledali na polju duhovne muzike što ih je i okupilo u ovaj ansambl.
Za kratko vreme Hor je osvojio publiku svojom bogatom koncertnom aktivnošću. Na repertoaru su im liturgije, naročito domaćih autora, koje do sada nisu izvođene. Posebno je značajno prvo izvođenje Litrugije Josifa Marinkovića.
Osnivač Muškog kamernog hora je Juraj Ferik, dirigent.
Ansambl je nastupao širom zemlje, kao i u inostranstvu (Italija, Grčka). O tome govore i nagrade za visok umetnički nivo, dobijene na festivalima kao što je:
- zlatna medalja na 35. festivalu Mokranjčevi dani,
- plaketa na festivalu Putevima pravoslavlja u Novom Sadu,
- specijalna nagrada za premijerna izvođenja komponovanih liturgija na festivalu Horovi među freskama u Beogradu.
Na repertoaru Muškog kamernog hora su: „Božanstvena liturgija” Frančeska Sinika (1840), „Liturgija” Roberta Tolingera (1885), „Liturgija” Vladimira Boberiđa (1908)…
U saradnji sa Novosadskom filharmonijom Hor je realizovao nekoliko veoma važnih umetničkih projekata: „Rekvijem” (Mocart), „Rekvijem” (Verdi), „Karmina Burana” [Carmina Burana] (Orf), "Četiri godišnja doba (Hajdn), „Vezilja slobode” (Vukdragovic), „Jama” (Hercigonja), „Vojvodina” (Bruči — Antić).
Ženski kamerni hor počeo je da deluje u okviru Muzičkog centra Vojvodine 1980. Nastavio je aktivnost 2002. Deluje pod rukovodstvom iskusnog dirigenta Vesne Kesić Krsmanović, koja u Srpskom narodnom pozorištu radi od 1987. Zahvaljujući njenom vođstvu, stručna kritika ističe umetničke kvalitete novosadskog horskog ansambla.
Na repertoaru su dela svetskih i domaćih autora horske muzike: Laso, Palestrina, Albinoni, Kodalj, Mocart, Pergolezi… Njihovo najveće dostignuće je izvođenje „Božanstvene liturgije Sv. Jovana Zlatoustog” (Mokranjac, Arkadij Dubenski, Marko Tajčević), 2003. godine.
