Pređi na sadržaj

Dvanaesta krajiška udarna brigada

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije


Dvanaesta krajiška udarna brigada
Jugoslovenska partizanska zastava
Postojanje20. februar 1943.[1]
Mesto formiranja:
Grmeč
Formacija2-3 bataljona[1]
Jačina600 boraca (februar 1943).[1]
DeoNOVJ
Angažovanje
OdlikovanjaOrden zasluga za narod
Orden bratstva i jedinstva[1]

Dvanaesta krajiška NO udarna brigada bila je jedinica NOVJ aktivna od februara 1943. do kraja rata.[1]

Uvod[uredi | uredi izvor]

Razvoj NOB[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Ustanak u Srbiji 1941. i Ustanak u NDH

Teritorijalna ograničenost i vezanost partizanskih odreda za svoj kraj onemogućavala je prenošenje borbenih dejstava u druge oblasti i izbegavanje koncentričnih udara nadmoćnog neprijatelja za vreme njegovih ofanziva. Za dalje širenje ustanka u Jugoslaviji i njegovo prerastanje u opštenarodni oslobodilački rat, pri postojanju jakih okupacionih i kvislinških snaga, bile su potrebne stalne, pokretne jedinice sposobne za manevar na bilo kojem terenu.[2]

Statut proleterskih NO brigada[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Prva proleterska udarna brigada

Pionirsku ulogu u stvaranju regularne narodnooslobodilačke armije imala je 1. proleterska NO udarna brigada. Ona je formirana 21. decembra 1941. na osnovu stečenih iskustava iz dotadašnje oružane borbe, nakon pada Užičke republike u jesen 1941., što je formulisano Statutom proleterskih narodnooslobodilačkih brigada koji je propisao Vrhovni štab NOVJ i koji je važio za sve brigade NOVJ. Formacija je predviđala: štab, koji čine komandant i politički komesar i njihovi zamenici; najmanje 4 udarna bataljona jačine do 300 boraca, formiranih u 3-4 udarne čete; prateću četu sa onoliko mitraljeskih vodova (od po 2 oruđa) koliko je bataljona u brigadi, 1 vodom lakih i 1 vodom teških minobacača; artiljerijske jedinice koje se mogu sastojati iz pojedinih oruđa i baterija (4 oruđa), pa sve do diviziona; motorizovane jedinice koje se formiraju po mogućnosti; komoru i sanitet. Uz štab brigade, pored konjičkog, pionirskog i voda za vezu, Statut je predviđao i kulturne ekipe za kulturno prosvetni i politički rad u jedinicama i među narodom na terenu. Propisana je crvena zastava sa srpom i čekićem u gornjem desnom uglu, petokrakom zvezdom u sredini i izvezenim imenom jedinice.[2]

Od partizanskih odreda ka brigadama[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Partizanski odredi Jugoslavije

Od posebne važnosti bilo je naređenje Vrhovnog štaba da se u okviru partizanskih odreda stvaraju udarne čete i bataljoni, kao prelazni oblik od odreda ka brigadi. Pri formiranju brigada, te udarne jedinice obično su ulazile u njihov sastav. Počasni naziv udarna davan je samo onim brigadama koje su se posebno istakle u borbi. U 1941. formirana je jedna brigada (1. proleterska); u 1942. formirano je ukupno 37 brigada; u 1943. 76 brigada (rasformirano 13 brigada); u 1944. 130 brigada (rasformirano 13), a u 1945. još 16. novih brigada (rasformirano 13). Na kraju rata bilo je ukupno 220 brigada, od kojih 14 proleterskih.[2]

Značaj brigada u NOR[uredi | uredi izvor]

Jačina, sastav, oprema i naoružanje brigada bili su različiti u raznim periodima NOR i raznim krajevima gde su brigade vodile borbu. Tako je prosečna jačina brigada u 1942. i 1943. bila 800 boraca, a u 1944. oko 950 boraca, s tim što su brigade u Sloveniji i Makedoniji bile brojno slabije (500-600 boraca). Naoružanje brigada bilo je lako pešadijsko, sa mitraljezima i minobacačima; naoružavane su od plena iz borbi sa neprijateljem, delom iz sopstvenih radionica, a tek od 1943. neke su naoružane i iz savezničke pomoći.[2]

Po Titu, brigade su bile operativne jedinice sa strategijskim zadacima; brigade su bile sposobne i za partizansko i za frontalno ratovanje (naročito nakon formiranja divizija i korpusa NOVJ), a bile su i komunističke političke škole, rasadnici kadrova za nove jedinice NOVJ, i uporišta KPJ i NOP.[2]

Formiranje[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Bosanska krajina u Narodnooslobodilačkoj borbi

Dvanaesta krajiška udarna NO brigada formirana je 2. februara 1943. kao 12. krajiška NOU polubrigada (nije bilo dovoljno ljudstva za formiranje brigade) u koju su ušli 3. bataljon i prateća četa 1. bataljona Pete krajiške brigade i jedna četa Druge krajiške brigade. Imala je tada 2 bataljona sa oko 600 boraca. Do 1. juna 1943. bila je u 4., a potom u 11. krajiškoj diviziji NOVJ.[1]

Ratni put brigade[uredi | uredi izvor]

1943[uredi | uredi izvor]

Situacija u BiH krajem juna 1943.-nakon Četvrte neprijateljske ofanzive (crveno=partizani, žuto-Italijani, crno-Nemci i NDH).

Od februara 1943. Brigada je dejstvovala u oblasti Podgrmeča i Pounja, gde je u teškoj borbi 1. juna 1943. u Velikoj Rujiškoj imala 35 poginulih i ranjenih. Od juna dejstvuje u srednjoj Bosni protiv četnika, Nemaca i domobrana, posebno duž komunikacije Banjaluka-Kotor Varoš. Od boraca iz srednje Bosne 13. jula formiran je 3. bataljon. U oktobru i novembru izvela je nekoliko uspešnih akcija oko Prnjavora i Teslića i duž komunikacije Derventa-Doboj-Teslić, a zatim u napadu na Banjaluku 31. decembra 1943.[1]

1944[uredi | uredi izvor]

Ratni put Brigade u Bosni, Srbiji, Hrvatskoj i Sloveniji 1943-1945.

Od 10. januara 1944. Brigada je zajedno sa 1. proleterskom divizijom napadala četnike i komunikacije u dolinama reke Bosne, Vrbasa, Ukrine i Usore. U drugoj polovini 1944. učestvovala je u oslobođenju Teslića (9. jula), a tokom avgusta prelazi u istočnu Bosnu i u napornim marševima preko Trebave, Ozrena i Krivaje izbija u Vlasenicu, napadajući usput Banoviće. U septembru prelazi preko Drine u Srbiju, gde učestvuje u oslobođenju zapadne Srbije i u beogradskoj operaciji oktobra 1944., kada je pohvaljena od Vrhovnog komandanta. Na Sremskom frontu vodi značajne borbe u rejonu Sremske Mitrovice krajem oktobra, za Kukujevce i Šid 5. decembra, Đeletovce i Slakovce 7. i 8. decembra i na reci Bosutu 22-25. decembra.[1]

1945[uredi | uredi izvor]

Brigada je nastavila borbe na Sremskom frontu kod Lovasa (17. januara 1945.) i Tovarnika (22. i 23. januara), a zatim u rejonu Šida i Tovarnika tokom februara i marta 1945. Posle proboja Sremskog fronta Brigada nastupa preko Pleternice, Slavonske Požege i Pakraca u M.Marnu (26. aprila), i odmah stupa u oštre borbe na reci Ilovi. Goneći neprijatelja kroz Moslavinu, preko Zaboka i Trgovišća izbija u rejon Celja, gde završava svoj borbeni put.[1]

Odlikovanja[uredi | uredi izvor]

Za ratne zasluge Brigada je odlikovana Ordenom zasluga za narod i Ordenom bratstva i jedinstva.[1]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž z i j Gažević 1974, str. 685 harvnb greška: više ciljeva (3×): CITEREFGažević1974 (help)
  2. ^ a b v g d Gažević 1974, str. 28 harvnb greška: više ciljeva (3×): CITEREFGažević1974 (help)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 6). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 573. 
  • Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 4). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 685. 
  • Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 2). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 28. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дванаеста_крајишка_ударна_бригада&oldid=26864610”