Drugi krajiški partizanski odred

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Drugi krajiški partizanski odred
Borci odreda 1941/42. godine
Postojanjeseptembar 1941
Mesto formiranja:
okolina Kozara
Formacija3 bataljona
Jačina1.045 vojnika i oficira decembra 1941.
DeoNarodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
OdlikovanjaOrden narodnog heroja
Komandanti
KomandantMladen Stojanović
Politički komesarOsman Karabegović

Drugi krajiški narodno-oslobodilački partizanski odred formiran je na Kozari septembra 1941. godine i do sredine oktobra je delovao pod nazivom Kozarski partizanski odred. Krajem novembra imao je šest četa sa oko 670 boraca, a već krajem decembra 1941. godine tri bataljona sa 1.045 boraca.[1]

Prvi komandant odreda bio je Mladen Stojanović, a politički komesar Osman Karabegović, narodni heroji.[1]

Borbene akcije je izvodio na teritoriji između Save, Une, Sane i Vrbasa.

U znak sećanja na svog prvog, legendarnog komandanta, kojeg su četnici ubili 2. aprila 1942. godine, Odred je 17. aprila iste godine dobio naziv Drugi krajiški partizanski odred Dr Mladen Stojanović.[1]

Povodom obeležavanje tridesetogodišnjice ofanzive na Kozaru, 10. septembra 1972. godine, predsednik SFRJ Josip Broz Tito ga je odlikovao Ordenom narodnog heroja. Jedini je partizanski odred NOV i POJ odlikovan ovim ordenom.[1]

Borbeni put[uredi | uredi izvor]

Tokom jeseni 1941. godine Odred je paralisao saobraćaj na pruzi Bosanski Novi — Prijedor, blokirao Bosansku Dubicu i neprijateljske posade u dolini Sane i Une. Pokušaj nemačkih, domobranskih, ustaških i žandarmerijskih snaga da koncentričnim napadom, 25. novembra 1941. godine, unište Drugi krajiški odred, nije uspeo, jer su njegove čete veštim manevrom izbegavale opkoljavanje i jače neprijateljske snage. U trodnevnim operacijama neprijatelj je prokrstario Kozaru i na više mesta ostavio posadne jedinice, koje su u decembru razbijene i uništene. Najznačajniju akciju u ustaničkoj 1941. godini Odred je izveo na Mrakovici, 5. decembra 1941, kada je uništio Drugu bojnu Druge pešadijske pukovnije i zaplenio kompletno njeno naoružanje, a zatim i tri satnije u Donjoj Dragotinji, Turjaku i Vodičevu. U tim borbama bilo je zarobljeno više od 500 neprijateljskih vojnika.[2]

Zbog takve aktivnosti Drugog krajiškog odreda, u proleće 1942. potpuno je onemogu­ćena upotreba železničke pruge Prijedor — Bosanski Novi i eksploatacija gvozdene rude iz Ljubije. Pored toga, savladane su neprijateljske posade duž ove komunikacije. Odred se posebno istakao u borbama kod Draksenića i Bosanske Dubice, s ustaškom Crnom legijom, kada je zaustavio njeno prodiranje na oslobođenu teritoriju. U vreme ovih borbi, ustaše su u Drakseniću, poklale u seoskoj crkvi 206 muškaraca, žena i dece.[2]

Februara 1942. godine, Odred je razorio prugu Bosanski Novi — Banja Luka, uništio železničke stanice Omarsku i Piskavicu, i držao blokadu Prijedora koju je tek uspela da, posle višednevnih žestokih borbi u Knežpolju, probije nemačka 718. pešadijska divizija i izvuče svoje snage iz Prijedora i Ljubije. U prvoj polovini marta 1942. godine, Drugi krajiški odred ponovo je blokirao Prijedor, oslobodio Kozarac i izveo još niz značajnih akcija na komunikacijama Bosanski Novi — Banja Luka. U neprestanim borbama Odred je jačao, povećavao brojno stanje, tako da je, krajem marta 1942. godine, imao pet bataljona s 15 četa i oko 3.000 boraca. Tokom februara i marta 1942, formirao je Kozaračku proletersku četu i udarni bataljon, koji su učestvovali u borbama protiv četnika u centralnoj Bosni, na terenu Četvrtog krajiškog partizanskog odreda.[2]

Zajedno s Prvim krajiškim partizanskim odredom i Banijskom proleterskom četom, Drugi krajiški odred je oslobodio 16. maja 1942. godine Prijedor, drugi po veličini grad u Bosanskoj krajini. Tada je zarobljeno 1.300 neprijateljskih vojnika. Odred je stalno bio izvor novih boraca — u Prvu krajišku udarnu brigadu, koja je formirana 21. maja 1942, dao je svoja dva bataljona. Dva dana kasnije, na slobodnu teritoriju Odreda na Kozari sleteli su i prvi partizanski avioni Franje Kluza i Rudi Čajaveca. Početkom juna 1942, u borbama s ustaškom Crnom legijom iz Jasenovca zarobljena su i dva tenka.[2]

Od 10. juna 1942. godine, kada je počela velika neprijateljska ofanziva na Kozari, pa do kraja jula, Odred je vodio teške i herojske borbe. Njegovih 3.500 boraca i narod Kozare suprotstavili su se tehnički izvanredno opremljenim neprijateljskim snagama jačine oko 45.000 vojnika. Posle završene ofanzive, u kojoj je poginulo 1.700 partizanskih boraca, Drugi krajiški odred je reorganizovan. Od preostalih snaga, u sastav Druge krajiške udarne brigade ušla su dva njegova bataljona, a 23. septembra 1942. formirana je i Peta krajiška kozaračka brigada. Na terenu Kozare ostala je samostalna partizanska četa, koja je ubrzo prerasla u Četvrti bataljon Pete krajiške udarne brigade.[2]

Krajem maja 1943. godine, opet je formiran Kozarski partizanski odred, koji je za mesec dana narastao na tri bataljona. U toku leta 1943. godine, Odred je vodio uspešne borbe protiv nemačkih i ustaško-domobranskih jedinica i štitio slobodnu teritoriju Kozare. Osmog oktobra 1943, Odred je preformiran u Jedanaestu krajišku udarnu brigadu. Na Kozari je opet ostao manji partizanski odred, kao jezgro Timarskog i Gradiško-lijevčanskog partizanskog odreda, od kojih je 1. oktobra 1944. godine, formirana Dvadeseta krajiška kozarska udarna brigada.[2]

Narodni heroji[uredi | uredi izvor]

Orden narodnog heroja

Neki od boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda proglašeni za narodne heroje su:

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g Narodni heroji Jugoslavije (tom drugi) 1982, str. 424–425.
  2. ^ a b v g d đ Narodni heroji Jugoslavije (tom drugi) 1982, str. 424—425.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Vojna enciklopedija. Beograd 1975. godina
  • Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Други_крајишки_партизански_одред&oldid=27553858”