Ksenija Petrović Njegoš

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ksenija Petrović Njegoš, crnogorska kneginja
princeza Ksenija od Crne Gore
Lični podaci
Puno imeKsenija Petrović Njegoš
Datum rođenja(1881-04-22)22. april 1881.
Mesto rođenjaCetinje, Knjaževina Crna Gora
Datum smrti10. mart 1960.(1960-03-10) (78 god.)
Mesto smrtiPariz, Francuska
Porodica
Supružniknema
Potomstvonema
RoditeljiNikola I Petrović
Milena Vukotić
DinastijaPetrović Njegoš
Potpis
Kneginja Ksenija sa porodicom, u izgnanstvu
prvi red, sede: kralj Nikola i kraljica Milena
drugi red, stoje, sleva nadesno: princeza Vjera, princeza Ksenija, princeza Milica, žena knjaza Danila, Lazar Mijušković, predsednik Saveta, i princ Danilo, u Lionu (Francuska) 1916. godine

Ksenija Petrović Njegoš (Cetinje, 22. april 1881. — Pariz, 10. mart 1960) bila je crnogorska kneginja, ćerka kralja Nikole Petrovića Njegoša i Milene Petrović. Bila je njihovo deseto dete i osma kći. Nije bila udata, niti je iza sebe ostavila potomke.[1] Ostala je upamćena i kao prva žena na Balkanu koja je vozila automobil, ali i prva princeza koja se bavila fotografijom.[2][3]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Kneginja Ksenija Petrović Njegoš rođena je na Cetinju, kao osma ćerka i deseto od dvanaestoro dece crnogorskog kralja Nikole i kraljice Milene. Kumovao joj je u to vreme tek krunisani ruski car Aleksandar III. Međutim, to kumstvo joj nije dalo privilegiju da se, kao starije sestre, školuje u institutu u Smoljnom. Naime, baš u to vreme desio se jedan incident sa princezom Jelenom na ruskom dvoru. Na jednom balu 1890. zbog nje su se sukobili Karl Manerhajm, budući finski premijer i Arsen Karađorđević, brat kneza Petra Karađorđevića i dever najstarije Jelenine sestre Zorke. Posvađali su se oko plesa sa princezom Jelenom, što se okončano dvobojem u kojem je Finac bio teško ranjen. Jelenu su od tada počeli popreko gledati čak i u ruskoj carskoj kući i ona je uskoro morala da napusti Petrograd i vratiti se na Cetinje.[4] Zbog toga je odlučeno da, umesto u Rusiji, Ksenija i najmlađa Vjera nastave obrazovanje na Cetinju. Savremenici su Kseniju doživljavali kao izuzetno obrazovanu, dostojanstvenu, principijelnu, karakternu i odvažnu osobu.[1] Ona sama koristila je svaku priliku da otputuje u inostranstvo da bi usavršavala jezike.[5]

Prosci[uredi | uredi izvor]

Princeza Ksenija se, uprkos lepoti i velikom broju udvarača, nikada nije udala. Bilo je to pomalo čudno, posebno za to vreme, a i zbog činjenice da se crnogorska dinastija, upravo zahvaljujući ćerkama, orodila sa mnogim kraljevskim porodicama Evrope: princeza Zorka je bila supruga kralja Petra Prvog Karađorđevića, princeza Jelena je udajom za Vitoria Emanuela III Savojskog postala italijanska kraljica, princeza Milica i princeza Anastasija bile su udate za ruske velike kneževe Petra i Nikolaja Nikolajeviča Romanova, a princeza Ana za kneza Franca Josifa od Batenberga, brata bugarskog kneza Aleksandra I Batenberga.

Prema novinskim i drugim izvorima iz tog vremena, za brak sa princezom Ksenijom bili su zainteresovani mnogi ugledni kraljevići tog doba, među kojima su bili srpski kralj Aleksandar Obrenović, grčki prinčevi Nikola, Đorđe i Andrej i bugarski knez Ferdinand. Od devet ćerki, kralj Nikola nije uspeo dobro da uda samo Vjeru, a princeza Ksenija je svojom voljom ostala neudata. Priče o večitoj udavači, princezi Kseniji od Crne Gore, čule su se u celoj tadašnjoj Evropi, ali istorijski izvori navode da za osobu njenog karaktera i duhovne snage takav izbor nije bio nimalo čudan.[1]

Ratne godine[uredi | uredi izvor]

Dvorac kralja Nikole na Cetinju
Soba jedne od princeza na Dvoru

Tokom ratne 1915, kako se može zaključiti iz njenih pisama, princeza Ksenija jedno vreme nije boravila u Crnoj Gori ali je, kako se u jednom od njih navodi, posle Uskrsa te godine nameravala da se vrati na Cetinje i vratila se.[6] Tokom ratnih godina ona obavlja poslova tehničke prirode, neophodnih Dvoru,[6] kao i poslove humanitarnog karaktera, poput odabira odeće koja je u vidu pomoći stizala iz Amerike.[7] Ona vodi brigu o troškovima, organizuje izradu poljskih kreveta, nabavlja platno... Kako se iz pisama vidi, kreveti su verovatno bili potrebni za smeštaj izbeglica iz Bosne i Hercegovine.[8] Za izbjeglice iz Bosne i Hercegovine, u cilju obezbeđivanja neophodnih sredstava, ona planira organizovanje lutrije uz pomoć viđenijih žena na Cetinju.[9]

Život u izgnanstvu[uredi | uredi izvor]

Princeza Ksenija je 19. januara 1916. godine sa porodicom otišla u egzil i nikada se više, tokom života, nije vratila u Crnu Goru. Porodica Petrović Njegoš izbegla je iz Crne Gore u Brindizi u Italiji.[6] Kralj Nikola je iz Italije otputovao za Francusku, u Lion, a zatim ga je francuska vlada preselila u Bordo. U maju je prešao u parisko predgrađe Neji na Seni,[10]. Ksenija je ostala uz oca sve do njegove smrti, 2. marta 1921. godine. U to doba bila je njegova desna ruka, glavni politički savetnik, najsavesniji sekretar i stub crnogorske monarhije u egzilu. Ono što je bilo karakteristično za nju bio je ogroman patriotizam i učešće u unutrašnjoj i spoljnoj politici države, što se ne može reći za ostalu decu kralja Nikole, posebno sinove koji nisu imali talenat, a ni volju da se bave tim poslom. Kralju je bilo izuzetno stalo do Ksenijinog mišljenja, toliko da joj je često prepuštao donošenje važnih državnih odluka,[7] o čemu možda dovoljno govori i podatak da ju je zvao „Velika”.[1]

U ozbiljnoj i teškoj ratnoj atmosferi, pored vojnih, državnih, diplomatskih i drugih važnih poslova, Ksenija je Dvoru obavljala i dnevne tehničke poslove, zanemarujući svoj položaj princeze radi opšte koristi.[11]

Posleratni period[uredi | uredi izvor]

Princeza Ksenija (sasvim levo) sa roditeljima i sestrom Vjerom u Nejiu na Seni

Po završetku rata princeza Ksenija bila je angažovana u mnogim humanitarnim crnogorskim društvima, koja su se tada osnivala u Francuskoj. Na različite načine pomagala je Crnoj Gori, zarobljenim vojnim licima, izbeglicama, ženama i deci. Ni u jednom od ovih društava njena uloga nije bila samo počasna, već savetodavna i organizaciona. Bila je svesrdno angažovana na pribavljanju, odabiru i pakovanju brojne i raznovrsne robe, namirnica i odeće.[11]

Obzirom na situaciju u kojoj je kralj Nikola svrgnut s vlasti, Ksenijino materijalno stanje bivalo je sve lošije. Posle smrti roditelja sa sestrom Vjerom je, kako bi obezbedile egzistenciju, jedno kratko vreme obavljala i daktilografske poslove u jednoj fabrici.[11]

Vremenom je Ksenija ostala skoro sama, posle smrti svih članova porodice. Jedino ju je nadživela sestra Ana, koja je živela u Švajcarskoj i umrla 1971.[a] Povremeno je prodavala ili zalagala svoju skromnu preostalu pokretnu ili nepokretnu imovinu, u pokušajima da savlada nepopravljive finansijske probleme. Delimičnu nadoknadu, u formi rente, primala je od Kraljevine Jugoslavije, ali joj je to nova vlast posle 1945. godine ukinula. Uporno se borila za svoj pravno utemeljen status člana crnogorske dinastije, nikada ne prihvatajući ponuđene iznose u formi pomoći.[b][8]

O renti i pravnom i pravednom tretiranju njenog statusa kao člana crnogorske dinastije Petrović Njegoš pregovarala je i sa vlastima SFRJ, ali je i dalje odbijala novac u vidu pomoći, uprkos lošem finansijskom stanju.[v][12]

Starost i smrt[uredi | uredi izvor]

Do kraja života principijelno se zalagala za svoj status, bez obzira što joj je kompromisno prihvatanje pojedinačnih nuđenih rešenja moglo popraviti životne uslove, koji su bili vanredno teški.[12] Umrla je 10. marta 1960. godine u Parizu, u 78. godini.[13] Sahranjena je u Ruskoj pravoslavnoj crkvi u Kanu, pored sestara Milice i Anastasije i njihovih muževa.[1] Njeni zemni ostaci, zajedno sa zemnim ostacima crnogorskog vladarskog para i princeze Vjere, preneti su u Crnu Goru 1. oktobra 1989. godine sahranjeni u Dvorskoj kapeli na Ćipuru.[14]

Majstor fotografije i vozač[uredi | uredi izvor]

Srebrni pojas princeze Ksenije Petrović Njegoš. Prethodno deo Muzeja Joce Vujića, danas u Udruženju „Adligat" u Beogradu.

Princeza Ksenija stala je upamćena i kao prva žena na Balkanu koja je vozila automobil, ali i prva princeza koja se bavila fotografijom. Fotografije koje su ostale iza nje predstavljaju dragoceno svedočanstvo o Crnoj Gori s početka 20. veka i oslikavaju život i tragediju nje i njene porodice i države Crne Gore.

Fotoaparat je uvek nosila sa sobom i tako beležila dramatične istorijske trenutke vremena u kome je živela. Fotografisala je portrete porodice, svakodnevni život ljudi, pejzaže... Često je fotografisala oca, čak i u najintimnijim trenucima. Bila je i članica Bečkoga društva za fotografiju.

Upamćena je i kao prva žena vozač ne samo u Crnoj Gori, već i na Balkanu. Vozila je automobil marke fiat 1100 koji je na poklon dobila od sestre Jelene.[13]

Počasti[uredi | uredi izvor]

Godine 1994. crnogorska pozorišna rediteljka Radmile Vojvodić, u koprodukciji Kraljevskog pozorišta Zetski dom postavila je na scenu pozorišnu predstavu „Princeza Ksenija od Crne Gore”.[15][16] Predstava je premijerno izvedena 10. februara 1994. godine na Cetinju, a 5. oktobra 1997. u Podgorici. Princezu Kseniju u mlađim godinama igrala je crnogorska glumica Varja Đukić, a u starosti Mira Stupica.[17]

Akcenat u predstavi stavljen je na patnju porodice Petrović Njegoš u izgnanstvu, a posebno na ono što je Ksenija osećala, mislila i radila u takvoj situaciji.[15]

Na Cetinju joj je 9. novembra 2022. podignut spomenik.[18]

Porodično stablo[uredi | uredi izvor]

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Nikola I Petrović
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Ksenija Petrović Njegoš
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Milena Petrović Njegoš
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Porodica[uredi | uredi izvor]

Krunisanje kralja Nikole - kralj Nikola sa suprugom, sinovima, ćerkama, unucima, zetovima i snajom (28. avgust 1910)
zadnji red, stoje: Petar Nikolajevič (suprug princeze Milice), Franc Josif od Batenberga (suprug princeze Ane), princeza Vjera, princeza Ksenija, prestolonaslednik Danilo, princ Mirko, princ Petar.
srednji red, sede: Milica (Juta od Meklenburga, supruga prestolonaslednika Danila), princeza Ana, princeza Jelena, kraljica Milena, kralj Nikola, princeza Milica, italijanski kralj Vitorio Emanuele III Savojski, princeza Natalija (supruga princa Mirka)
prednji red, sede: princeza Jelena od Srbije, Marina Petrovna (ćerka Milice i Petra Nikolajeviča), princ Aleksandar od Srbije

Roditelji[uredi | uredi izvor]

ime slika datum rođenja datum smrti
Nikola I Petrović Njegoš
19. oktobar 1841. 2. mart 1921.
Milena Petrović Njegoš
4. maj 1847. 16. mart 1923.

Braća[uredi | uredi izvor]

ime slika datum rođenja datum smrti supružnik
Princ Danilo
29. jun 1871. 24. septembar 1939. Juta od Meklenburga
Princ Mirko
17. april 1879. 2. mart 1918. Natalija Konstantinović, brak razveden
Princ Petar
10. oktobar 1889. 7. maj 1932. Violeta Vegner

Sestre[uredi | uredi izvor]

ime slika datum rođenja datum smrti supružnik
Kneginja Zorka
23. decembar 1864. 16. mart 1890. kralj Petar I
Velika kneginja Milica
26. jul 1866. 5. septembar 1951. Veliki knez Petar Nikolajevič
Velika kneginja Anastasija
4. januar 1868. 15. novembar 1935. Georg fon Lojhtenberg; Veliki knez Nikolaj Nikolajevič
Princeza Marija 29. mart 1869. 7. maj 1885. zvana Marica, umrla u mladosti
Kraljica Jelena
8. januar 1873. 28. novembar 1952. Kralj Vitorio Emanuele III
Princeza Ana
18. avgust 1874. 22. april 1971. Franc Jozef od Batenberga
Princeza Sofija 2. maj 1876. 14. jun 1876. umrla u detinjstvu
Princeza Vjera 22. februar 1887. 31. oktobar 1927. nije se udavala

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Princ Mirko umro je 1918, kralj Nikola 1921, kraljica Milena 1923, sestra Vjera 1927, najmlađi brat Petar 1932, sestra Anastasija 1935, brat prestolonaslednik Danilo 1939, sestra Jelena, italijanska kraljica 1947. i sestra Milica 1951)
  2. ^ Kada je 1927. bilo odlučeno da joj se isplaćuje 2000 švajcarskih franaka mesečno, a od 1929. ova suma povećana na 3000, nije prihvatila da se ovo smatra dugoročnom isplatom nadoknade za oduzetu joj imovinu u Crnoj Gori. Pojedine lične predmete Petrovića italijanska kraljica Jelena uspela je delimično da povratiti preko svog kurira koji je dolazio na Cetinje.
  3. ^ Njeno finansijsko stanje 1955. godine bilo je sledeće: posedovala je vilu u Antibu, vrednosti oko 7-8 miliona franaka, na koju je hipoteka bila preko 2,5 miliona,a prvi rok isplate u julu 1956. godine. Privatni dug bio je 300 hiljada franaka, dug snabdevačima 100 hiljada franaka, a zalog za založenu robu 300 hiljada franaka.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d Radinović, Marija. „Ksenija Petrović Njegoš: Velika crnogorska princeza koja je IZGORJELA ZA DOMOVINOM”. Kolektiv. Arhivirano iz originala 23. 01. 2019. g. Pristupljeno 22. 1. 2019. 
  2. ^ „Ksenija Petrović, tužna princeza”. Kraljevina. Pristupljeno 22. 1. 2019. 
  3. ^ „SRPKINjA MEĐU PRVIM ŽENAMA VOZAČIMA: Jedina princeza "šofer"”. Nportal. 8. 11. 2022. Pristupljeno 14. 11. 2022. 
  4. ^ Simonović, B. (26. 12. 2017). „Jelena, kraljica milosrđa”. vesti-online. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  5. ^ Vičević 2012, str. 232.
  6. ^ a b v Vičević 2012, str. 226.
  7. ^ a b Vičević 2012, str. 227.
  8. ^ a b Vičević 2012, str. 229.
  9. ^ Vičević 2012, str. 240.
  10. ^ Mitrović 2007, str. 162.
  11. ^ a b v Vičević 2012, str. 228.
  12. ^ a b Vičević 2012, str. 230.
  13. ^ a b Kapičić, Anđa (11. 4. 2019). „Ksenija Petrović Njegoš majstor fotografije i prva žena vozač na Balkanu”. Cafe del Montenegro. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  14. ^ „MUZEJ KRALJA NIKOLE”. Zvanična prezentacija. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 02. 02. 2018. g. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  15. ^ a b Vojvodić, Radmila (1994). Princeza Ksenija od Crne Gore (1). Cetinje. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  16. ^ Vojvodić, Radmila (1994). Princeza Ksenija od Crne Gore (2). Cetinje. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  17. ^ „PRINCEZA KSENIJA OD CRNE GORE”. Zvanična prezentacija. Crnogorsko narodno pozorište. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  18. ^ S., M. (9. 11. 2022). „SIMBOL NEPOKORNOSTI CRNE GORE: U Cetinju otkriven spomenik princezi Kseniji Petrović”. Večernje novosti. Pristupljeno 14. 11. 2022. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Ksenija Petrović Njegoš na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ксенија_Петровић_Његош&oldid=25917081”