Цивилизација: лични поглед Кенета Кларка

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Civilizacija: lični pogled Keneta Klarka
Orig. nazivCivilisation: A Personal View by Kenneth Clark
ŽanrDokumentarna serija
AutorDejvid Atenboro
ScenarioKenet Klark
VoditeljKenet Klark
KompozitorEdvin Estli
ZemljaUjedinjeno Kraljevstvo
Jezikengleski
Broj sezona1
Broj epizoda13
Vreme trajanja50 min. po epizodi
350 min. ukupno
Produkcija
ProducentMajkl Gil
Piter Montanjon
Emitovanje
EmiterBi-Bi-Si
Format slike4:3
Format tonaMono
Premijerno
prikazivanje		23. februar 1969. — 18. maj 1969.
Emitovanje u Srbiji
EmiterJRT
Profil na IMDb-ju

„Civilizacija: lični pogled Keneta Klarka” (engl. Civilisation: A Personal View by Kenneth Clark) britanska je televizijska dokumentarna serija u produkiciji Bi-Bi-Sija iz 1969. Njen scenarista i voditelj bio je ugledni istoričar umetnosti Kenet Klark. Serija se sastoji iz 13 epizoda u kojima je prikazan razvoj zapadnoevropske kulture od srednjeg do ranog dvadesetog veka. Iako se Klark pre svega fokusirao na slikarstvo, vajarstvo i arhitekturu, pojedini segmenti su posvećeni i književnosti, muzici, filozofiji i društveno-političkim pokretima u zapadnoj civilizaciji. Uz seriju je izdata i Klarkova istoimena knjiga.

Serija je dostigla neočekivano visoku gledanost za jednu emisiju o visokoj kulturi. Ujedno je jedna od prvih Bi-Bi-Sijevih serija snimljenih i prikazanih u boji. Često se navodi kao televizijski program koji je uspostavio nove standarde kvaliteta dokumentarnih emisija o kulturi i istoriji.

„Civilizacija” je 1970-ih emitovana i na programu tadašnje Jugoslovenske radio-televizije, a tada je objavljen i prevod Klarkove knjige.

Nastanak i snimanje[uredi | uredi izvor]

Ideja za „Civilizaciju” nastala je 1966, kada je Dejvid Atenboro, tadašnji urednik novonastalog kanala Bi-Bi-Si 2, trebalo da osmisli nove emisije povodom uvođenja programa u boji u Ujedinjenom Kraljevstvu. Njegova ideja je bila da prikaže Britancima velika slikarska platna kroz istoriju, te je posao ponudio istoričaru umetnosti Kenetu Klarku.[1] Klark je bio jedan od pionira televizijskih, dokumentarnih emisija o umetnosti i već je imao iskustva sa programima takve vrste; svoju televizijsku karijeru je započeo sa eksperimentalnom serijom „Da li je umetnost neophodna?” (Is Art Necessary?) za britanski kanal ATV 1958, da bi narednih osam godina napisao i vodio nekoliko televizijskih dokumentarnih emisija o slikarstvu, obuhvativši raspon umetnika od Karavađa, preko Brojgela starijeg, Rembranta, Goje, Van Goga do Pikasa. Takođe, bio je jedan od producenata dokumentarne serije „Kraljevske palate” (Royal Palaces).[2]

Klark je sa produkcijskim timom proveo tri godine, od 1966. do 1969, snimajući seriju na 117 lokacija u 13 država. Dokumentarac je sniman po najvišim tehničkim standardima toga doba, te je vrlo brzo probijen predviđeni budžet. Procenjuje se da je snimanje koštalo pola miliona tadašnjih funti.[3]

Sadržaj[uredi | uredi izvor]

Serija se sastoji iz 13 epizoda, od kojih svaka traje 50 minuta. Svaku epizodu je napisao i vodio Klark. U njima je prikazana istorija zapadnoevropske civilizacije od kasnog srednjeg veka do početka dvadesetog stoleća. Iako se serija uglavnom fokusirala na slikarstvo, vajarstvo i arhitekturu, pojedini segmenti su posvećeni i književnosti, muzici, filozofiji i društveno-političkim pokretima u zapadnoj civilizaciji.

Prva epizoda - „Koža oko zuba naših”[uredi | uredi izvor]

Prva strana knjige Jevanđelja po Mateju u okviru Lindisfarnskih jevanđelja (8. vek)

U prvoj epizodi, putujući od vizantijske Bazilike Svetog Vitalija do keltskih Hebrida, od vikinškog severa do Katedrale u Ahenu Karla Velikog, Klark Kent pripoveda istoriju srednjeg veka i na koji je način evropska misao i umetnost spašena „kožom oko zuba naših”.

Poglavlja:[4]

Druga epizoda - „Veliko otvaranje”[uredi | uredi izvor]

Katedrala u Šartru

Klark u drugoj epizodi objašnjava razloge iznenadnog preporoda evropske civilizacije u 12. veku. Na svom putovanju on vodi gledaoce od Opatije Klini, preko Bazilike Sen Deni, pa sve do vrhunca tog perioda oličenog u Katedrali u Šartru iz ranog 13. veka.

Treća epizoda - „Romantika i stvarnost”[uredi | uredi izvor]

Detalj sa Đotove freske „Poljubac Jude”

Započevši epizodu dvorcem na Loari, a onda spustivši se na brdovite predele Toskane i Umbrije do Krstionice u Pizi, Klark istražuje težnje i dostignuća kasnog Srednjeg veka u Francuskoj i Italiji 14. veka.

Četvrta epizoda - „Čovek je mera svih stvari”[uredi | uredi izvor]

Tri gracije, detalj sa Botičelijevog platna Proleće

Boraveći u Firenci, Klark ukazuje na to da je polet evropske misli bio uslovljen otkrivanjem antičke prošlosti u 15. veku. On dalje vodi gledaoce u Urbino, Mantovu i na druga žarišta rane renesanse.

Peta epizoda - „Umetnik kao heroj”[uredi | uredi izvor]

Mikelanđelov David)

U ovoj epizodi Klark vodi gledaoca natrag u papski Rim 16. veka, ukazujući na približavanje hrišćanstva i antičkog nasleđa. U epizodi se između ostalih ukazuje na značaj Mikelanđela, Rafaela i Leonarda da Vinčija, ali i na raskoš vatikanskih palata.

Šesta epizoda - „Protest i komunikacija”[uredi | uredi izvor]

Portret Erazma koji je naslikao Hans Holbajn Mlađi

U središtu šeste epizode je reformacija, to jest, Nemačka Albrehta Direra i Martina Lutera i humanizam Erazma, Montenja i Šekspira

Sedma epizoda - „Raskoš i pokoravanje”[uredi | uredi izvor]

Baldahin Svetog Petra

Nakon protestanske reformacije usledila je rimokatolička kontrareformacija i početak baroka, koji je crkvenoj arhitekturi doneo novi sjaj, oličen u grandioznosti Bazilike Svetog Petra u Vatikanu.

Osma epizoda - „U svetlu iskustva”[uredi | uredi izvor]

Kupola Katedrale Svetog Pavla u Londonu

U osmoj epizodi Klark ukazuje kako je otkriće teleskopa i mikroskopa zauvek promenilo percepciju sveta, kao i na novi realizam u slikarstvu oličen na platnima Rembranta, koji je pažljivu opservaciju ljudske ličnosti podigao na viši stupanj.

Deveta epizoda - „Potraga za srećom”[uredi | uredi izvor]

Portret Mocarta

U devetoj epizodi Klark ukazuje na harmoniju i simetriju u muzici Baha, Hendla, Hajdna i Mocarta, kao i na odjek njihove muzike na arhitekturu rokoko crkvi i palata Bavarske.

Deseta epizoda - „Osmeh razuma”[uredi | uredi izvor]

Volterova bista, rad Žana Antoana Udona

U središtu desete epizode je doba prosvetiteljstva, čiji koreni leže u galatnim razgovorima iz pariskih salona 18. veka, a vrhunac u revolucionarnoj politici i velikim evropskim palatama poput Versaja.

Jedanaesta epizoda - „Obožavanje prirode”[uredi | uredi izvor]

„Polje kukuruza” Džon Konstabl

U jedanaestoj epizodi Klark ističe da je verovanje u božanstvenost prirode uzdrmalo položaj hrišćanstva kao glavne pokretačke sile u zapadnoevropskoj civilizaciji, što je dovelo do utemeljivanje romantizma. Klark posećuje Tintersku opatiju i Alpe objašnjavajući pejzaže Tarnera i Konstabla

Dvanaesta epizoda - „Zablude nade”[uredi | uredi izvor]

„Poljubac” Ogist Roden

U dvanaestoj epizodi Klark ističe da je Francuska revolucija direktno dovela do uzdizanja Napoleona, a potom i do uzdazanja sumornog birokratskog društva, što se odrazilo na romantičarski beg od stvarnosti - od Betovenove muzike, preko Bajronove poezije i Delakroaovih slika sve do Rodenove skulpure.

Trinaesta epizoda - „Herojski materijalizam”[uredi | uredi izvor]

Izambard Kingdom Brunel

U poslednjoj epizodi Klark zaključuje seriju raspravom o materijalizmu i humanitarizmu 19. i 20. veka. Posetivši industrijska naselja 19. i oblakodere 20. veka, Klark ističe da su postignuća inženjera i naučnika poput Brunela i Raderforda jedanko važna kao i postignuća društvenih reformatora poput Vilberforsa i Šaftesbirija.

Prijem[uredi | uredi izvor]

„Civilizacija” je privukla neočekivano veliki broj gledalaca za jednu seriju o visokoj umetnosti. Prilikom prvog prikazivanja seriju je pratilo 2,5 miliona Britanaca i 5 miliona gledalaca u SAD.[5] Muzeji u Britaniji i Americi imali su znatni porast posetilaca nakon svake epizode.[6] Klarkova propratna knjiga do današnjeg dana nije povučena iz štampe. Bi-Bi-Si je seriju kasnije izdao i na Di-Vi-Diju, koji se svake godine proda u više hiljada primeraka.[7]

Serija je, prilikom prvog emitovanja i kasnije tokom repriziranja, naišla na hvalospeve televizijskih kritičara i gledalaca. Hju Benet je smatrao „Civilizaciju”: istinski velikom serijom, velikim delom... prvi pokušajem i prvim ostvarenim magnum opusom na televiziji.[8] Čak i oni koji su bili neskloni Klarku nisu poricali da je serija uzdigla ovakav vid televizijskog programa na viši nivo. Britanski filmski institut ističe da je Civilizacija promenila formu televizijske kulture, postavivši standard za sve buduće dokumentarne serije.[9]

Ipak serija je poslednjih godina bila na meti i loših kritika, pre svega zbog toga što se u seriji gotovo i ne pominju žene stvaraoci,[10] kao i da je serija zanemarila stvaralački uticaj ekonomije i praktične politike na razvoj zapadnoevropske civilizacije.[9]

Nastavak „Civilizacije” (2017)[uredi | uredi izvor]

Godine 2017. na Bi-Bi-Siju je počelo prikazivanje dokumentarne serije „Civilizacije”, kao svojevrsnog nastavka Klarkove „Civilizacije”. Za razliku od Klarkovog pristupa, nova serija se ne fokusira samo na zapadnoevropsku kulturu, već uključuje i grčko-rimsku civilizaciju i neevropske civilizacije.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Stourton 2016, str. 319–320.
  2. ^ Stourton 2016, str. 284 i 288.
  3. ^ Hearn 2005, str. 14.
  4. ^ Hearn 2005, str. 20–32.
  5. ^ Hearn 2005, str. 16.
  6. ^ Meis, Morgan (21. 12. 2016). „The Seductive Enthusiasm of Kenneth Clark’s “Civilisation””. Newyorker. Pristupljeno 21. 3. 2018. 
  7. ^ Stourton 2016, str. 452.
  8. ^ Hearn 2005, str. 15.
  9. ^ a b Vahimagi, Tise. „Clark, Sir Kenneth (1903-1983)”. Screenonline. 
  10. ^ Beard, Mary (1. 10. 2016). „Kenneth Clark by James Stourton review – Mary Beard on Civilisation without women”. Guardian. Pristupljeno 21. 3. 2018. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Цивилизација:_лични_поглед_Кенета_Кларка&oldid=24556072”