Avalski toranj

**Avalski toranj**
	Avalski toranj
	Avalski toranjAvalski toranj
Informacije
Lokacija	Beograd, Srbija
Status	završena
Sagrađena	1961—1965.; 2006—2009. (obnovljen)
Korišćenje	telekomunikacije i posmatranje
Visina
Visina	204,68 m
Tehnički detalji
Broj spratova	38
Broj liftova	2
Kompanije
Arhitekta	Uglješa Bogunović; Slobodan Janjić

Avalski toranj je telekomunikacioni i turistički toranj na planini Avali, pored Beograda, koji se nalazi u nadležnosti JP Emisione tehnike i veze.

Prvobitno pušten u rad 1965, srušen je u NATO bombardovanju SR Jugoslavije 29. aprila 1999. Nakon obnove u trajanju od tri godine, Avalski toranj je otvoren u prisustvu državnog vrha Republike Srbije 21. aprila 2010.^[1]

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Avalski toranj bio je projektovan od 1959 do 1960. godine, a izveden od 1961. do 1964. godine, a potom pušten u rad 1965. godine. Bio je visok 202,87 metara. Jedan od najlepših TV predajnika u Evropi i svetu proradio je, posle petogodišnje izgradnje. Remek-delo arhitekture, jedini toranj na svetu koji je za presek imao jednakostranični trougao koji je simbolisao srpski tronožac za sedenje, projektovali su arhitekti Uglješa Bogunović i Slobodan Janjić, kao i konstruktor, akademik Milan Krstić. Izgradnja tornja bila je poverena građevinskom preduzeću „Rad“ iz Beograda.

Stotinak građevinara radilo je neprestano ugradivši više od 4.000 tona armiranog betona. Vrhunac posla bila je postavka 60 metara visoke antene, teške oko 25 tona, koju su montirali majstori „Goše“ iz Smederevske Palanke. Početkom maja 1965. godine toranj je dobio konačni izgled i postavljene su televizijske i radio antene. U to doba je bio jedini toranj sa osnovom u obliku jednakostraničnog trougla.

Ranije je restoran bio na gondoli na 118 m, ali je zatvoren od 1970. godine.

Rušenje[uredi | uredi izvor]

Naizgled „mršav“, na tri noge, koje su se oslanjale na temeljne blokove ukopane 1,4 metra u stenu, toranj je odolevao zubu vremena i naletima košave „šetajući“ u prečniku i od jednog metra. Srušen je 29. aprila 1999. godine avionskom bombom tokom NATO agresije na SRJ, 37. dana bombardovanja.

Do rušenja Svetskog trgovinskog centra, 11. septembra 2001. godine, Avalski toranj je bio najviši srušeni objekat na svetu.^[2]

Simbol Beograda[uredi | uredi izvor]

Avalski toranj je bio jedan od zaštitnih znakova Beograda. Putnici koji bi drumom prilazili Beogradu znali bi da su nadomak grada kada bi ugledali Avalski toranj.

Obnova[uredi | uredi izvor]

Uklanjanje ostataka tornja je počelo od maja 2005. godine i trajalo je 2 meseca. Pošto je smatran jednim od bitnih obeležja Beograda, doneta je odluka da se toranj obnovi, a projekat je potom rađen u institutu CIP od avgusta do decembra 2005. godine. Nakon ovoga su prikupljena početna sredstva i 11. decembra 2006. potpisan je ugovor o izgradnji tornja između Direkcije za imovinu Srbije, RTS i preduzeća „Ratko Mitrović“.^[3]^[4] Gradnja novog tornja je otpočela krajem 2006. godine. Međutim, i pored emotivnih razloga za obnovu Avalskog tornja, mnogi smatraju da je njegov značaj u telekomunikacionom smislu veoma diskutabilan^[5]^[6] Takođe, ni u vreme kada je postojao, on nije bio adekvatno iskorišćen u turističkom smislu. Osnovano je i Društvo za obnovu Avalskog tornja koje učestvuje u prikupljanju sredstava za obnovu.

Radovi na obnovi su počeli 6. februara 2007. godine. Ukupna vrednost obnove je procenjena na oko 8,5 miliona evra, od toga je vlada Srbije obezbedila oko 6 miliona a grad Beograd je 8. maja 2008. dao RTS 80 miliona dinara (oko 1 milion evra) za izgradnju tornja.^[7]
Obnovljeni toranj trebalo je svečano da bude otvoren na 10. godišnjicu njegovog rušenja tj. 29. aprila 2009.^[8]Zbog vremenskih prilika, radovi su trajali duže, tako da je toranj završen 23. oktobra 2009.^[9] Toranj ne radi ako je brzina vetra veća od 13m/sec. Toranj ima dva lifta i restoran na 119. metru odnosno vidikovac na 122. metru visine. Ukupna visina tornja je 204,57 metara.

Mart 2008.
Jul 2008.
Avgust 2008.
Februar 2009.
Septembar 2009.

Građevinski podaci[uredi | uredi izvor]

Plato postament tornja trougaonog oblika iz koga idu noge na koti 439 mnv. Do tornja se prilazi preko rampe dužine 17,80+24,40+17,81 m i širine 4,20 m. Ukupna visina armiranobetonske konstrukcije je 136,650 m i čelični deo visine 67,920 m, što zajedno čini ukupnu visinu od 204,570 m.

Donji deo tornja je armiranobetonski nosač od tri noge koje se na koti -4,000 m oslanja na temelje dimenzija 6,00x7,30x2,00 m. U originalnoj izvedbi su noge bile zglobno oslonjene na koti 1,20 m i manjih dimenzija. Ulazni hol sa vetrobranom je na koti 12,40 m. Iz hola se ulazi u dva lifta koji kroz stablo stuba vode do gondola. Noge se od kote 17,100 do 19,100 spajaju sa armiranobetonskom pločom debljine 2.000 m.

Od kote 19,100 m počinje stablo tornja. Od 19,100 do 35.000 m noge tornja postepeno prelaze do osnovnog oblika stabla. Stablo tornja je armiranobetonska konstrukcija trougaonog sandučastog preseka. Jednakostranični trougao po osi zida ima dužinu 7,00 m. Debljine zidova su 15 cm a na uglovima su ojačanja kružnog oblika prečnika 1,040 m Od kote 102,780 m su gondole i platforme sa sistemom horizontalnih i kosih armiranobetonskih greda i ploča.

Prvo je PTT sala (kota 102,93 m) a iznad nje je terasa sa paraboličnim antenama (kota 106,98 m). Potom je TV sala (kota 115,38 m), iznad je sprat sa restoranom za oko 50 mesta (kota 119,20 m), a iznad je sprat sa otvorenom terasom za razgledanje, vidikovac (kota 122,64 m) sa providnim leksanom.

Na vrhu se stablo završava pločom debljine 1,50 m. Čelična konstrukcija se sastoji od tri sekcije četvorozidnih rešetki ukupne mase 67 tona.^[10]

Detalji konstrukcije[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „Naš toranj” (na jeziku: srpski). Rts.rs. 21. 04. 2010. Pristupljeno 21. 04. 2012.
^ „Pre 11 godina otvoren obnovljeni Avalski toranj - Beograd - Dnevni list Danas” (na jeziku: srpski). 21. 4. 2021. Pristupljeno 5. 8. 2023.
^ Izgradnja Avalskog tornja, B92, 12. decembar 2006.
^ Toranj za tri meseca!^{[mrtva veza]}, Večernje Novosti, 11. decembar 2006.
^ Avalski toranj, Danas, 18. maj 2009.
^ Bacanje para Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. april 2012), Kurir, 2. avgust 2006.
^ Rešenje o odobrenju sredstava Radio-televiziji Srbije, za pokriće dela troškova izgradnje Avalskog tornja, Akta gradonačelnika na Beograd. org, 8. maj 2008.
^ Otvaranje Avalskog tornja krajem aprila iduće godine, Politika, 25. oktobar 2008.
^ Završen Avalski toranj, Politika, 23. oktobar 2009.
^
Izgradnja, broj 3-4, mart-april 2009, godina LXIII, Udruženje urbanista Srbije, Beograd, ISSN 0350-5421, COBISS SR-ID 55831
- Inženjersko-geološki seizmički uslovi fundiranja TV tornja na Avali, Tomislav Janković, Biljana Marjanović, Slobodan Nedeljković
- Konsolidaciono injektiranje temelja novog tornja na Avali, Tomislav Janković, Biljana Marjanović, Petar Anagnosti
- Projekt konstrukcije novog Avalskog tornja, Šerif Dunica, Aleksandar Bojović, Branislav Životić
- Funkcija i namena prostora, Irena Ilić

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] „Naš toranj” (na jeziku: srpski). Rts.rs. 21. 04. 2010. Pristupljeno 21. 04. 2012.

[2] „Pre 11 godina otvoren obnovljeni Avalski toranj - Beograd - Dnevni list Danas” (na jeziku: srpski). 21. 4. 2021. Pristupljeno 5. 8. 2023.

[3] Izgradnja Avalskog tornja, B92, 12. decembar 2006.

[4] Toranj za tri meseca!^{[mrtva veza]}, Večernje Novosti, 11. decembar 2006.

[5] Avalski toranj, Danas, 18. maj 2009.

[6] Bacanje para Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. april 2012), Kurir, 2. avgust 2006.

[7] Rešenje o odobrenju sredstava Radio-televiziji Srbije, za pokriće dela troškova izgradnje Avalskog tornja, Akta gradonačelnika na Beograd. org, 8. maj 2008.

[8] Otvaranje Avalskog tornja krajem aprila iduće godine, Politika, 25. oktobar 2008.

[9] Završen Avalski toranj, Politika, 23. oktobar 2009.

[10] Izgradnja, broj 3-4, mart-april 2009, godina LXIII, Udruženje urbanista Srbije, Beograd, ISSN 0350-5421, COBISS SR-ID 55831
Inženjersko-geološki seizmički uslovi fundiranja TV tornja na Avali, Tomislav Janković, Biljana Marjanović, Slobodan Nedeljković

Konsolidaciono injektiranje temelja novog tornja na Avali, Tomislav Janković, Biljana Marjanović, Petar Anagnosti

Projekt konstrukcije novog Avalskog tornja, Šerif Dunica, Aleksandar Bojović, Branislav Životić

Funkcija i namena prostora, Irena Ilić

[11] Inženjersko-geološki seizmički uslovi fundiranja TV tornja na Avali, Tomislav Janković, Biljana Marjanović, Slobodan Nedeljković

[12] Konsolidaciono injektiranje temelja novog tornja na Avali, Tomislav Janković, Biljana Marjanović, Petar Anagnosti

[13] Projekt konstrukcije novog Avalskog tornja, Šerif Dunica, Aleksandar Bojović, Branislav Životić

[14] Funkcija i namena prostora, Irena Ilić

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

p r u Grad Beograd
Gradske opštine	Barajevo Voždovac Vračar Grocka Zvezdara Zemun Lazarevac Mladenovac Novi Beograd Obrenovac Palilula Rakovica Savski venac Sopot Stari grad Surčin Čukarica
Znamenja	Trg republike Pobednik Knez Mihailova Kalemegdan Trg Nikole Pašića Kuća cveća Kapije Beograda Slavija Studentski trg Avala Spomenik Neznanom junaku Avalski toranj Topčider Beogradska sinagoga Bajrakli džamija
Arhitektonski simboli	Zgrada NBS Kapetan-Mišino zdanje Hotel Moskva Dom Narodne skupštine Republike Srbije Palata SANU Hotel „Bristol” Palata Ministarstva finansija KJ Igumanovljeva palata Palata Albanija Zgrada BIGZ-a Palata Srbija Beograđanka Geneks kula Štark arena Most na Adi Poslovni centar „Ušće”
Dvorci i tvrđave	Dvorski kompleks Beli dvor Kraljevski dvor Gradski dvorovi Stari dvor Novi dvor Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Žrnov Zemunska tvrđava Kula Gardoš
Verski objekti	Hram Svetog Save Saborna crkva Stara crkva Svetog Marka Crkva Svetog Marka Manastir Fenek Manastir Svetog arhangela Gavrila Vaznesenjska crkva Crkva Svetog Aleksandra Nevskog
Manifestacije	Noćni život u Beogradu BEMUS Beogradski džez festival FEST Festival autorskog filma Beogradski festival igre Beogradski sajam knjiga Beogradski festival piva BITEF BELEF BELDOCS Martovski festival Guitar Art Festival Međunarodni salon stripa Radost Evrope Noć muzeja SOFEST Oktobarski salon
Biblioteke	Narodna biblioteka Srbije Biblioteka grada Beograda Biblioteka „Sveti Sava” Zemun Biblioteka „Milutin Bojić”
Pozorišta	Narodno pozorište u Beogradu Opera i teatar Madlenijanum Beogradska filharmonija Beogradsko dramsko pozorište Jugoslovensko dramsko pozorište Pozorište „Boško Buha” Beograd Atelje 212 Pozorište lutaka „Pinokio” DADOV KPGT
Muzeji	Narodni muzej Srbije Muzej afričke umetnosti Muzej primenjene umetnosti Muzej savremene umetnosti Vojni muzej Muzej grada Beograda Muzej pozorišne umetnosti Muzej vazduhoplovstva Muzej Jugoslavije Prirodnjački muzej Muzej Nikole Tesle Muzej Vuka i Dositeja Železnički muzej Srbije PTT muzej Muzej srpske književnosti Muzej knjige i putovanja Etnografski muzej Istorijski muzej Zavičajni muzej Zemuna Zavičajni muzej Žarkova Muzej žrtava genocida Pedagoški muzej Muzej Cepter
Obrazovanje	Srpska akademija nauka i umetnosti Univerzitet u Beogradu Univerzitet umetnosti u Beogradu Univerzitet Megatrend Univerzitet Union Kolarčeva zadužbina Šumatovačka - Centar za likovno obrazovanje
Saobraćaj	Aerodrom Nikola Tesla Beograd Beovoz Gradsko saobraćajno preduzeće Beograd Beogradska autobuska stanica Železničke stanice u Beogradu
Jezera	Ada Safari Veliki Galijaš Duboki Potok Markovačko jezero Jezero Očaga Pariguz Rabrovačko jezero Savsko jezero Jezero Trešnja Rakina bara Jezero Bela reka Topčiderska jezera Jezero Veliko blato