Sremska Kamenica

Sremska Kamenica
Sremska Kamenica;
	Pogled na grad sa Dunava
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Južnobački
Grad	Novi Sad
Stanovništvo
— 2022.	12.632
— gustina	406/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 13′ 19″ S; 19° 50′ 26″ I / 45.22207° S; 19.84064° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	171 m
Površina	30,2 km2
	Sremska Kamenica Sremska Kamenica na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	21202; 21204; 21208
Pozivni broj	021
Registarska oznaka	НС

Sremska Kamenica je gradsko naselje koje se nalazi u sastavu grada Novog Sada u Južnobačkom okrugu, pored Dunava. Deo je građevinskog područja Novog Sada. Prostire se od severnih padina Fruške gore do desne obale Dunava. Prema popisu iz 2022. bilo je 12.632 stanovnika.

Položaj[uredi | uredi izvor]

Sremska Kamenica pripada gradskoj građevinskoj zoni Novog Sada. Sastoji se od centralnog, ušorenog dela, koji čine Donja i Gornja Kamenica, dok periferne delove naselja čine Bocke, Tatarsko brdo, Čardak i Staroiriški put. Ostali delovi Kamenice su uglavnom vikend naselja: Paragovo, Popovica, Glavica, Artiljevo, Grigovac.

Susedna naselja su Petrovaradin i Bukovac na istoku, Irig na jugu, Ledinci i Stari Ledinci na zapadu i delovi gradskog naselja Novi Sad Kameničko ostrvo i Ribarsko ostrvo na severu, preko Dunava.

Ime grada[uredi | uredi izvor]

Ime Sremska Kamenica je svakako slovenskog porekla, jer se i kod njenog prvog naziva 'Villa Kamanch' raspoznaje prisustvo korena slovenske reči kamen, te se pretpostavlja da je ime dobila po kamenu koga ima na njenom jugu i koji je neko vreme eksploatisan na Paragovu (Podrobne napomene o istoriji mesta: Slobodan Prodić, "Mirno ognjište", Sremska Kamenica, 2012).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Najstariji period[uredi | uredi izvor]

Istorija je zabeležila da su ovim krajem pre 2.300 godina vladali, gotovo 2 veka, ratoborni Tribali, moćno Ilirsko pleme. Međutim pre 2.100 godina, privučeni lepotom sremskih brežuljaka, livada i šuma, keltsko pleme Skordisci, bolje organizovani i disciplinovaniji, porazili su Tribale i zavladali ovim krajem.

Sto godina kasnije, pre 20 vekova, Skordisci su poraženi od Rimljana, koji su uspostavili vojne logore na desnoj obali Dunava da bi zaštitili severne granice svoje imperije od upada varvara koji su nadirali sa severa, iz močvara i ritova prostrane Panonske nizije. Tako su Rimljani između Petrovaradina i Sremske Kamenice podigli veliki vojni logor i tvrđavu 'Kuzum'. Kako su u blizini takvih vojnih objekata redovno nicala naselja, koja su rimske legionare snabdevala hranom i ostalim potrepštinama, pretpostavlja se da je još tada na teritoriji Sremske Kamenice postojalo naselje.

Srednji vek[uredi | uredi izvor]

Prvi sigurniji podatak o Kamenici, kao naselju, potiče iz prve polovine 13. veka. Ona se tada u darovnici ugarskog kralja Bele IV, koja nosi datum 8. jul 1237. godine, naziva 'Villa Kamanch'. Tom darovnicom se Sremska Kamenica kao konfiskovani posed daruje manastiru u Ukurdu, koji se tada nazivao Belafons, a danas Petrovaradin.

14. vek i početak 16. veka bili su zlatno doba Sremske Kamenice. Ona se tada pročula kao znamenita podunavska varošica u kojoj su cvetali zanati, trgovina i kultura. U spisima se 1408. godine naziva "civitas seu opidum" Kamanec, a po podacima iz 1439. godine zove se Kamanec. Husitski sveštenici Valentin i Toma su 1441. u Sremskoj Kamenici završili prevod Svetog pisma na mađarski. Ovo je prvi celoviti prevod Biblije na mađarski jezik poznat i kao "Husitska Biblija".

Turski period[uredi | uredi izvor]

Najteže dane u svojoj istoriji, Sremska Kamenica je preživela u Turskom osvajačkom pohodu. Prvi put su se Turci ovde pojavili 1520. godine, kada su razorili mnoga sremska mesta, među kojima i Sremsku Kamenicu. 1526. godine, posle krvavih borbi po južnoj Ugarskoj pao je u turske ruke i tvrdi Petrovaradin. Tih dana Kamenica je ponovo teško stradala. Turci su je do temelja razorili i popalili. U zapisima koji govore o ovoj propasti mesta, kaže se da su Turci tom prilikom prosuli 7.000 bačvi vina, te je ono po Kamenici teklo kao potok, mestimično dubok do kolena.

Posle turske najezde, stara Sremska Kamenica je opustela. Na mestu nekadašnje bogate i znamenite varošice, ležale su ruševine i paljevine. Od 1526. godine kada je pala pod tursku vlast, do 1687. Kamenica pripada Varadinskoj nahiji u Sremskom sandžaku.

Habzburški period[uredi | uredi izvor]

Od 1702. godine austrijske vlasti Kamenicu, otetu od Turaka, nazivaju Kamenic. Posle 25 godina tokom kojih je Kamenicom vladala austrijska Dvorska komora, 1728. godine ona postaje vlasništvo general-barona Ifelina i tako ostaje sve do 1750. kada vlastelinstvo opet menja vlasništvo i prelazi u posed grofa Marcibanjija i njegovog zeta Karačonjija.

Kamenica se brzo razvijala i već 1886. godine postaje opština u sastavu iriškog sreza i takvo stanje ostaje sve do 1941. godine.

Period posle Prvog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Posle Prvog svetskog rata, imanje grofa Karačonjija je sekvestrirano, tu su smeštena ratna siročad.^[1]

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Tokom Drugog svetskog rata, u Sremskoj Kamenici ustaše su odmah otpočele pljačkanje i razvlačenje pokućstva iz oficirskih i podoficirskih stanova. Žandarmerijske škole, iz Englesko-jugoslovenske bolnice za decu tuberkuloznih kostiju, iz mnogobrojnih vila i stanova Srba, Novosađana, rasejanih po kameničkim vinogradima, zatim iz Domaćičke škole Kraljevskog fonda i to u korist tamošnje rimokatoličke župne crkve. Ustaše su otimale i ono malo ponekih stvari, stoke i drugog, srpskim izgnanicima iz bačkih kolonija, koji su se nepreglednim masama pešice preko Fruške gore, povlačile u pravcu svojih nekadašnjih ognjišta, ostavljajući za sobom, grobove dece, staraca i starica, pomrlih od umora i gladi i zlostavljanja. Oduzimalo se odelo, obuća, i sve do donjeg rublja vojnicima Srbima koji su se vraćali svojim kućama u Bačku i obratno iz Bačke u Srbiju.^[2]

U Sremskoj Kamenici propisuju se drakonske kazne za one koji "u određenom roku ne skinu ćirilične natpise sa radnji i kuća". Premazani su svi natpisi pisani ćirilicom na privatnim i javnim zgradama. Takođe se uništavaju i sve knjige pisane ćirilicom. "Trgovački natpisi ćirilski na kućama odmah skinuti". Na "gradu" despota srpskog svetog Stevana Štiljanovića ustaše su sa dečurlijom polupale nacionalni i verski grb. Sve nacionalne slike a na mnogim mestima i ikone pokupljene su iz nadleštva i kuća i spaljene u opštinskom dvorištu.^[3]

U crkvi u Sremskoj Kamenici ustaše iz Osijeka „vršili su nuždu i ostavili je potpuno zagađenu ljudskim izmetom“.^[4]

Kamenička opština[uredi | uredi izvor]

Od uspostavljanja civilne uprave u krajevima osvojenim od Turaka za vreme Habzburške monarhije Sremska Kamenica ima svoju opštinu, koja kao takva ostaje sve do 1955. godine, kada je pripojena opštini Petrovaradin pri kojoj je bila svega dve godine, posle čega biva pripojena opštini Novi Sad.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Sremska Kamenica živi 8.870 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,5 godina (37,6 kod muškaraca i 39,3 kod žena). U naselju ima 3.789 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,23.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Demografija^[5]
Godina	Stanovnika
1948.	2.491
1953.	2.849
1961.	3.646
1971.	5.051
1981.	7.532
1991.	7.955	7.753
2002.	11.205	11.748
2011.	12.273

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[6]

Srbi	8.806	78,58%
Hrvati	561	5,00%
Jugosloveni	358	3,19%
Mađari	256	2,28%
Crnogorci	141	1,25%
Slovaci	102	0,91%
Rusini	69	0,61%
Makedonci	38	0,33%
Ukrajinci	34	0,30%
Rumuni	21	0,18%
Nemci	20	0,17%
Slovenci	15	0,13%
Muslimani	14	0,12%
Goranci	10	0,08%
Rusi	7	0,06%
Bunjevci	7	0,06%
Bošnjaci	4	0,03%
Česi	3	0,02%
Albanci	3	0,02%
Romi	2	0,01%
Bugari	2	0,01%
nepoznato	117	1,04%

Novi Sad

Grad Novi Sad
●●●●●

Opština
Novi Sad

Opština
Petrovaradin

Stanovništvo prema polu i starosti^[7]


	m	ž
?	37	34
80+	49	99
75—79	65	120
70—74	192	231
65—69	334	314
60—64	380	382
55—59	314	364
50—54	400	492
45—49	408	444
40—44	352	365
35—39	367	389
30—34	427	434
25—29	399	431
20—24	396	362
15—19	353	350
10—14	345	330
5—9	342	322
0—4	300	282
Prosek :	37,6	39,3

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	902	978	1.262	1.687	2.476	2.686	3.789

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	675	946	834	903	280	105	32	7	2	5	2,92

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	4.473	1.324	2.813	146	183	7
Ženski	4.811	1.105	2.835	635	226	10
UKUPNO	9.284	2.429	5.648	781	409	17

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	2.045	50	7	23	399
Ženski	1.771	29	2	5	230
UKUPNO	3.816	79	9	28	629
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	45	221	438	57	190
Ženski	18	62	374	64	39
UKUPNO	63	283	812	121	229
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	31	94	109	70	121
Ženski	65	106	83	147	400
UKUPNO	96	200	192	217	521
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	125	2	0	63
Ženski	117	3	2	25
UKUPNO	242	5	2	88

Verski objekti[uredi | uredi izvor]

Ovde se nalaze Crkva Rođenja Presvete Bogorodice, Crkva Svetog proroka Ilije, Crkva svete velikomučenice Marine na Paragovu i Rimokatolička crkva Svetog križa.

Zdravstvo[uredi | uredi izvor]

U Sremskoj Kamenici su locirani Institut za kardiovaskularne bolesti Vojvodine, Institut za plućne bolesti Vojvodine i Institut za onkologiju Vojvodine.

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

U centru Sremske Kamenice nalazi se Osnovna škola „Jovan Jovanović Zmaj“, osnovana 1951, koja nosi ime dečjeg pesnika Jovana Jovanovića Zmaja.

U Sremskoj Kamenici postoji i Školski centar za policijsku obuku MUP-a Srbije. Takođe, u Sremskoj Kamenici je lociran i najveći privatni univerzitet u Vojvodini — Univerzitet Edukons. Osnivač ovog univerziteta je kamenčanin prof. dr Aleksandar Andrejević, a jedan od profesora koji predaje na univerzitetu je takođe kamenčanin prof. dr Branislav Radnović.

Ovde je postojao i privatni fakultet Fabus, osnovan 2001. godine.

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

Sremska Kamenica je saobraćajno povezana sa Novim Sadom preko Mosta slobode, a trenutno se gradi i novi most preko Dunava, zapadno od centra Sremske Kamenice. Kroz Sremsku Kamenicu vode putevi ka Irigu i Rumi (na jugu) i ka Beočinu (na zapadu).

Sport[uredi | uredi izvor]

U naselju postoji FK Fruškogorac.

Ostale značajne ustanove, objekti i lokacije[uredi | uredi izvor]

U Sremskoj Kamenici se nalaze Dečje selo, Kamenički park, Kuća Jovana Jovanovića Zmaja sa Spomen zbirkom, Spomenik Jovanu Jovanoviću-Zmaju i Dvorac Marcibanji-Karačonji. U naselju postoje kulturna dobra Kompleks „Englesko-jugoslovenske dečije bolnice”, Zgrada iz sredine 18. veka, Kuća iz 1797. godine i Dva grobna mesta sa nadgrobnim spomenicima.

Na Popovici su locirani Izletište Popovica, Planinarski dom „Dr Radivoj Simonović”, Planinarski dom Crveni Čot, Planinarski dom Medicinar, Planinarski dom Železničar i Dunavski vidikovac, dok je pod vrhom Glavica Planinarski dom „Zanatlija”.

Galerija[uredi | uredi izvor]

Centar Sremske Kamenice
Spomenik Jovanu Jovanoviću Zmaju
Kuća Jovana Jovanovića Zmaja
Kuća Jovana Jovanovića Zmaja
Kuća Jovana Jovanovića Zmaja
Kuća Jovana Jovanovića Zmaja
Kuća Jovana Jovanovića Zmaja
Grob i spomenik Jovana Jovanovića Zmaja
Trg Jovana Jovanovića Zmaja
Rimokatolička crkva Svetog križa
Rimokatolička crkva Svetog križa
Rimokatolička crkva Svetog križa
Ulice u Sremskoj Kamenici
Pravoslavna crkva Rođenja Presvete Bogorodice
Pravoslavna crkva Rođenja Presvete Bogorodice
Dvorac Marcibanji - Karačonji
Dvorac Marcibanji - Karačonji
Dvorac Marcibanji - Karačonji
Dvorac Marcibanji - Karačonji
Dvorac Marcibanji - Karačonji
Ulaz u Dvorac Marcibanji - Karačonji
Tabla ispred Dvorca Marcibanji - Karačonji
Sedište Univerziteta Edukons

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ "Politika", 11. avg. 1923 - "Jedna odvratna kampanja"
^ Najveći zločini sadašnjice : patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 102-103
^ Najveći zločini sadašnjice : patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac Dečje novine (1991). str. 81
^ Najveći zločini sadašnjice : patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac Dečje novine (1991). str. 171-172
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Napomena: U tekstu korišćeni delovi iz knjige 'Nemirno Ognjište', Miloša Lukića; Slobodan Prodić, "Mirno ognjište", Sremska Kamenica, 2012.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] "Politika", 11. avg. 1923 - "Jedna odvratna kampanja"

[2] Najveći zločini sadašnjice : patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 102-103

[3] Najveći zločini sadašnjice : patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac Dečje novine (1991). str. 81

[4] Najveći zločini sadašnjice : patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac Dečje novine (1991). str. 171-172

[5] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[6] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[7] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[8] Naselje čija je gradnja u planu.

[Делимично-9] v Delom gradsko, a delom prigradsko naselje.

[Посебно-10] Statistički posebno naselje, ali se smatra delom građevinskog područja Grada Novog Sada.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[n 1]

[n 2]

[n 3]

p r u Gradske četvrti i prigradska naselja Novog Sada
Bački deo grada (južno od kanala DTD)	Avijatičarsko naselje Adamovićevo naselje Adice Almaški kraj Banatić Bulevar Vragova bašta Grbavica Depresija Detelinara Železnička kolonija Jugovićevo Kameničko ostrvo Kamenjar Kampus novosadskog univerziteta Liman Lipov gaj Mali Satelit (Tozinovac) Novi Sad na vodi^{[n 1]} Novo naselje (Bistrica) Pervazovo naselje Podbara Ribarsko ostrvo Rotkvarija (Žitni trg) Savina Sajlovo^{[n 2]} Sajmište Salajka (Slavija) Satelit Stari grad (Centar) Telep Tozin sokak Šarengrad Šonsi
Bački deo grada (severno od kanala DTD)	Veliki rit Vidovdansko naselje Gornje livade Klisa Mali Beograd Mišin salaš Rimski šančevi^{[n 2]} Slana bara Šangaj
Sremski deo grada	Petrovaradin^{[n 3]} (Alibegovac Bukovački plato Vezirac Karagača Mišeluk Novi majur Petrovaradinska tvrđava Podgrađe Petrovaradina Ribnjak Sadovi Stari majur Tekije Trandžament Širine Široka dolina) Sremska Kamenica^{[n 3]} (Artinjeva Bocke Donja Kamenica Glavica Gornja Kamenica Grigovac Mala Kamenica Paragovo Popovica Staroiriški put Tatarsko brdo Čardak)
Prigradska naselja	Bangladeš Begeč Budisava Bukovac Veternik Veternička rampa^{[n 2]} Kać Kisač Kovilj Ledinci Nemanovci Pejićevi salaši Rumenka Stari Ledinci Stepanovićevo Tankosićevo Futog Čenej
Industrijske zone	Industrijske zone u Novom Sadu
^ Naselje čija je gradnja u planu. ^ ^a ^b ^v Delom gradsko, a delom prigradsko naselje. ^ ^a ^b Statistički posebno naselje, ali se smatra delom građevinskog područja Grada Novog Sada.

Normativna kontrola
Međunarodne	VIAF
Državne	Nemačka Izrael Sjedinjene Države