Bitka za Knjaževac (1876)
| Bitka za Knjaževac | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Prvog srpsko-turskog rata | |||||||||
 Pukovnik Đura Horvatović, zapovednik srpske Knjaževačke vojske. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Kneževina Srbija |
 Osmansko carstvo | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Đura Horvatović |
Ejub-paša Sulejman-paša { Hafis-paša | ||||||||
| Jačina | |||||||||
| oko 7.000 boraca[2] | oko 16.000 vojnika[2] | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| oko 1.400 mrtvih i ranjenih [1][3] | 4.000 (1.700 mrtvih)[3] | ||||||||
Bitka za Knjaževac (2-5. avgusta 1876), turska pobeda u prvom srpsko-turskom ratu.[1][4][3]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Posle turske pobede u bici kod Velikog Izvora (6-11. jula 1876), oko polovine jula 1876. počela je turska ofanziva na Timoku. Borbe su počele na položajima kod Knjaževca, koje je branio pukovnik Đura Horvatović, koji je do tada već izašao na glas kao jedan od najboljih srpskih trupnih oficira. Srpska narodna vojska, nenaviknuta na rat i vojnu disciplinu, mogla se držati pod kontrolom samo preteranom strogošću, i pukovnik Horvatović, strog do surovosti, bio je upravo starešina kakav je bio potreban da iz narodne vojske izvuče maksimum mogućnosti.[a] Glanokomandujući srpske vojske, general Mihail Černjajev, nije verovao da vredi braniti Knjaževac: već posle Velikog Izvora mislio je da treba napustiti ceo Knjaževački okrug, pa je ostavio Knjaževačku vojsku bez pojačanja.[1]
Raspored snaga[uredi | uredi izvor]
Srpska vojska na timočkom (istočnom) frontu sredinom jula 1876. bila je podeljena na dva dela: u Zaječaru stajao je sa svojim korpusom (do 20.000 boraca) pukovnik Milojko Lešjanin, a na Gramadi između Niša i Knjaževca stajao je pukovnik Đura Horvatović sa Knjaževačkom vojskom od oko 6-7.000 boraca. Spram Lešjanina stajalo je tada već na srpskom zemljištu 20.000 Turaka pod komandom Osman Nuri-paše iz Vidina, a spram Horvatovića stajali su kod Gramade Hafis-paša sa 8.000 boraca, a kod Pandirala Sulejman-paša, takođe sa 8-9.000 ljudi. Ove dve turske divizije činile su jedan korpus pod komandom Ejub-paše.[2]
Bitka[uredi | uredi izvor]
Uprkos turskoj nadmoći u broju i kvalitetu trupa i naoružanja, Knjaževačka vojska se branila kod Gramade, na Tresibabi i kod Knjaževca punih 7 dana. Slabo naoružana narodna vojska borila se hrabro i požrtvovano, komordžije i zanatlijske čete uvedene su u borbu, a veliki broj građana, staraca i dečaka oslobođenih vojne obaveze, dobrovoljno je uzeo oružje. Poslednja dva dana bitke sasvim je nestalo hrane, a do kraja bitke petina branilaca bila je izbačena iz stroja.[1][3]
Bitka kod Gramade[uredi | uredi izvor]
29. jula[b] udario je na Knjaževačku vojsku na Gramadi (6-7.000 boraca) Hafis-paša sa 8.000 ljudi, a u isto vreme krenuo se i Sulejman-paša od Pandirala sa još 8.000 boraca. Borba oko Gramade i Dervena trajala je tri dana, i pukovnik Horvatović najposle je bio prinuđen da se povuče naglo prema Knjaževcu, jer je srpska pozadina bila ugrožena od Sulejman-pašine divizije.[2]
Boj na Tresibabi[uredi | uredi izvor]
29. jula[v] prikupila se sva Knjaževačka vojska (najviše 7.000 ljudi) na brdu Tresibabi, južno od Knjaževca. Obe turske divizije, sada pod komandom Ejub-paše, koji je stigao u turski logor, udarile su na srpske položaje 30. jula. Žestoke borbe trajale su puna tri dana, ali je 31. jula srpska vojska prinuđena da se povuče sa Tresibabe, pošto su trupe bile proređene i izmorene, a pred njima je stajala bar trostruko jača turska vojska, kojoj su stalno pristizala nova pojačanja iz Niša.[2][4]
Odbrana Knjaževca[uredi | uredi izvor]
Knjaževačka vojska se 31. jula povukla sa Tresibabe na položaje za neposrednu odbranu Knjaževca sa delom leve kolone Moravske vojske. Ejub-pašin korpus je 2. avgusta napao Knjaževac i nakon trodnevne borbe, posle žilavog otpora prinudio srpske snage da se noću 4-5. avgusta povuku na položaje kod Sokobanje i Lukova.[4]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Pad Knjaževca doveo je do napuštanja Zaječara, koji je pao posle trodnevne bitke, i raspuštanja srpske Timočke vojske, čiji su se ostaci povukli na zapad i utvrdili u planinskim prolazima kod Sokobanje i Boljevca, postavši deo Moravske vojske. Turci su zauzeli knjaževački i zaječarski okrug: Knjaževac su napustili posle kratkotrajne okupacije, dok je Zaječar ostao u njihovim rukama do kraja rata.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ General Franjo Zah je pisao o Horvatoviću da je grubijan i prostak slabog vaspitanja, bez viteštva, ali vrlo dobar trupni oficir. Takođe, znalo se da je sa revolverom u ruci gonio svoje trupe u borbu.
- ^ 17. jula po Julijanskom (starom) kalendaru. Godine 1876. Julijanski i Gregorijanski kalendar razlikovali su se za 12 dana.
- ^ 21. jula po Julijanskom (starom) kalendaru.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Jovanović, Slobodan (1934). Vlada Milana Obrenovića. 2. Beograd: Geca Kon. str. 57—60.
- ^ a b v g d Todorović, Pera (1988). Dnevnik jednoga dobrovoljca. Srpska književnost Memoari, dnevnici, autobiografije. Beograd: Nolit. str. 6—11. ISBN 978-86-19-01615-5.
- ^ a b v g Opačić, Dr Petar; Skoko, Dr Savo (1981). Srpsko-turski ratovi 1876-1878. Beograd: BIGZ. str. 96—102.
- ^ a b v Gažević, Nikola, ur. (1975). Vojna enciklopedija 9. Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 118—119.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Opačić, Dr Petar; Skoko, Dr Savo (1981). Srpsko-turski ratovi 1876 - 1878. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod. str. 339.
- Opačić, Petar; Skoko, Savo; Vukčević, Slavko i Ratković-Kostić, Slavica (1998). Bitke i bojevi u Srpsko-turskom i Crnogorsko-turskom ratu 1876 - 1878. i Srpsko-bugarskom ratu 1885. [Znamenite bitke i bojevi srpske i crnogorske vojske: od Careva Laza 1712. do Dobropoljske bitke 1918.], Knj. 2. Novi Sad: Pravoslavna reč; Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 622. ISBN 86-335-0038-8.
- Babac, Dušan M. (2011). Srpska vojska u ratovima za nezavisnost 1876 - 1878. Beograd: Medija centar "Odbrana". str. 247. ISBN 978-86-335-0325-9.