Načelnici Vojnomedicinske akademije
| |
| Naziv | |
|---|---|
| U perodu | |
| Zemlja |  Srbija |
| Sedište | |
| Adresa | |
Načelnici Vojnomedicinske akademije su plejada sanitetskih starešina različitih činova i specijalnosti koji su kroz tri veka postojanja ustanove (osnovane prvo kao Centralna vojna bolnica Kneževine Srbije, Ukazom Aleksandar Karađorđevića iz 1844. godine), rukovodili ovom najstarijom zdravstvenom, obrazovnom i naučno-istraživačkom ustanovom u Srbiji i šire, od njenog oslobođenja od Osmanlijske vlasti do dana.[1][2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Tokom dugogodišnjeg razvoja Centralna vojna bolnica menjala je nazive i lokacije, od Savamale, preko Zelenog venca i palilulske kasarne, sve do prostora današnje Treće beogradske gimnazije, koja je imala kapacitet od 120 bolničkih postelja. Prelaskom na Vračar, 1904. godine, Centralna vojna bolnica dobila je naziv Dunavska stalna vojna bolnica, da bi već 1909. godine bila preimenovana u Opštu vojnu bolnicu i postala najmodernija bolnica na Balkanskom poluostrvu, sa 400 postelja i šest odeljenja.[3]
Bolnicom su rukovodila mnoga poznata imena srpske vojne medicine, među kojima su bili dr Karlo Beloni, načelnik sanitetske službe srpske vojske, sanitetski pukovnici dr Josif Holec, dr Dimitrije Gerasimović, dr Svetozar Arsenijević, dr Roman Sondermajer i sanitetski generali dr Čedomir Đurđević i dr Sima Karanović.[4]
Posle Prvog svetskog rata, 1922. godine, bolnica je promenila formacijsku ulogu i dobila naziv Stalna vojna bolnica Prve armijske oblasti, a 1930. postala je Glavna vojna bolnica, sa kapacitetom od 780 postelja. Do početka Drugog svetskog rata nastavila je dalji ubrzani razvoj i dobila 14 bolničkih i jedno rekonvalescentno odeljenje, apoteku, vojnohigijenski zavod, bolničarsku četu, internat vojnih pitomaca i đačku četu. Na dužnosti upravnika menjali su se sanitetski general dr Sava Popović, sanitetski brigadni general dr Žarko Trpković, sanitetski generali dr Milan Dimitrijević, dr Đorđe Protić i dr Vojislav Popović.[5]
Nakon Drugog svetskog rata formirana je Glavna vojna bolnica Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ), sa 26 organizacijskih celina. Za njenog prvog upravnika postavljen je dr Ivica Pavletić. Do tog vremena već je sazrela ideja o potrebi stvaranja vrhunske vojnozdravstvene, obrazovne i naučnoistraživačke ustanove, a jedan od najvećih zagovornika te ideje bio je dr Gojko Nikoliš. Aktima najviših organa vlasti nekadašnje Jugoslavije, koji su usvojeni 24. jula 1949, formirana je Vojnomedicinska akademija.
Današnja VMA, koja je počela sa radom 30. aprila 1950. godine, nastala je stapanjem u jednu celinu (u kojoj su objedinjene tri osnovne funkcije – nastava, lečenje i naučno-istraživački rad) sledeće tri ustanove :
- Glavne bolnice,
- Higijensko-epidemiološkog zavoda i
- Sanitetske oficirske škole.
Osnivači novoosnovane Akademije bili su tadašnji dekani medicinskih fakulteta u Beogradu, Zagrebu i Ljubljani dr Branko Šljivić, akademik dr Franjo Kogoj i akademik dr Božidar Lavrič.
Skupština FNRJ usvojila je 8. aprila 1960. godine Zakon o VMA, kojim je ona praktično dobila status medicinskog fakulteta.[1]
Period u drugoj polovini 20. veka postaće zlatni period u razvoju VMA koji je obeležen preseljenjem VMA u novu zgradu 1981. godine u kojoj se i danas nalazi.
Upravnici Vojne bolnice od 1844. do 1930.[6][uredi | uredi izvor]
| Slika | Ime i prezime | Kraća biografija |
|---|---|---|
 |
(1806—1877) |
Rođen je 1806. godine u mestu Levi u Gornjoj Mađarskoj (tadašnja Austrija). Bio je lekar Upravnik Soldatskog špitalja formiranog 1836. godine u Beogradu, preteče Centralne vojne bolnice formirane 1844.godine, čiju tradiciju baštini VMA, rukovodilac srpskog vojnog saniteta od 1847. godine.
U Glavnoj vojnoj upravi, ustanovljenoj 1859. godine, rukovodio je Vojnosanitetskim odsekom, a 1863. godine, nakon što je organizovano Ministarstvo vojno, bio je šef odseka u Ministarstvu. Učinio je mnogo na utemeljenju srpske vojnosanitetske službe. Otvarao je i uređivao „vojene špitalje”, vojne bolnice, angažovao je (uglavnom iz Austrije)strane lekare i ranare – hirurge, kao i prve vojne apotekare. Bio je osnivač Smestilišta lekova i pribora Glavnog depoa (kasnije sanitetsko-apotekarskoslagalište), a izradio je i prvu Vojnu farmakopeju,po ugledu na austrijsku.[6] |
(1835—1898) |
Rođen je 1835. godine u Turžicu, u Češkoj. Studirao je medicinu u Pragu i Beču. Promovisan je za doktora medicine, hirurgije i magistra akušerstva 1861. godine u Beču. Nakon promocije u doktora medicine 1861. godine došao je u Srbiju, gde je prvo radio kao sreski lekar u Paraćinu, a potom i kao okružni fizikus u Kruševcu. Kao vojnom lekaru od 1866. godine, prvo je radio kao trupni, a zatim je prekomandovan na dužnost lekara na Unutrašnjem odeljenju Vojne bolnice u Beogradu, a potom i ua upravnik Centralne vojne bolnice u Beogradu od 1873. godine.[6]
Učestvovao je u srpsko-turskim ratovima i srpsko-bugarskom ratu, obavljajući značajne dužnosti u okviru sanitetske službe. Kao istaknuti sanitetski oficir bio je stalni član prvog Vojnosanitetskog komiteta. Jedan je od osnivača Srpskog lekarskog društva. | |
(1855—1906) |
Bio je srpski lekar, sanitetski pukovnik, učesnik oslobodilačkih ratova Kneževine Srbije od 1876—1978. godine, upravnik Vojne bolnice u Beogradu. Bio je i predavač na Vojnoj akademiji i član Glavnog odbora Društva Crvenog krsta. Objavio je brojna vredna dela i dao značajan doprinos unapređenju Srpskog vojnog saniteta.[7] | |
(1854—1932) |
Bio je srpski lekar, sanitetski pukovnik, učesnik oslobodilačkih ratova Kneževine Srbije od 1876—1978. i ratova Kraljevine Srbije od 1912. do 1916. godine, upravnik Centralne vojne bolnice u Beogradu.[8] | |
 |
(1861—1923) |
Bio je lekar, hirurg, sanitetski pukovnik i načelnik saniteta Vrhovne komande Srbije 1916—1917. godine. Od 1909. godine bio je upravnik novoizgrađene Vojne bolnice na zapadnom Vračaru, za čiju se izgradnju jako zalagao, kako bi Srbija dobila najmoderniju bolnicu na Balkanu.
S početkom rata 1912. godine ponovo je postavljen za načelnika saniteta Ministarstva vojnog, a po završetku rata 1913. godine vraćen je na mesto upravnik Vojne bolnice. Na mestu upravnika ostao je do 1914. godine kada je postavljen za hirurga konsultanta pri Vrhovnoj komandi. Glavni inspektor saniteta operativne vojske i pozadine za borbu protiv pegavog tifusa postaje 1915. godine. U 1916. godini nakon smene dr Lazara Genčića, postao je načelnik saniteta Vrhovne komande i na tom mestu ostao je do 1917. godine. Svojim radom i zalaganjem doprineo je unapređenju srpskog vojnog saniteta, i izvršio modernizaciju i popunu ratne sanitetske opreme, još na na Krfu i u Solunu tokom Prvog svetskog rata.[6] Posle Velikog rata bio je pravnik je Vojne bolnice u Novom Sadu a od 1919. i predsednik Vojnosanitetskog komiteta tokom 1920-1923. Penzionisan je 1923. godine |
 |
(1866—1940) |
|
 |
(1866—1928) |
Rođen je u Novom u Bosanskoj krajini. Medicinu je završio u Beču 1895. godine. Bio je referent saniteta Dunavske divizijske oblasti, službovao u sanitetu Ministarstva, bio lekar i nastavnik na Vojnoj akademiji. U balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu službovao je u Vrhovnoj komandi. Jedno vreme obavljao je dužnost upravnik Stalne vojne bolnice u Beogradu, a potom načelnik saniteta u Ministarstvu.
Istakao se kao poznavalac organizacije i administracije vojnosanitetske službe, pisac brojnih propisa, pravila i uputstava. Njegovom zaslugom povećan je broj vojnih specijalista i stipendista i time znat no unapređen sanitetski oficirski kadar. Prvu Vojnosanitetsku školu pri Glavnoj vojnoj bolnici za školovanje sanitetskih pomoćnika osnovao je 1923. godine.[6] |
Upravnici Glavne vojne bolnice od 1930. do 1941.[9][uredi | uredi izvor]
| Slika | Ime i prezime | Kraća biografija |
|---|---|---|
 |
(1871–1944) |
Rođen je 23. oktobra 1871. godine u selu Lužane, kod Aleksinca.[10] Upisao je Medicinski fakultet u Petrogradu (Rusija), ali je zbog oštre i nepodnošljive klime, posle šest meseci napustio Petrograd.[11] Studije medicine je nastavio u Gracu (Austrija), gde je i diplomirao.
U vojnu službu je stupio 1900. godine, ali svoje usavršavanje je nastavio u internistici i zubarstvu na klinikama i institutima u Berlinu, Gracu i Minhenu.[11] Predano se posvetio službi vojnog lekara u mnogim garnizonima i na raznim položajima i dužnostima. Prvi raspored ga je odveo u Moravsku vojnu bolnicu u Nišu, kada je pristupio i Pasterovom zavodu.[12] Bio je upravnik Privremene vojne bojnice i trupni lekar garnizona u Vranju; šef unutrašnjeg odeljenja Vojne bolnice u Nišu; zatim, upravnik Privremene vojne bojnice i trupni lekar garnizona u Čačku; premešten je i postavljen za šefa Unutrašnjeg odeljenja Vojne bolnice u Kragujevcu.[10] U Balkanskim ratovima bio je komandir Drinske bolničke čete I poziva, zatim referent Drinske divizije I poziva i upravnik Kosovske stalne vojne bolnice u Prištini i vršilac dužnosti referenta saniteta Kosovske divizijske oblasti.[10] Po završetku Balkanskog rata demobilisan je i postavljen za lekara garnizona u Kragujevcu i nastavnik Higijene u Artiljerijskoj podoficirskoj školi. Za vreme Prvog svetskog rata bio je referent saniteta Timočke divizije II poziva, zatim, referent saniteta Moravske divizije I poziva, a po stvaranju Solunskog fronta načelnik saniteta II armije.[10] Posle rata bio je načelnik saniteta II Armijske oblasti. Stekao je čin sanitetskog generala i veliki broj naših i stranih visokih odlikovanja. |
 |
(1871–1944) |
|
 |
(1873–1949) |
|
 |
(1879–1950) |
Bio je srpski lekar, učesnik Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, sanitetski general, upravnik Vojno-higijenskog zavoda 1930. do 1936, upravnik Glavne vojne bolnice od 1936. do 1939. godine.
Kralj Petar II Karađorđević, a na predlog Ministra Vojske i Mornarice Ljubomira Marića postavlja 22. maja 1936. godine Đorđa I. Protića za vršioca dužnosti upravnika Glavne vojne bolnice u Beogradu.[13] Sanitetski general dr Đorđe Protić, na ovom položaju ostaje do 6. septembra 1939. godine, kada je razrešen dužnosti upravnika Glavne vojne bolnice i odlazi u penziju po svojoj molbi.[14] |
 |
(1878—?) |
Bio je srpski lekar, učesnik Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, sanitetski general, upravnik Vojno-higijenskog zavoda 1937. do 1939, upravnik Glavne vojne bolnice od 1939. do 1941. godine.
Vojislav Popović postavljen je 24. oktobra 1927. godine za upravnika Stalne vojne bolnice Pete armijske oblasti.[15] Na mestu upravnika bio je sve do 29. oktobra 1930. godine kada je postavljen za referenta saniteta u Komandi Pete armijske oblasti.[16] Za upravnika Stalne vojne bolnice Pete armijske oblasti postavljen je 22. aprila 1931. godine.[17] Nakon skoro godinu dana, 30. aprila 1932. godine postavljen je za upravnika Stalne vojne bolnice Druge armijske oblasti.[18] Kralj Aleksandar I Karađorđević, a na predlog Ministra Vojske i Mornarice Dragomira Ž. Stojanovića, unapredio je Vojislava Popovića 17. decembra 1932. godine u čin sanitetskog brigadnog generala.[19] Na mestu upravnika Stalne vojne bolnice Druge armijske oblasti bio je sve do 12. marta 1935. godine kada je postavljen za referenta saniteta u Komandi Druge armijske oblasti.[20] |
Upravniici Glavne vojne bolnice od 1944. do 1949.[21][uredi | uredi izvor]
| Slika | Ime i prezime | Kraća biografija |
|---|---|---|
(1914–1984) |
Bio je vojni hirurg, sanitetski pukovnik, učesnik Narodnooslobodilačkog pokreta, u toku borbi za oslobođenje Beograda prvi posleratni upravnika Glavne vojne bolnice u Beogradu, jedan od članova prvog uredništva Vojnosanitetskog pregleda i prvi načalnik novoosnovanog Instituta za vojnomedicinsku dokumentaciju VMA.[22] | |
 |
(1906–1991) |
Bio je, srpski lekar, naučnik i profesoru oblasti kardiohirurgije, sanitetski pukovnik, upravnika Glavne vojne bolnice Jugoslovenske armije i učesnik Narodnooslobodilačke borbe naroda Jugoslavije, nosilac Spomenice 1941.[23]
Vojislav K. Sojanović je bio pionir kardijalne i vaskularne hirurgije na prostoru tadašnje Jugoslavije. Prvi je primenio lokalnu hipotermiju u hirurgiji otvorenog srca, koja je kasnije u svetu uvedena kao rutinska metoda. Uveo je i originalnu koncepciju i uspešnu eksperimentalnu i kliničku primenu (među prvima u svetu) aloplastične transplantacije, kod povreda vena u cilju uspešnog što dužeg obezbeđenja krvotoka kroz glavno stablo i kasnije uspešno razvijanje kolaterarne mreže, kao i metoda premošćavanja okludiranih arterija, posebno kod desnog srca. Kao posebno originalne doprinose Vojislava K. Sojanovića, treba istaći: originalni postupak za komisuprotomiju kod mitralnih stenoza sa sopstvenim instrumentom poznatim pod imenom „žičani valvulotom“. Ona je postala deo originalne koncepcije i uspešne kliničke primene u hirurškom lečenju urođenih stenoza plućne arterije operacijom na „suvom srcu u normotermiji“.[24] Bio je jedan od najaktivnijih članova Hirurške sekcije Srpskog lekarskog društva, osnivač Naučnog društva Srbije 1969. godine i njegov dugogodišnji predsednik, Predsednik Saveza udruženja univerzitetskih nastavnika i drugih naučnih radnika Jugoslavije, predsednik Međunarodnog društva univerzitetskih profesora i docenata, jedan od osnivača i predsednika Evropskog društva za kardiovaskularnu hirurgiju. Bio je i član Međunarodnog hirurškog društva, Francuske akademije hirurgije i Nacionalne medicinske akademije Francuske. |
(1900–1953) |
Bio je, srpski lekar, sanitetski general-major, upravnika Glavne vojne bolnice Jugoslovenske armije i učesnik Narodnooslobodilačke borbe naroda Jugoslavije, nosilac Spomenice 1941.[25] U godini smrti (1953) dr Vojislava Vuleta Dulića, Nacionalna bolnica u Požarevcu donela je odluku da ova bolnica njemu u čast nasi naziv Opšta bolnica Požarevac „Voja Dulić”.[26] |
Načelnici Vojnomedicinske akademije od 1949.[27][uredi | uredi izvor]
| Slika | Ime i prezime | Kraća biografija |
|---|---|---|
 |
(1910–1970) |
|
 |
(1896–1986) |
|
(1913–1998) |
||
(1914–1972) |
||
(1910–1998) |
Rođen je 9. novembra 1910. godine u Kreki. Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Tuzli, a Medicinski fakultet u Beogradu maja 1935. godine. Po odsluženju vojnog roka proizveden je u čin rezervnog potporučnika sanitetske službe. Nakon obaveznog staža zapošljava se kao lekar socijalnog osiguranja i radi u Olovu, Han Pijesku i Tuzli. Tu ga 1941. godine zatiče rat.
Od prvih dana okupacije sarađuje sa Narodnooslobodilačkim pokretom, da bi 1943. godine stupio u 19. birčansku brigadu i preuzeo dužnost lekara i referenta saniteta. Aprila 1944. godine postavljen je za referenta 38. Narodnooslobodilačke udarne divizije Trećeg korpusa, decembra preuzima dužnost načelnika Sanitetskog odeljenja u štabu Komiteta narodnog oslobođenja Jugoslavije (NKOJ), marta 1948. radi u Sanitetskom odeljenju armije u Skoplju, da bi novembra 1949. godine preuzeo funkciju nastavnika u Višoj vojnoj akademiji za predmet Organizacija i taktika sanitetske službe. Od 1952. godine je na dužnosti u Sanitetskoj upravi JNA, zatim od 1956. do 1963. načelnik je Sanitetskog odeljenja Prve armije. Godine 1963. prelazi na dužnost zamenika načelnika VMA. Načelnik VMA bio je od januara 1971. do penzionisanja 1979. godine. | |
(1918–1997) |
||
 |
(1930–2008) |
|
(1927—2017) |
||
(1931–2009) |
Bio je, srpski gastroeneterolog, doktor medicinskih nauka, univerzitetski profesor, sanitetski general-potukovnik, Načelnik Vojnomedicinske akademije u Beogradu.
Pet godina je bio je predavač na poslediplomskim studijama iz gastroenterologije na Medicinskom fakultetu u Beogradu i član Državne komisije za gastroenterologiju. Objavio je više od stotinu stručnih i naučnih radova u domaćim i stranim časopisima. | |
(1943—) |
||
(1942—) |
||
 |
(1954—2021) |
|
 |
(1956—) |
|
 |
(1957—) |
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Popović, Ljubodrag. „„Kako je nastala današnja Vojnomedicinska akademija“”. Vojnosanitetski pregled. 3 (2007): 227—238..
- ^ Jovanović Simić, Jelena. „Prva varoška bolnica u Beogradu – prošlost, sadašnjost i budućnost“. Nasleđe. . 10 (2009): 213—220. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć). - ^ Nedok, Aleksandar. „„Osnivanje i počeci rada prve vojne bolnice u Beogradu“.”. Vojnosanitetski pregled. 3 (2009): 245—248..
- ^ Nedok, Aleksandar. „Osnivanje i počeci rada prve vojne bolnice u Beogradu“. Vojnosanitetski pregled. 3 (2009): 245—248. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć). - ^ Krulj, Uroš. „Principi jedne zdravstvene politike“. Glasnik Ministarstva narodnog zdravlja 1- . 2 (1919): 7—14. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć). - ^ a b v g d Upravnici Vojne bolnici od 1844–1930, U: VOJNOMEDICINSKA AKADEMIJA 170 GODINA. Monografija,, Beograd, MEDIJA CENTAR „ODBRANA”
- ^ Grupa autora, Upravnici Vojne bolnici od 1844–1930, Dimitrije Gerasimović, biografija, U: VOJNOMEDICINSKA AKADEMIJA 170 GODINA. Monografija,, Beograd, MEDIJA CENTAR „ODBRANA”
- ^ Vlad. Stanojević: Istorija zdravstvene službe u Srbiji (rukopis), Arhiv SANU, Rukopisno odeljenje, Beograd, br. 13339, 393–423.
- ^ Grupa autora, Upravnici Vojne bolnici od od 1930. do 1941., U: VOJNOMEDICINSKA AKADEMIJA 170 GODINA. Monografija,, Beograd, MEDIJA CENTAR „ODBRANA”
- ^ a b v g Spomenica : 1872-1972, Beograd : Srpsko lekarsko društvo, 1972 (Kragujevac : "Nikola Nikolić"). str. 196.
- ^ a b Milanović M., Poznati srpski lekari : biografski leksikon, Beograd ; Toronto : M. Milanović =Belgrade ; Toronto : M. Milanović, 2005 (Beograd : Vojna štamparija =Belgrade : Vojna štamparija). str. 693.
- ^ Đenić N., Ćirić S., Popović-Filipović S., Povodom 130 godina postojanja Vojne bolnice u Nišu : - januar 1878 - januar 2008, Vojnosanitetski pregled, vol. 65, god. 2008, br. 1. str. 72.
- ^ Službeni vojni list, godina 55, broj 20, od 26.05. (1936). str. 1193-1194.
- ^ Službeni vojni list, godina 58, broj 29, od 08.09. (1939). str. 1633-1634.
- ^ Službeni vojni list, godina 46, broj 44, od 29.10. (1927). str. 1973-1974
- ^ Krupež, Zoran, Vojnomedicinska akademija : 170 godina. Beograd: Beograd : Medija centar Odbrana, 2014(Beograd : Vojna štamparija). str. 144.
- ^ Službeni vojni list, godina 50, broj 18, od 24.04. (1931). str. 773-774
- ^ Službeni vojni list, godina 51, broj 16, od 09.05. (1932). str. 851-852
- ^ Službeni vojni list, godina 51, broj 45, od 17.12. (1932). str. 2283-2284
- ^ Službeni vojni list, godina 54, broj 11, od 15.03. (1935). str. 401-402.
- ^ Grupa autora, Upravnici Vojne bolnici od od 1944. do 1949., U: VOJNOMEDICINSKA AKADEMIJA 170 GODINA. Monografija,, Beograd, MEDIJA CENTAR „ODBRANA”
- ^ Ivica Pavletić, Načelnici Vojnomedicinske akademe od 1944—1949., U: Vojnomedicinska akademija 170 godina. Monografija, Beograd, Medija centar „Odbrana”
- ^ Vojislav K. Sojanović, Načelnici Vojnomedicinske akademe od 1949., U: Vojnomedicinska akademija 170 godina. Monografija, Beograd, Medija centar „Odbrana”
- ^ „Prof. dr Vojislav K. Stojanović”. Nučno društvo Srbije. Pristupljeno 25. 2. 2018.
- ^ Vojislav Dulić, Načelnici Vojnomedicinske akademe od 1949., U: Vojnomedicinske akademija 170 godina. Monografija, Beograd, Medija centar „Odbrana”
- ^ Opšta bolnica Požarevac, Kratak istorijat bolnice Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. februar 2018), Opšta bolnica Požarevac, Pristuljeno: 25. 2. 2018.
- ^ Grupa autora, Upravnici Vojne bolnici od 1949., U: VOJNOMEDICINSKA AKADEMIJA 170 GODINA. Monografija,, Beograd, MEDIJA CENTAR „ODBRANA”