Operacija Bijela
| Operacija Bijela | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Deo Drugog svetskog rata | |||||
| |||||
| Sukobljene strane | |||||
 NOVJ |
 Domobrani | ||||
Operacija »Bijela« je bila ofanziva NDH radi likvidiranja partizana na području Slavonije.
U toku formiranja Dvanaeste slavonske NOU brigade 10. oktobra 1942. godine, došlo je iznenadnog napada neprijateljskih snaga iz Daruvara i sa Bilo-gore.[1] Posle završetka ofanzive na Bilo-gori, u kojoj je učestvovalo oko 10.000 neprijateljskih vojnika, podržanih artiljerijom i avionima, neprijatelj je odmah produžio sa ofanzivom »Bijela«, pravcem: selo Pakrani - selo Bijela da napadne partizanske snage u rejonu sela Gornji Borci - Zaile.[2] Tad su partizanske snage (delovi Prvog i Drugog slavonskog partizanskog odreda) bile prikupljene i nalazile se u fazi formiranja Prve slavonske brigade.[3]
U operaciji »Bijela« neprijateljske snage sastojale su se od pet bojni sa oko 2.500 vojnika: tri bojne Četvrtog gorskog zdruga, jedan bataljon folksdojčera iz Bjelovara, dve satnije koturaške bojne iz Koprivnice, podržani sa osam tenkova i četiri aviona.[4]
Borbu sa neprijateljskim snagama koje su nastupale iz Daruvara, prihvatili su i vodili delovi Prvog slavonskog partizanskog odreda, Krajiška proleterska četa i delovi novoformiranog bataljona Prve slavonske brigade koja je zatečena u procesu formiranja. Naročito žestoka borba vođena je u selima Pakrani, Bijela, Skupiduša i Rastik. U protivnapadima i jurišima na neprijatelja, posebno se istakla Krajiška proleterska četa, čiji su borci onesposobili neprijateljski tenk. Upornim i žilavim otporom partizanskih snaga 10. oktobra do 12 časova, zaustavljeno je napredovanje neprijateljskih snaga na liniji Gusti Rastik (kota 418), Skupiduša (k. 413) i kod sela Bijele. U nemogućnosti da produži svoja dejstva, neprijatelj se u popodnevnim časovima povukao u pravcu sela Markovac i Daruvar. Prilikom povlačenja spalio je sela Bijelu, Pakrane i Markovac i ubijao narod, pljačkao imovinu i deo ljudi odveo u koncentracione logore.[3]
Iako formiran među prvim jedinicama brigade, Prvi bataljon je zbog neizvesne situacije na pravcu Bijela-Borki, upućen tek 10. oktobra u popodnevnim časovima preko Vranog kamena za Bilo-goru. Oko 16 časova Druga četa Prvog bataljona, kao prethodnica, kojom je komandovao Jovo Adžija, izbila je na Vrani kamen (trig. 830) i presekla kolonu Druge bojne Četvrtog gorskog zdruga pod komandom satnika Taboršaka. Bojna se kretala u pravcu k. 639, Pagani vrh. U kratkoj i oštroj borbi, desetina Milutina Vukovića iz Turčević Polja zaplenila je brdski top 65 mm sa 36 granata. Teže je ranjen u ruku i desetar Milutin Vuković. Pošto je to bio prvi zaplenjeni top u Slavoniji, njemu su se radovali svi partizani i narod s oslobođene teritorije Slavonije, a posebno borci Prve slavonske brigade. Dolaskom u Bilo-goru, Prvi bataljon je naišao na teške posledice neprijateljeve ofanzive. Svuda je vladao pustoš. Ustaše su nemilosrdno uništavali civilno stanovništvo pod optužbom da su jataci i saradnici partizana. Ubijeno je 500 ljudi, žena i dece, a 3.000 je internirano u koncentracioni logor Jasenovac bez povratka. Stradalo je pet sela naseljenih srpskim stanovništvom: Topolovica, Crmošnjak, Mali Grđevac, Mala i Velika Peratovica, Mala i Velika Dapčevica.[4]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Arhiv CK SKJ, f. CK KPJ, reg. br. 1942/2829, Arhiv VII, f. NOP-a, k-14 reg. br. 11/1-24.
- ^ Arhiv VII, f. NOP-a, k-1023, reg. br. 28/2, knj. 2, dok. br. 167, pp. 160.
- ^ a b Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA, Pristupljeno 1. 4. 2013.
- ^ a b Arhiv VII, f. NOP-a, k-1023, reg. br. 28/2; k-1426 reg. br. 23/1, Građa, knjiga II, dok. 67, pp. 160.