Poljički statut
Poljički statut je najvažniji izvor Poljičke Republike. Određuje poljičko pravo koje je po svom obliku, stilu, sadržaju i u utvrđivanju društveno-ekonomskih odnosa potpuno različit od hrvatskih statuta.
Pisan je kratkim, slikovitim rečenicama u kojima su obuhvaćene norme poljičkog društva od najviših poljičkih vlasti do normi koje obuhvataju bitne interese svih Poljičana. Osim zakona koji su u njemu zabeleženi, Poljički statut sadrži i razne odluke i presude vlasti koje se ponekad odnose i na pojedince. Iz toga možemo videti kako je poljički statut menjan zajedno sa promenama u životu poljičkog društva što ga čini njegovim vernim odrazom. Njegova dodatna karakteristika je arhaičnost koja omogućuje proučavanje čoveka iz tog doba uopšteno. Za poljičko pravo je karakteristično garantovanje ali i prihvatanje lične odgovornosti u svrhu zaštite Poljica.[1]
Poljički statut je od neprocenjive vrednosti, iz njegove materije se osim pravnih mogu proučavati istorijski, ekonomski, politički i drugi društveni odnosi. Poljički statut je nastao kao rezultat zadovoljenja potrebe da se postigne što veća nezavisnost od srednjovekovne Hrvatske i Venecije. Za ono vreme Poljički statut pokazuje visoki nivo pravne stručnosti i društvene svesti. Najstariji rukopis Poljičkog statuta iz 16. veka pisan je ćirilicom, na štokavskom narečju u većini.
Poljički statut je imao više redakcija. Sve redakcije Statuta nastajale su u prelomnim vremenima, kada su Poljica trebala da priznaju novog gospodara. Za vreme Bribiraca Poljičani nisu imali potrebu za statutom jer su imali zajedničke interese i ciljeve. Prva redakcija 1322. godine ima osamnaest članova i podnosi se Karlu Robertu (ugarskom kralju), ali on je ne prihvata. To potvrđuje i isprava kraljice Jelisavete iz 1333. godine u kojoj se spominje Poljički statut.[2]
Drugu redakciju, 1387. odobrava bosanski kralj Tvrtko I. Od te redakcije napravljene su razne varijante. 1444. sledi treća redakcija koja je podnesena novom vladaru ̶ Veneciji. 1485. nastaje četvrta redakcija koja je doživela veliki broj izmena i dopuna, a prelaz koji je prati je ugarska vladavina. Iz tih svih promena proizlazi oblik statuta iz kojeg je očito postepeno nastajanje i razbacanost i ponavljanje istih pravnih tema.
U poljičkom pravu jasno se razlikuju javno pravo i individualno pravo. Javno pravo posebno se očituje u odnosu kmetića i njihovih gospodara, te nemogućnosti biranja pučana u Poljički presto. Iako su te odredbe postojale, nisu nikada imale značajan uticaj jer su pučani imali svoju seosku autonomiju unutar pučkih kotara pa su preko svojih seoskih knezova imali značajan uticaj na biranje kneza, a kmetova je bilo jako malo. Individualno pravo i kolektivizam ističu se u tome što se u Poljicima radilo o samoupravi, i iz kojeg su se izvlačila razna prava na koje je imao pravo član kolektiva.[1]
Kolektivizam u poljičkom pravu je rezultat saznanja kako se jedino zajedničkim naporima mogu postići uslovi potrebni za opstanak, sigurnost, red i mir.
