David Ben Gurion

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

David Ben Gurion
Portret iz 1951. godine
Lični podaci
Datum rođenja(1886-10-16)16. oktobar 1886.
Mesto rođenjaPlonjsk, Ruska Imperija, sada Poljska
Datum smrti1. decembar 1973.(1973-12-01) (87 god.)
Mesto smrtiIzrael,
UniverzitetUniverzitet u Varšavi, Univerzitet u Istanbulu
Porodica
SupružnikPaula Ben-Gurion
Deca3
Politička karijera
Politička
stranka		Mapai, Rafi, Nacionalna lista
17. maj 1948 — 26. januar 1954.
NaslednikMoše Šaret
3. novembar 1955 — 26. jun 1963.
PrethodnikMoše Šaret
NaslednikLevi Eškol

David Ben Gurion (hebr. דָּוִד בֶּן גּוּרִיּוֹן; Plonjsk, 16. oktobar 1886 — Izrael, 1. decembar 1973), rođen kao David Grin, je bio izraelski državnik i prvi premijer Izraela i ministar odbrane (1948—1953. i 1955 — 1963) koji je posvetio svoj život osnivanju izraelske države u Palestini i kasnije dobio titulu oca domovine.[1][2]

Ben Gurionova strast prema cionizmu, koja je počela rano u životu, dovela ga je do toga da postane glavni cionistički vođa i izvršni šef Svetske cionističke organizacije 1946. godine.[3] Kao šef Jevrejske agencije od 1935. godine, a kasnije predsednik izvršnog odbora Jevrejske agencije, bio je de fakto vođa jevrejske zajednice u Palestini i u velikoj meri vodio njenu borbu za nezavisnu jevrejsku državu u Mandatarnoj Palestini. Dana 14. maja 1948, zvanično je proglasio osnivanje države Izrael, i bio je prvi koji je potpisao Izraelsku deklaraciju o nezavisnosti, koju je pomogao da se napiše. Ben-Gurion je vodio Izrael tokom Arapsko-izraelskog rata 1948. i ujedinio je različite jevrejske milicije u Izraelske odbrambene snage (IDF). Kasnije je postao poznat kao „otac osnivač Izraela“.[4]

Nakon rata, Ben Gurion je bio prvi izraelski premijer i ministar odbrane. Kao premijer, pomagao je izgradnju državnih institucija, predsedavajući nacionalnim projektima usmerenim na razvoj zemlje. Takođe je nadgledao prihvat ogromnog broja Jevreja iz celog sveta. Središte njegove spoljne politike bilo je poboljšanje odnosa sa Zapadnim Nemcima. Radio je sa vladom Konrada Adenauera u Bonu, a Zapadna Nemačka je obezbedila velike sume (u Reparacionom sporazumu između Izraela i Zapadne Nemačke) kao kompenzaciju za konfiskaciju jevrejske imovine od strane nacističke Nemačke tokom Holokausta.[5]

Godne 1954, podneo je ostavku na mesto premijera i ministra odbrane, ali je ostao član Kneseta. Vratio se kao ministar odbrane 1955. godine, nakon afere Lavon i ostavke Pinhasa Lavona. Kasnije te godine ponovo je postao premijer, nakon izbora 1955. godine. Pod njegovim vođstvom, Izrael je agresivno odgovorio na napade arapskih gerilaca, a 1956. je napao Egipat zajedno sa britanskim i francuskim snagama nakon što je Egipat nacionalizovao Suecki kanal tokom Suecke krize.

Odstupio je sa funkcije 1963. i povukao se iz političkog života 1970. Zatim se preselio u Sde Boker, kibuc u pustinji Negev, gde je živeo do svoje smrti. Posthumno, Ben-Gurion je proglašen za jednog od 100 najvažnijih ljudi 20. veka prema časopisu Tajm.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Ben Gurion, čije prezime u originalu glasi Grün, rođen je u mestu Plonjsku u Ruskoj Imperiji (danas deo Poljske) dana 16. oktobra 1886. godine kao sin aktivnog cioniste.[6][7] Obrazovao se u hebrejskoj školi koju je osnovao njegov otac. Kada je imao 14 godina postao je član cionističke omladine i vođa grupe mladih Jevreja nazvane Ezra, a čiji su članovi međusobno razgovarali samo na hebrejskom jeziku. Sa 18 godina postao je učitelj u varšavskoj jevrejskoj školi i pridružio se socijalističkoj cionističkoj grupi Radnici Ziona. Poljsku je napustio 1906. godine[1], a 1908. radi na farmi u jevrejskom naselju u Palestini koja se nalazila na području koje je bilo pod turskom kontrolom. Tu je postao jedan od pokretača poljoprivredne radničke komune te je pomogao utemeljiti jevrejsku samoodbrambenu grupu Hashomer (Čuvar).

Godine 1910. odustao je od od rada na farmi i počeo uređivati cioistički radnički list Jedinstvo na hebrejskom jeziku. U to doba već je svoje prezime promenio u Ben-Gurion, što na hebrejskom znači sin mladog lava. Početkom Prvog svetskog rata Turci su ga proterali iz Palestine, zajedno sa Jicak Ben Zvijem (kasnije drugim predsednikom Izraela), te 1915. godine Gurion stiže u Njujork[1] u ime socijalističkih cionista. U Njujorku se i venčao sa Paulom Monbes, cionističkom aktivistkinjom. Godine 1917. u Ujedinjenom Kraljevstvu objavljuje Balforovu deklaraciju koja oživljava cionističke nade zbog njegove podrške narodnom domu za Jevreje u Palestini. Ben-Gurion pomaže organizovanje Jevrejske legije u okviru britanskih trupa, a u koju i sam stupa u Kanadi u proleće 1918. godine. No, dok je legija doplovila do Palestine rat se završio, a Britanci su preuzeli vlast u Palestini. Godine 1922. Britanski mandat za upravu nad Palestinom postao je služben. Samo godinu dana ranije (1921) postao je generalni sekretar Histadruta, konfederacije jevrejskih radnika. Celo to vreme bio je predstavnik Histadruta u Svetskoj cionističkoj organizaciji i Jevrejskoj agenciji.

Godine 1930. utemeljio je Mapai, cionističku radničku stranku, a do 1935. postao je predsednik Izvršnog komiteta Jevrejske agencije za Palestinu, zvaničnim nadležnikom jevrejske Svete zemlje. Devet godina kasnije (1939) Velika Britanija je napravila veliku promenu u svojoj dotadašnjoj projevrejskoj politici i ograničila je imigracijsku kvotu Jevreja u Palestinu. Godine 1944. postao je predsednik Cionističke svetske organizacije. I u vreme Drugog svetskog rata Ben-Gurion je nastavio svoju borbu sarađujući sa Britancima, ali je poveo političku i vojnu borbu protiv njih u periodu 1947 — 1948.[8] godine. Na kraju je došao do željenog cilja, Republika Izrael je proglašena 14. maja 1948. godine, a on je proglašen premijerom novostvorene države (kasnije je postao i ministar odbrane). Takođe je uspeo podeljene jevrejske ilegalne oružane grupe stopiti u jedinstvenu vojsku koja je porazila arapske invazijske snage i osvojila poluostrvo Sinaj koji pripada Egpitu. Na unutrašnjem planu petnaest godina (izuzevši period 1953 — 1955) vodio je svoju zemlju promovišući useljavanje, obrazovanje i razvoj pustinjskih krajeva. Nasuprot oštrom protivljenju opozicije, Ben Gurion je podržao uspostavu veza sa Zapadnom Nemačkom.

Godine 1963. dao je ostavku[1] da bi, kako je rekao, učio i pisao; ali i zbog toga što je izgubio podršku u svojoj stranci. Na mestu premijera i ministra odbrane nasledio ga je Levi Eškol. Iako je podneo ostavku, ostao je poslanik u Knesetu (izraelskom parlamentu) sve do penzionisanja 1970. godine. U tom periodu između njega i Eshkola razvilo se političko suparništvo. U junu 1965. godine, Ben-Gurion je osnovao RAFI stranku (Lista izraelskih radnika). Na narednim izborima RAFI je osvojio deset poslaničkih mesta u Knesetu. Godine 1968. RAFI se pridružio MAPAI stranci na čijem je čelu sada bio Ahdut Ha'avoda i oformljena je nova stranka — Izraelska radnička stranka. No, Ben Gurion je osnovao novu stranku — Hareshima Hamamlachtit (Državna lista) koja je osvojila četiri poslanička mesta u Knesetu na izborima 1969. godine. Naredne godine Ben-Gurion je otišao u penziju i zadnjih deset godina svog života je živeo u kibucu Sde Boker u području Negev. Preminuo je 1. decembra 1973. godine.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 127. ISBN 86-331-2075-5. 
  2. ^ „1973: Israel's founding father dies”. 1. 12. 1973. Pristupljeno 31. 8. 2018 — preko news.bbc.co.uk. 
  3. ^ Brenner, Michael; Frisch, Shelley (april 2003). Zionism: A Brief History. Markus Wiener Publishers. str. 184. 
  4. ^ „1973: Israel's founding father dies”. BBC. 1. 12. 1973. Pristupljeno 31. 8. 2018. 
  5. ^ George Lavy, Germany and Israel: moral debt and national interest (1996) p. 45
  6. ^ „Avotaynu: The International Review of Jewish Genealogy”. G. Mokotoff. 31. 8. 2018. Pristupljeno 31. 8. 2018 — preko Google Books. 
  7. ^ „Ben-Gurion may have been a twin”. Haaretz. 
  8. ^ Brenner & Frisch 2003, str. 184. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFBrennerFrisch2003 (help)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Brenner, Michael; Frisch, Shelley (2003). Zionism: A Brief History. Markus Wiener Publishers. 
  • Aronson, Shlomo (2011). David Ben-Gurion and the Jewish Renaissance. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-19748-9. .
  • Cohen, Mitchell (1987/1992). "Zion and State: Nation, Class and the Shaping of Modern Israel" Columbia University Press)
  • Peres, Shimon Ben-Gurion, Schocken Pub. 2011. ISBN 978-0-8052-4282-9..
  • Teveth, Shabtai (1985). Ben-Gurion and the Palestinian Arabs: from peace to war. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-503562-9. 
  • Teveth, Shabtai (1996). Ben-Gurion and the Holocaust. Harcourt Brace & Co. 
  • Teveth, Shabtai (1997). The Burning Ground. A biography of David Ben-Gurion. Schoken, Tel Aviv. 
  • St. John, Robert William (1961), Builder of Israel; the story of Ben-Gurion, Doubleday
  • Shilon, Avi Ben-Gurion, Epilogue, Am-Oved Publishers. 2013. ISBN 978-965-13-2391-1.
  • Aronson, Shlomo. "Leadership, preventive war and territorial expansion: David Ben-Gurion and Levi Eshkol." Israel Affairs 18.4 (2012): 526–545.
  • Aronson, Shlomo. "David Ben-Gurion and the British Constitutional Model." Israel Studies 3.2 (1998): 193–214. online
  • Aronson, Shlomo. "David Ben-Gurion, Levi Eshkol and the Struggle over Dimona: A Prologue to the Six-Day War and its (Un) Anticipated Results." Israel Affairs 15.2 (2009): 114–134.
  • Eldar, Eran. "David Ben-Gurion and Golda Meir: from partnership to enmity." Israel Affairs 26.2 (2020): 174–182.
  • Friling, Tuvia, and Ora Cummings. Arrows in the Dark: David Ben-Gurion, the Yishuv Leadership, and Rescue Attempts during the Holocaust (2 vol. University of Wisconsin Press, 2005).
  • Gal, Allon. David Ben-Gurion and the American Alignment for a Jewish State (Indiana UP, 1991).
  • Getzoff, Joseph F. "Zionist frontiers: David Ben-Gurion, labor Zionism, and transnational circulations of settler development." Settler Colonial Studies 10.1 (2020): 74–93.
  • Kedar, Nir. David Ben-Gurion and the Foundation of Israeli Democracy (Indiana UP, 2021).
  • Oren, Michael B. "Ambivalent Adversaries: David Ben-Gurion and Israel vs. the United Nations and Dag Hammarskjold, 1956–57." Journal of Contemporary History 27.1 (1992): 89–127.
  • Pappe, Ilan. "Moshe Sharett, David Ben‐Gurion and the 'Palestinian option,' 1948–1956." Studies in Zionism 7.1 (1986): 77–96.
  • Reynold, Nick. The War of the Zionist Giants: David Ben-Gurion and Chaim Weizmann (Rowman & Littlefield, 2018).
  • Rosenberg-Friedman, Lilach. "David Ben-Gurion and the ‘Demographic Threat’: His Dualistic Approach to Natalism, 1936–63." Middle Eastern Studies 51.5 (2015): 742–766.
  • Sachar, Howard Morley. A history of Israel: From the rise of Zionism to our time (Knopf, 2007).
  • Segev, Tom. A State at Any Cost: The Life of David Ben-Gurion (Farrar, Straus and Giroux, 2019) Finalist for 2019 National Jewish Book Award .
  • Shatz, Adam, "We Are Conquerors" (review of Tom Segev, A State at Any Cost: The Life of David Ben-Gurion, Head of Zeus, 2019, 804 pp., ISBN 978 1 78954 462 6), London Review of Books, vol. 41, no. 20 (24 October 2019), pp. 37–38, 40–42. "Segev's biography... shows how central exclusionary nationalism, war and racism were to Ben-Gurion's vision of the Jewish homeland in Palestine, and how contemptuous he was not only of the Arabs but of Jewish life outside Zion. Liberal Jews may look at the state that Ben-Gurion built, and ask if the cost has been worth it." (p. 42 of Shatz's review.)
  • Shapira, Anita. Ben-Gurion (Yale UP, 2014).
  • Shiff, Ofer. "Abba Hillel Silver and David Ben‐Gurion: A Diaspora Leader Challenges the Revered Status of the ‘Founding Father’" Studies in Ethnicity and Nationalism 10.3 (2010): 391–412.
  • Weitz, Yechiam. "The Founding Father and the General: David Ben-Gurion and Moshe Dayan." Middle Eastern Studies 47.6 (2011): 845–861.
  • Witzthum, David. "David Ben-Gurion and Konrad Adenauer: Building a Bridge across the Abyss." Israel Journal of Foreign Affairs 13.2 (2019): 223–237.
  • Zweig, Ronald W. David Ben-Gurion: Politics and Leadership in Israel (Routledge, 2013).
  • Keren, Michael. "Biography and Historiography: The Case of David Ben-Gurion." Biography (2000): 332–351. online

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

David Ben Gurion na Vikimedijinoj ostavi.


-
 Premijer Izraela (1948—1952)
Premijer Izraela (1955—1962)
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Давид_Бен_Гурион&oldid=27681134”