Grbovi Srbije kroz istoriju

Grbovi Srbije su se kroz vekove menjali, dobijali ili gubili neke elemente grba, ali su uvek zadržavali osnovne simbole državnosti i državotvornosti Srbije: srebrnog dvoglavog orla i četiri ocila (mada ih mnogi mešaju sa slovom S).

Sadašnji srpski grb čini srebrni dvoglavi orao (u poletu) oružan zlatno na crvenom štitu. Orao na grudima ima crveni štit koji srebrni grčki krst deli na četiri dela sa po jednim ocilom u svakom delu.

U našim domaćim zbornicima i kod Vitezovića-Žefarovića javlja se kao grb Srbije srebrni krst na crvenom polju sa po jednim srebrnim ocilom između krakova krsta. Orbini donosi isti grb sa ocilima, okrenutim prema spoljašnjosti, i jednoglavim orlom sa krunom u sredini krsta kao grb kralja Vukašina. Zvanično se upotrebljavao ovaj grb u trećoj deceniji 18. veka kao deo grba spojene karlovačko-beogradske i kasnije, po oslobođenju Srbije, beogradske mitropolije. Grb karlovačke mitropolije potvrdila je carica Marija Terezija 17. maja 1777, a krst sa ocilima proširio se kao sastavni deo različitih grbova i ornamentike duboko u srpski narod. Još danas čini krst sa ocilima deo grba patrijaršije. I u štitu grba srpske Vojvodine od 1848. do 1861. ima srebrni krst na crvenom polju sa po jednim, prema spoljašnjosti okrenutim, ocilom između krakova krsta.

Srbija Nemanjića[uredi | uredi izvor]

Dvoglavi orao se prvi put kod srpske vlastele pojavljuje još u doba Stefana Nemanje ((1166) 1168-1196), ali potpunu afirmaciju stiče tek u vreme cara Dušana, što se povezuje sa njegovim nastojanjem da srpska kraljevina postane pravi nastavljač i obnovitelj Vizantijskog carstva srušenog 1204. godine umesto države na čijem čelu su se nalazili Paleolozi. Zbog toga je se on proglasio za cara Srba i Grka, a iz Vizantije je pored već usvojenog dvorskog ceremonijala preuzeo i dvoglavog orla kao simbol carske vlasti.

U zadnje vreme postavlja se pitanje da li je grb Nemanjića zaista bio srebrni dvoglavi orao na crvenom štitu. Prema nekim teorijama, grb je bio crveni dvoglavi orao na srebrnom štitu.

Kneževina Srbija[uredi | uredi izvor]

U vreme ponovnog oživaljavanja državnosti Srbije, za vreme kneza Miloša, postao je krst sa ocilima - grb srpski narodni. Knez Miloš Obrenović je ponovo oživeo istorijski grb Srbije: krst na crvenom polju, sa po jednim ognjilom među krakovima krsta okrenutim prema krstu. Grb je pritom uokvirio, po uzoru na francusku heraldiku, dvema grančicama - maslinovom i hrastovom.

Prva pojava štita sa ocilima nije poznata, ali se smatra da ju je kao varijaciju grba obnovljene Vizantije (nastalog 1261. godine) uveo Stefan Lazarević posle 1402. godine kada je od vizantijskog cara Manojla II (1391–1425)) odnosno njegovog brata i namesnika Jovana VII (1390) u Carigradu dobio titulu despota. Umesto vizantijskog grba u kome zlatni grčki krst deli crveno polje na četiri dela u kojima se nalazi po jedno grčko slovo Β (koje odgovara po obliku ćiriličnom slovu V odnosno latiničnom slovu B), srpska varijanta grba ima srebrni grčki krst koji deli crveno polje na četiri dela u kojima se nalazi po jedno ćirilično slovo S (koje po obliku odgovara latiničnom slovu C).

Slovo S (odnosno 4S) je tokom 17. i 18. veka protumačeno kao ocilo od strane zapadnih heraldičara čije heraldike ne poznaju upotrebu slova kao heraldičkih elemenata. Ovakvo tumačenje se kasnije proširilo među Srbima i danas je veoma prihvaćeno.

U čl. 4 Ustava od 1835. opisan je on ovako:

Grb narodni srpski predstavlja krst na crvenom polju, a među krakovima krsta po jedno ognjilo okrenuto krstu. Sav grb opasan je zelenim vijencem s desne strane od hrastova, a sa lijeve od maslinova lista.

Grb Kneževine Srbije
Grb knjaza Miloša, sa pečata iz 1819. godine.
Grb kneza Milana Obrenovića

Kraljevina Srbija[uredi | uredi izvor]

Sa proglasom kraljevine promenjen je i srpski državni grb.

U članu 2. Ustava od 21/12 1888. opisan je ovako:

Grb je kraljevine Srbije dvoglavi beli orao na crvenom štitu s krunom kraljevskom. Vrh obe glave dvoglavoga belog orla stoji kruna kraljevska; ispod svake pandže po jedan krinov cvet. Na prsima mu je grb kneževine Srbije: beli krst na crvenom štitu sa po jednim ognjilom u svakom uglu krsta.

Sličan je opis grba u Ustavima od 6. aprila 1901. i 5. juna 1903.

Ljiljani potiču iz braka Stefana Uroša I sa Jelenom Anžujskom kada su se Nemanjići orodili sa gotovo svim moćnijim porodicama Evrope, i ti ljiljani su spomen na taj događaj. Ljiljani tj. „fleur de lis“, se u srpskom jeziku nazivaju još i krinov cvet.

Ljiljan je hrišćanski simbol i nešto što označava vezu vladara sa Isusom i crkvom. Pojavljuje se na grbovima mnogih kraljevskih familija posebno u Francuskoj i Engleskoj, kao što su Anžujci, a kasnije su bili sastavni deo kraljevskog grba Kotromanića koji su se smatrali naslednicima Nemanjića. Krinovi, ili ljiljani, se pojavljuju na srpskom grbu i kad je despot Stefan Lazarević sa vremena na vreme dodavao ljiljane kada je bio blizak sa Mađarskim kraljem koji je takođe bio anžujskog porekla.

Grb Kraljevine Srbije

Kraljevina Jugoslavije[uredi | uredi izvor]

Grb Kraljevine Jugoslavije

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Jednostrani neformalni grb Vlade narodnog spasa u Srbiji pod nemačkom okupacijom (1941—1944)
Prvi grb DFJ korišćen tokom Drugog svetskog rata 1943-46.

Socijalistička Republika Srbija i Socijalistička Jugoslavija[uredi | uredi izvor]

Državni grb Narodne Republike Srbije, 1947.
Grb SR Srbije, 1967.
Grb SR Srbije
Grb FNRJ sa pet baklji koje predstavljaju bratsvo i jedinstvo konstitutivnih naroda (Srba, Hrvata, Slovenaca, Makedonaca i Crnogoraca)
Grb Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije predstavlja šest baklji koje gore zajedno.

Grbovi savremenih republika[uredi | uredi izvor]

Savezna Republika Jugoslavija i Državna Zajednica Srbija i Crna Gora[uredi | uredi izvor]

Grb SR Jugoslavije (1993—2003)
Grb Srbije i Crne Gore (2003—2006)

Republika Srbija[uredi | uredi izvor]

Grb Republike Srbije čini srebrni dvoglavi orao u poletu oružan zlatno na crvenom španskom štitu koji je ovenčan vencem Obrenovića/Karađorđevića. Orao na grudima ima crveni španski štit koji srebrni grčki krst deli na četiri dela sa po jednim ocilom u svakom delu. Ispod obe zlatne kandže se nalazi po jedan zlatni ljiljan. Od 2004. godine je i zvanični Grb Republike Srbije.

Grb Srbije

Drugi srpski grbovi[uredi | uredi izvor]

Grb Republike Srpske[uredi | uredi izvor]

Grb Republike Srpske čini srebrni dvoglavi orao u poletu oružan zlatno i ovenčan vencem Obrenovića/Karađorđevića na crvenom ranofranačkom štitu. Orao na grudima ima crveni ranofranački štit koji je srebrnim grčkim krstom podeljen na četiri dela sa po jednim ocilom u svakom delu.

Grb Republike Srpske
Amblem Republike Srpske od 16. juna 2007.

Grb Republike Srpske Krajine[uredi | uredi izvor]

Grb Republike Srpske Krajine čini srebrni dvoglavi orao u poletu oružan zlatno i ovenčan vencem Obrenovića/Karađorđevića. Orao na grudima ima crveni ranofranački štit koji srebrni grčki krst deli na četiri dela sa po jednim ocilom u svakom delu.