Drina
| Drina | |
|---|---|
 Kanjon Drine | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 329 km |
| Basen | 19,570 km2 |
| Pr. protok | 125 (Ušće Ćehotine)-370 (Ušće u Savu) m3⁄s |
| Sliv | Crnomorski |
| Vodotok | |
| Izvor | spajanje Tare i Pive |
| V. izvora | 470 m |
| Ušće | Sava |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Bosna i Hercegovina Srbija |
| Naselja | Foča, Goražde, Višegrad, Bajina Bašta, Ljubovija, Bratunac, Zvornik, Loznica |
| Pritoke | Sutjeska, Bistrica, Prača, Drinjača, Janja, Ćehotina, Lim, Rzav, Ljuboviđa i Jadar. |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Reka Drina (346 km[1]) pripada Crnomorskom slivu, a nastaje spajanjem reka Tare i Pive kod Šćepan Polja (nadmorska visina 470 m). Slivno područje obuhvata jugozapadni i zapadni deo Srbije, severni deo Crne Gore i istočni deo Bosne i Hercegovine.
Pravac njenog toka je od juga ka severu i ima dosta pritoka. Veće pritoke sa leve strane su: Sutjeska, Bistrica, Prača, Drinjača i Janja, a sa desne: Ćehotina, Lim, Rzav, Ljuboviđa i Jadar.
Drina je najveća pritoka reke Save u koju se uliva na granici Srbije i BiH, između Crne Bare i Bosanske Rače, blizu Sremske Rače (81 m).
Najlepši i najduži (24 km) kanjon je od Žepe do Klotijevca. Širina reke je od 15 m na mestu zvanom Tijesno do 200 m kod Perućca i Zvornika.
Veći gradovi kroz koje protiče Drina su: Foča (400 m), Goražde (345 m), Višegrad (300 m), Bajina Bašta (260 m), Zvornik (140 m) i Loznica.
Divlja snaga Drine je ukroćena branama i jezerima (Višegradsko, Perućac, Zvorničko) čime je narušena ali ne i uništena lepota drinskih kanjona.
Geografija
[uredi | uredi izvor]
Drina sa rekama koje je stvaraju Tarom i Pivom nastaje u oblasti visokog karsta u centralnim Dinaridima. Pripada crnomorskom slivu. Reke izvornice teku u pravcu severozapada niz tektonsku strukturu visokog karsta. Jaka erozija u krečnjačkim masivima proizvela je gotovo neprohodne duboke i uske kanjone. Stoga u gornjem toku reke ne postoji mnogo naselja. Tek su izgradnjom pruge Beograd-Bar saobraćajno povezana naselja iz doline Pive i Tare. Na mestu gde se sastaju Piva i Tara kod Šćepan Polja/Huma nastaje Drina kao tipična dolinska reka, sa brojnim promenama u pravcu. Primer je danas potopljena klisura Drine između planina Zlovrh (vrh Zlovrh, 1526 m) i Zvijezda (Veliki Stolac, 1673 m).
Geologija
[uredi | uredi izvor]Sliv Drine, koji se prostire na gotovo 20.000 km², ima jednostavnu geološku strukturu. U gornjem toku dominiraju dolomitne stene iz perioda srednje i gornje krede, krečnjaci, kao i klastični sedimenti. Sliv Sutjeske izgrađen je od formacija iz perioda skitskog trijasa. Srednji tok između Foče i Goražda sastoji se iz klastičnih sedimenata, Filita, krečnjaka i škriljaca iz paleozoika. Donji tok je sačinjen od neogenih sedimenata. Aluvijalni nanosi grade dolinu reke, naročito u donjem toku, dok su nanosi šljunka brojni celom dužinom reke.
Hidrologija
[uredi | uredi izvor]Vodni režim reke Drina pripada tipičnim režimima tipa sneg-kiša, sa primarnim vrhuncem vodostaja u aprilu i sekundarnim u decembru. Veći deo toka protiče kroz planine, dok je ceo gornji tok u visokim planinama Dinarida, što dovodi do toga da jake padavine i topljenje snega dovode do velikih protoka.[2] Rečni pad, na dužini otprilike 500 km, iznosi 2000 metara (izvor je na približno 2000 metara nadmorske visine, ušće na 80-ak metara). Osim Tare i Pive, reka Lim je najznačajnija pritoka. Ukupna površina sliva iznosi 19.926 km² (od toga na sliv Lima otpada 5963 km², 1853 km² na sliv Tare i 1602 km² na sliv Pive).
Sa srednjim protokom 395 m³/s[3] na ušću Drina je vodom najbogatija pritoka Save.
Drina je pre izgradnje brana bila poznata po povremeno ekstremno visokom vodostaju. Dana 27. marta 1896. jake padavine, kombinovane sa snegom koji se topi, podigle su protok vode u srednjem toku do 9500 m³/s (uporedi: prosečan protok Dunava kod Beograda iznosi 5600 m³/s). Voda je odnela više naselja. Tadašnji maksimalni nivo vodostaja 16 metara retkost je u svetu, osim u tropskim krajevima. Tada je, na primer, bio potpuno potopljen Most Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu.
Tok
[uredi | uredi izvor]Od spajanja Tare i Pive do ušća tok Drine dug je 346 km. Značajni gradovi na Drini su: Foča, Goražde, Višegrad i Zvornik u Bosni, kao i Bajina Bašta i Loznica u Srbiji. Visoka koncentracija rastvorenog krečnjaka dovodi do toga da vode Drine imaju karakterističnu zelenu boju.
Posebno u donjem toku Drina stvara brojne meandre koji protiču kroz tesnace i doline, zbog čega se Drina smatra jednom od najlepših reka Balkana.
Tok Drine može se odeliti u četiri prirodne celine: reke izvornice (Tara i Piva), gornji, srednji i donji tok.
Piva i Tara
[uredi | uredi izvor]I Piva i Tara su reke u severozapadnoj Crnoj Gori. Tara je duga 141 km i izvire na otprilike 2000 metara nadmorske visine ispod planine Komovi, koja je deo Prokletija. Piva je duga 91 km. Obe reke su tipične reke područja karsta, sa malo pritoka, koje su erozijom načinile kanjone u visokim planinama Crne Gore.
Gornji deo toka Tare i Lima prolazi kroz predele Durmitora u Crnoj Gori, koji je deo zone visokog karsta. U ovom krečnjačkom području reke su usekle duboke klance. Sa 3502 km² sliva, ovaj deo toka Drine pokriva 17,6% ukupnog sliva.
Gornji tok
[uredi | uredi izvor]Reka nosi ime Drina od mesta gde se spajaju Piva i Tara kod Šćepan Polja na crnogorsko-bosanskohercegovačkoj granici. Gornji tok Drine dug je 92 km i prostire se do Višegrada. Iznad Višegrada u Drinu se uliva vodom bogata reka Lim. Sa površinom sliva 10.425 km² gornji tok Drine obuhvata 52,3% ukupnog sliva.
Srednji tok
[uredi | uredi izvor]Srednji deo toka Drine dug je 163 km. Obuhvata kanjon Drine dubok do 1000 metara između planina Tare i Zvijezde, gde je danas akumulaciono jezero HE Bajina Bašta. Na potezu od Višegrada do Zvornika reka često menja pravac. Površina sliva u srednjem toku iznosi 3866 km², što je 19,4% ukupnog sliva.
Donji tok
[uredi | uredi izvor]Posle Zvornika počinje donji tok, dug 91 km, sa svim karakteristikama ravničarskih reka (meandri, mrtvaje, prirodne brane, promene korita). Sliv donjeg toka pokriva površinu 2133 km² (samo 10,7% ukupnog sliva).
Ušće Drine u Savu nalazi se nizvodno od mesta Sremska Rača.
Pritoke
[uredi | uredi izvor]Najvažnija pritoka Drine je Lim, koji je njena desna pritoka. On izvire na Prokletijama iz doline nekadašnjih pleistocenskih glečera Ropojani i Grbaja. U gornjem toku protiče kroz Plavsko jezero. Zbog karstnog terena u gornjem toku Drine, a posebno Pive i Tare, manje reke postoje samo periodično. Primeri su rečice Sušica na Durmitoru i Komarnica. Tipična su i snažna vrela, na primer, danas poplavljeno Pivsko oko sa 23 m³/s.
Ukupnu vodnu masu Drina čine doprinosi reka: Lim 113 m³/s (28,6%), Tara 77 m³/s (19,5%), Piva 73 m³/s (18,7%), Ćehotina 22 m³/s (5,6%) Drinjača 21 m³/s, Prača 21 m³/s (svaka po 5,3%), kao i Sutjeska 13m³/s, Jadar 10 m³/s Rzav 8 m³/s i Ljuboviđa 2,1 m³/s. Jedna od pritoka je i Trešnjica.
Hidroelektrane
[uredi | uredi izvor]Na Drini su izgrađene tri hidroelektrane (HE): Višegrad, Bajina Bašta i Zvornik.
HE "Višegrad" zvanično je puštena u pogon 26. novembra 1989, kada je proradio prvi agregat. Instalisana su tri agregata ukupne snage 315 MW. Korisna zapremina akumulacije iznosi 101 milion m³
HE "Bajina Bašta" u Perućcu jeste najveći objekat sagrađen na Drini. Reka je pregrađena branom visokom 90 i dugačkom 460 metara. Puštena je u rad 22. novembra 1966. Instalisana su četiri agregata ukupne snage 365 MW. Korisna zapremina akumulacije iznosi 340 miliona m³.
HE "Bajina Bašta" godišnje proizvede približno 1500 GWh.
HE "Zvornik" puštena je u rad 26. jula 1955. Instalisana su četiri vertikalna agregata ukupne snage 92 MW. Korisna zapremina akumulacije iznosi 89 miliona m³.
HE "Zvornik" godišnje u proseku proizvodi približno 500 GWh.
Mostovi
[uredi | uredi izvor]Drina je premošćena na dosta mesta. Od svih mostova najpoznatiji je stari most u Višegradu, zadužbina Mehmed paše Sokolovića, izgrađen 1571. godine. Most je u romanu Na Drini ćuprija opisao nobelovac Ivo Andrić.
Noviji mostovi na Drini su:
- Pavlovića ćuprija — most izgrađen 1992. godine koji spaja Semberiju i Mačvu;
- most u centru Foče, izgrađen 2002. na mestu ranijeg mosta koji je srušen u bombardovanju NATO-ovih snaga 1995;
- Most između Bajine Bašte i Skelana (opština Srebrenica);
- Most "Bratoljub", između Bratunca i Ljubovije otvoren 2021. godine;
- Ljubovijski most, koji spaja srpsku opštinu Ljubovija sa opštinom Bratunac u Bosni i Hercegovini;
- Zvornički most — između Velikog i Malog Zvornika, sagrađen pre Drugog svetskog rata;
- Novi most (Karakaj), između Malog Zvornika i Zvornika;
- Šepak — noviji most, sagrađen dvadesetak kilometara nizvodno od Zvorničkog u blizini Loznice.
Zanimljivosti
[uredi | uredi izvor]- Drina je posle smrti cara Teodosija 395. godine bila granica između Zapadnog i Istočnog rimskog carstva. Mit o Drini kao hiljadugodišnjoj granici istočne i zapadne civilizacije nastao je u 20. veku kao ideja hrvatskog političara Milana Šuflaja, koja se smatra ideološkom pretečom ustaškog pokreta.[traži se izvor]
- U stara vremena imala je ime Drinos, a narod joj je dao ime Zelenika ili Zelenka, po boji vode.[4]
- Duž Drine, granice Austrougarske i Srbije, 1914. i 1915. vođene su velike ratne operacije.
- 27. marta 1896. vodostaj Drine porastao je za 14 m i ona je poplavila most u Višegradu.
- Krajem 19. veka rekom su krstarili austrougarski parobrodi i dolazili do Zvornika.
- Njen vijugavi tok u narodnom predanju zabeležen je rečima "Ko će krivu da ispravi Drinu" ili "ispravljati krive Drine". Narodna izreka odnosi se na beskoristan posao.
- Dužina toka Drine kroz Srbiju iznosi 220 km.
- Na Drini se intenzivno odvijalo splavarenje. Prvi splavovi, "daščare" i "gredare", krenuli su iz Dervente i Perućca 1856. godine. Splavovima se odvlačila drvena građa, nizvodno, za prodaju sa obronaka Tare i Zvijezde.[4] Splavarenje se održalo sve do izgradnje HE "Bajina Bašta".[4] Kao uspomena na tradiciju, na Drini se svake godine održavaju sportsko-turističke manifestacije: Drinska regata (od 1994), Zvornička regata (od 2003), Bratunačka regata (od 2007)[5]
- U tursko vreme, za vreme austrougarske i u periodu između dva svetska rata za transport robe Drinom, sve do ušća u Savu, koristile su se i drvene lađe: "burinke" i "zvonikuše", nosivosti do 13 tona.[6]
- Danas se održava Krstarenje rekom Drinom u organizaciji turističkih agencija iz Bajine Bašte i Višegrada, između ova dva grada, na relaciji Perućačko jezero—Andrićgrad u Višegradu.
Krstarenje rekom Drinom
[uredi | uredi izvor]Krstarenje rekom Drinom je turistička atrakcija koju organizuju turističke agencije iz Bajine Bašte[7][8] i Višegrada[9], na relaciji Perućac—Višegrad—Perućac, u dužini plovnog puta od 54km, u jednom pravcu.
Polasci se organizuju sa pristaništa na Perućačkom jezeru, posle čega se ulazi u kanjon reke Drine, iz kojeg se izlazi neposredno pred Višegradom. Zbog strmih litica kanjona vodeni tok je jedini put kojim se može razgledati padine planine Zvijezde na prostoru od ušća reke Žepe do Neveljskog potoka, gde je u pojedinim delovima kanjon dubok i do hiljadu metara.
U okviru krstarenja moguće je, pored ostalog, videti kapelu u Starom Brodu, podignutu na mestu stradanja meštana u proleće 1942. godine, nekropolu stećaka iz 13. veka i eko kamp „Stari Brod”.
Pristaje se na pristaništu u Andrićgradu, u Višegradu, gde se posle posete gradu, vraća nazad u Perućac.
Galerija
[uredi | uredi izvor]-
Most na Drini u Višegradu -
Kanjon Drine -
Pogled na Perućac s Tare -
Ušće Drine u Savu -
Pogled na Drinu sa Tare -
-
Zvorničko jezero sa vidikovca Zbir -
Zvorničko jezero sa vidikovca Zbir -
Rijeka Drina -
Drina -
Rijeka Drina
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Mala školska enciklopedija. ISBN 978-86-331-2950-3. str. 88.
- ^ Enciklopedija Jugoslavije. drugo izdanje, tom 3, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb 1986.
- ^ Miloš Blagojević: Drina. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd (2005). str. 205
- ^ a b v TO RS: „Rijeka Drina“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. novembar 2013), pristup 20.4.2013
- ^ Glas Srpske: Održana prva bratunačka regata pod nazivom „Drinski slalom“[mrtva veza], 6. 8. 2007, 20. 4. 2013.
- ^ TIZ: „Burinke i Zvornikuše“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. novembar 2015), pristup 20. 4. 2013.
- ^ „Brod Grizzly”. Taratours. Arhivirano iz originala 26. 10. 2017. g. Pristupljeno 5. 12. 2017.
- ^ „Plovidba brodom Perućac – Višegrad – Perućac”. Šarmtours. Arhivirano iz originala 18. 10. 2016. g. Pristupljeno 5. 12. 2017.
- ^ „Krstarenje Drinom”. Brod Sonja. Arhivirano iz originala 27. 09. 2017. g. Pristupljeno 5. 12. 2017.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Republike Srpska - Javna ustanova „Vode Srpske“: „Sliv Drine“, pristup 20. 4. 2013. (jezik: srpski)
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Splavari na Drini (1951) - Filmski centar Sarajevo - Zvanični kanal
- Drina u Banji Koviljači
- Reka Drina od Perućca do Bačevaca
- Drinska regata Bajina Bašta - zvanična prezentacija
- „DRINOM od Višegrada do Perućca”. Klub aktivnih uživalaca prirode. Pristupljeno 5. 12. 2017.
- O nekadašnjem i današnjem saobraćaju na Drini. "Politika", 6-9. jan. 1938
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
