Lipljan
| Lipljan | |
|---|---|
 Lipljan | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovski |
| Opština | Lipljan |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  6.870 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 31′ 18″ S; 21° 07′ 25″ I / 42.52168° S; 21.12349° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 563 m |
.svg)  Lipljan Lipljan na karti Srbije | |
| Registarska oznaka | РКС |
| Veb-sajt | |
| kk | |
Lipljan (alb. Lipjan) je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Srbiji, koje se nalazi u centralnom delu Kosova i Metohije i pripada Kosovskom upravnom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 6.870 stanovnika.[b]
Smešten je 16 km južno od Prištine na ušću Janjevske reke u Sitnicu i nalazi se na glavnom pravcu koji povezuje Prištinu sa Skopljem i Prizrenom.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Sam grad se razvio oko antičke Ulpijane koja je bila važno mesto na rimskom putu koji je povezivao Skoplje sa Nišom. Kasnije ga je obnovio vizantijski car Justinijan I (527—565) pod imenom Iustiana Secunda za razliku od naselja Iustiana Prima (nedaleko od današnjeg Lebane). Današnji grad predstavlja kontinuitet sa tim naseljem o čemu svedoči i crkva Bogorodičinog Vavedenja u Lipljanu koja je podignuta na temeljima crkve iz Justinijanovog doba. Lipljan je igrao značajnu ulogu u razvoju Raške tokom 12. veka kada je bio glavna vizantijska utvrda nasuprot srpskom Zvečanu, a bio je i sedište episkopije. Značaj grada je počeo da opada u drugoj polovini 14. veka kada se na njegov račun šire Priština, Janjevo i Novo Brdo, da bi njegov značaj u potpunosti nestao tokom osmanlijske najezde usled njihovih pustošenja.
U mestu je radila srpska narodna škola između 1866—1877. godine. Ponovo je otvorena 1879. godine.[1]
Grad je ponovo otpočeo da se razvija podizanjem pruge Kraljevo—Skoplje i drugih putnih magistralnih pravaca koji se u njemu ukrštaju. Iako od nekadašnjeg utvrđenja danas više nema tragova, na prostoru grada i opštine ima drugih kulturno-istorijskih spomenika, od kojih su najbitniji uz gradsku crkvu svakako ostaci Ulpijane (koji se prostiru u selima Gračanica, Laplje Selo, Sušica i Livađe) i manastir Gračanica, koji je od grada udaljen oko 2,5 km.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema popisu iz 1981. godine grad je bio većinski naseljen Srbima. Nakon rata 1999. godine i pogroma 2004., većina Srba je napustila Lipljan,[2] tako da sada ima albansku većinu, uz deo Srba koji žive oko lipljanskih crkvi Bogorodičinog Vavedenja i Svetih Flora i Lavra.
Broj stanovnika na popisima:
 |
| ||||||||||||||||||||||||
Poznati Lipljanci[uredi | uredi izvor]
- Pajsije I, lipljanski mitropolit i srpski patrijarh
- Vićentije Popović, episkop budimski i karlovački mitropolit
- Sevastijan Debeljković, skopski mitropolit
- Emilijan Piperković, episkop timočki
- Mošo Odalović, srpski pesnik za decu i mlade
- Novica Petković, srpski književnik, teoretičar, esejista, prevodilac i univerzitetski profesor
- Zoran Jovanović Dobrotin, srpski grafičar, slikar i univerzitetski profesor
- Đani, srpski pop-folk i turbo-folk pevač
- Predrag S. Jovanović, advokat
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Republika Kosovo (alb. Republika e Kosovës) jednostrano je proglašena država na teritoriji Republike Srbije, protivno Ustavu Srbije i Rezoluciji 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija. Prema Rezoluciji 1244, cela teritorija Kosova i Metohije, pravno gledano, nalazi se u sastavu Srbije dok ne bude postignuto konačno rešenje. Srbija ne priznaje jednostrano otcepljenje, po međunarodnom pravu, njene teritorije, preciznije autonomne pokrajine pod privremenom upravom Ujedinjenih nacija (UNMIK). Vlada sa sedištem u Prištini ima defakto vlast nad većinom teritorije, dok pojedine strukture Srbije funkcionišu na severu i u srpskim enklavama.
- ^ Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja Srba, tako da je realan broj Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1904. godine
- ^ Đokić, Bojan (2015). „Bombaški napadi u Lipljanu i drugi vidovi terora nad srpskim i ostalim manjinskim stanovništvom”. academia.edu. Beograd: Muzej žrtava genocida.
- ^ Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Etnički sastav stanovništva Kosova i Metohije 2011. godine pop-stat.mashke.org (jezik: albanski)
- ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bogdanović, Dimitrije (1981). „Preobražaj srpske crkve”. Istorija srpskog naroda. knj. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 315—327.
- Bogdanović, Dimitrije (1985). Knjiga o Kosovu. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
- Živković, Tibor; Bojanin, Stanoje; Petrović, Vladeta, ur. (2000). Selected Charters of Serbian Rulers (XII-XV Century): Relating to the Territory of Kosovo and Metohia. Athens: Center for Studies of Byzantine Civilisation.
- Zirojević, Olga (1984). Crkve i manastiri na području Pećke patrijaršije do 1683. godine. Beograd: Istorijski institut, Narodna knjiga.
- Ivanović, Radomir (1961). „Zemljišni posedi gračaničkog vlastelinstva”. Istorijski časopis. 11 (1960): 253—264.
- Janković, Marija (1983). „Lipljanska episkopija i Gračanička mitropolija”. Istorijski časopis. 29-30 (1982-1983): 27—37.
- Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku. Beograd: Istorijski institut SANU.
- Kalić, Jovanka (2007). „Srpska država i Ohridska arhiepiskopija u XII veku”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 44: 197—208.
- Kalić, Jovanka (2013). „Episkopski gradovi Srbije u srednjem veku” (PDF). Zbornik radova Vizantološkog instituta. 50 (1): 433—447.
- Komatina, Ivana (2016). Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka. Beograd: Istorijski institut.
- Krsmanović, Bojana (2012). „O odnosu upravne i crkvene organizacije na području Ohridske arhiepiskopije”. Vizantijski svet na Balkanu (PDF). 1. Beograd: Vizantološki institut SANU. str. 17—39.
- Maksimović, Ljubomir (1981). „Trijumf Vizantije početkom XI veka”. Istorija srpskog naroda. knj. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 170—179.
- Novaković, Stojan (1908). „Ohridska arhiepiskopija u početku XI veka” (PDF). Glas SKA. 76: 1—62.
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century”. Starinar. 51 (2001): 171—184.
- Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 1. Minhen: Iskra.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Ćurčić, Slobodan (1979). Gračanica: King Milutin's Church and Its Place in Late Byzantine Architecture. Pennsylvania State University Press.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Lipljan u srednjem veku — vlasteoska crkva u gradu (Narodni muzej, novembar—decembar 2014)
- Hramovna slava i Dan opštine Lipljan (SPC, 9. decembar 2014) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. februar 2018)
- RTK: Sedamnaest godina posle — Lipljan na sajtu Jutjub
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
