Nemačka renesansa

Portret cara Maksimilijana, koji je vladao u periodu od 1493. do 1519. godine, prvog renesansnog monarha; Sveto rimsko carstvo, Albreht Direr, 1519.

Prva strana Gutenbergove biblije iz 1455.

Nemačka renesansa, deo severne renesanse, bila je kulturno-umetnički pokret koji se proširio među nemačkim misliocima u 15. i 16. veku, a koji se razvio iz italijanske renesanse. Uticala je na mnoga područja umetnosti i nauke, naročito širenjem renesansnog humanizma u nemačke države i kneževine. Postignut je veliki napredak u arhitekturi, umetnostima i naukama. U Nemačkoj su se u 16. veku dogodila dva događaja koja su znatno uticala na celu Evropu: osnivanje štamparije i začetak protestantske reformacije.

Jedan od najvažnijih nemačkih humanista bio je Konrad Celtis (1459—1508). Celtis je studirao u Kelnu i Hajdelbergu, a kasnije je putovao po Italiji sakupljajući latinske i grčke rukopise. Pod velikim uticajem Tacita, upotrebljavao je knjigu Germanija da uvede nemačku istoriju i geografiju. Na kraju se posvetio poeziji, gde je Nemačku hvalio na latinskom jeziku. Druga značajna ličnost bio je Johan Rojhlin (1455—1522), koji je studirao na raznim mestima u Italiji i kasnije predavao grčki jezik. Studirao je hebrejski jezik s namerom da pročisti hrišćanstvo, ali mu se crkva usprotivila.

Najznačajniji umetnik nemačke renesanse je Albreht Direr, poznat po crtežima, naslikanim portretima i grafičkim tehnikama duboke štampe (posebno duborezima i bakrorezima), koje su se proširile širom Evrope. Arhitektura iz ovog perioda obuhvata: rezidenciju Landshut, dvorac Hajdelberg, zgradu gradske skupštine Augzburga i Antikvarijum u Minhenskoj rezidenciji, najveću renesansnu dvoranu severno od Alpa.

Pozadina

Helerov oltar; Albreht Direr

Renesansa je bila uveliko vođena obnovljenim interesovanjem za klasično učenje, a bila je i rezultat brzog ekonomskog razvoja. Početkom 16. veka, Nemačka (u smislu teritorija unutar Svetog rimskog carstva) bila je jedno od najprosperitetnijih područja Evrope uprkos relativno niskom stepenu urbanizacije u poređenju s Italijom i Nizozemskom. Koristila se bogatstvom određenih sektora, kao što su metalurgija, rudarstvo, bankarstvo i tekstilna industrija. Štampanje knjiga se razvilo u Nemačkoj, a nemački štampari su dominirali novom trgovinom knjigama u većini drugih zemalja sve do 16. veka.

Umetnost

Isenheim oltar; Matijas Grinevald

Koncept severne renesanse ili nemačke renesanse bio je pomalo zamagljen kontinuiranom upotrebom zamršenih gotičkih ukrasa sve do kraja 16. veka, čak i u delima koja su nesumnjivo bila renesansa u načinu na koji su se odnosili prema ljudskoj figuri i u drugim aspektima. Klasična dekoracija imala je male posledice u većini nemačke, ali u ostalim aspektima nemačka je vrlo brzo pratila pojave, posebno u usvajanju pokretnog matričnog štampanja, nemački izum koji je ostao u nemačkom monopolu nekoliko decenija i koji je prvi put predstavljen u većini evrope, uključujući Francusku i Italiju.

Drvorez i bakrorez bili su već razvijeniji u Nemačkoj i donjim zemljama više nego drugde u Evropi, Nemci su prednjačili u razvoju književnih ilustracija, tipično relativno niskog umetničkog standarda, ali dobro viđenih širom Evrope, pri čemu su drvorezi blokovi često posuđivani štamparima iz izdanja u drugim gradovima ili na drugim jezicima. Najveći umetnik nemačke renesanse, Albreht Direr, započeo je karijeru kao šegrt u vodećoj radionici u Nirnbergu, koja je pripadala Mihaelu Volgemutu, koji je uglavnom odustao od slikarstva da bi iskoristio prednost novog medija. Direr je radio na najsloženijoj ilustrovanoj knjizi tog perioda, Nirnberška hronika, koju je objavio njegov kum Anton Koberger, najveći evropski izdavač štampača u to vreme.

Završivši šegrtsku školu 1490. godine, Direr je putovao u Nemačku četiri godine, a nekoliko meseci u Italiju, pre nego što je osnovao sopstvenu radionicu u Nirnbergu. Brzo je postao poznat širom Evrope po svojim energičnim i uravnoteženim duborezima i gravurama, dok je takođe bio slikar. Iako je zadržao izrazito nemački stil, njegov rad pokazuje snažan italijanski uticaj i često se smatra da predstavlja početak nemačke renesanse u vizuelnoj umetnosti, koja je tokom narednih četrdeset godina zamenila Holandiju i Francusku kao područje najvećih inovacija u severnoevropskoj umetnosti. Direr je podržavao Martina Luthera, ali je nastavio da stvara Madone i druge katoličke slike i da slika portrete vođa sa obe strane rastućeg nesklada protestantske reformacije.

Po završetku šegrtske obuke 1490. godine, Direr je putovao u Nemačku četiri godine, a u Italiju nekoliko meseci, pre nego što je otvorio sopstvenu radionicu u Nirnbergu. Brzo se proslavio širom Evrope svojim energičnim i uravnoteženim duborezima i bakrorezima, kao i svojim slikarstvom. Iako njegovo delo održava prepoznatljiv nemački stil, ono pokazuje snažan italijanski uticaj i često se posmatra kao početak nemačke renesanse u vizuelnoj umetnosti, koja je tokom narednih četrdeset godina zamenila Holandiju i Francusku kao najinovativnije područje u severnoj Evropi. Direr je podržao Martina Lutera, ali je nastavio da stvara Madonu i druge katoličke slike i slikao je portrete vođa sa obe strane pretećeg raskola u protestantskoj reformaciji.

Direr je umro 1528. godine, pre nego što je postalo očigledno da je podela postala trajna zbog Reformacije, ali njegovi učenici sledećih generacija nisu imali priliku da ne biraju stranu. Većina vodećih nemačkih umetnika postali su protestanti, ali to im je oduzelo slikanje većine verskih dela, koja su ranije bila najveći deo umetnikovog prihoda. Martin Luter usprotivio se većini izložbi katoličkih slika, ali ne i samoj izložbi slika, a Luka Kranah Stariji, Luterov bliski prijatelj, naslikao je seriju „luteranskih oltarskih slika“, uglavnom s prikazima Tajna večera, neke sa portretima vodećeg protestantskog sveštenstva kao Dvanaestorica apostola. Ova faza luteranske umetnosti završila se pre 1550. godine, verovatno pod žešćim anikonskim uticajem kalvinizma, a verska dela za javno prikazivanje gotovo su prestala da nastaju u protestantskim oblastima. Verovatno ponajviše zbog toga, razvoj nemačke umetnosti bio je gotovo prekinut do oko 1550. godine, ali su prethodnih decenija nemački umetnici bili vrlo plodni u razvoju alternativnih predmeta koji bi zamenili prazninu u porudžbin njihovim knjiga. Pored portreta, Kranah je razvio format tankih vertikalnih portreta provokativnih golih tela, sa klasičnim ili biblijskim imenima.

Nešto malo dalje izvan ovih dešavanja je Matijas Grinevald, koji je iza sebe ostavio vrlo malo dela, ali čije se remek-delo, Isenhajmski oltar (završeno 1515), smatra se najvećim nemačkim renesansnim slikarstvom, kada se u 19. veku vratilo na pažnju kritičara. To je intenzivno emocionalno delo koje nastavlja nemačku gotsku tradiciju neograničenih gesta i izraza, koristeći renesansne principe kompozicije, ali sve u najgotičnijem od svih oblika, višekrilnom triptihu.

Dunavska škola naziv je kruga umetnika prve trećine 16. veka u Bavarskoj i Austriji, uključujući Albreht Altdorfera, Volf Hubera i Augustina Hiršvogela. Sa Altdorferom kao vođom, ova škola stvorila je prve primere nezavisnog pejzaž slikarstva na zapadu (skoro 1000 godina posle Kine), kako u slikarstvu, tako i u štampi. Njihove religiozne slike imale su ekspresionistički stil donekle sličan Grinevaldovom. Direrovi studenti Hans Burgkmair i Hans Baldung uglavnom su radili na grafikama, a Baldung je razvijao aktuelnu tematiku veštica na brojnim zagonetnim grafikama.

Hans Holbajn Stariji i njegov brat Zigismund Holbajn slikali su religiozna dela u kasnogotičkom stilu. Hans Stariji je bio pionir i vođa u transformaciji nemačke umetnosti iz gotskog u renesansni stil. Njegov sin, Hans Holbajn Mlađi, bio je važan slikar portreta i nekoliko verskih dela, radeći uglavnom u Engleskoj i Švajcarskoj. Holbajnova poznata serija sitnih duboreza na temu Mrtvački ples odnosi se na dela malih majstora, grupe grafičara koja se specijalizovala za vrlo male i vrlo detaljne gravure za buržoaske kolekcionare, uključujući mnoge erotske teme.

Izvanredna dostignuća prve polovine 16. veka praćeno je nekoliko decenija sa izuzetnim odsustvom vredne nemačke umetnosti, osim ostvarenih portreta koji nikada nisu bili suparnici Holbajnu ili Direru. Sledeći značajni nemački umetnici radili su u prilično veštačkom stilu severnjačkog manira, koji su morali da nauče u Italiji ili Flandriji. Hans fon Ahen i Holanđanin Vartolomej Špranger bili su vodeći slikari na carskim dvorovima u Beču i Pragu, a produktivna holandska porodica gravera Sadeler se proširila po nemačkoj, između ostalih okruga.

U katoličkim delovima južne nemačke gotska tradicija duboreza nastavila je da cveta sve do kraja 18. veka, prilagođavajući se promenama u stilu kroz vekove. Fajt Štos (umro 1533), Tilman Rimenšnajder (umro 1531) i Peter Višer Stariji (umro 1529) bili su Dirererovi savremenici, njihove duge karijere pokrivale su prelaz između gotskog i renesansnog perioda, njihov ukras često je ostao gotski čak i nakon što su njihove kompozicije počele da odražavaju renesansne principe.

Arhitektura

Albreht Altdorfer (otprilike 1480—1538), dunavski pejzaž kod Regensburga

Arhitektura renesanse u nemačkoj inspirisali su prvi nemački filozofi i umetnici poput Albreht Direra i Johanes Reukhlina koji su posetili Italiju. Važni rani primeri ovog perioda su naročito rezidencija Landshut, dvorac Hajdelberg, palata Johanesberg (Bavarska) u Ašafenburgu, dvorac Vajlburg, gradska kuća u Augzburgu i katedrala St. Mihail u Minhenu, najveća renesansna crkva severno od Alpi.

Specifičan oblik renesansne arhitekture u nemačkoj je Veserrajniše renesansa, sa istaknutim primerima poput gradske kuće u Bremen i Univerzitet u ​​Helmštetu.

U julu 1567. gradsko veće Kelna podržalo je dizajn renesansnog stila Vilhelma Vernukena za dvospratnu lođu gradske kuće Kelna. Katedrala St. Mihail u Minhenu je najveća renesansna crkva severno od Alpi. Izgradio ju je vojvoda Vilhelm V Bavarski između 1583. i 1597. godine kao duhovno središte za kontrareformaciju, a inspirisan crkvom Ll Gesu u Rimu. Arhitekta je nepoznat. Mnogo primera renesansnih zgrada od opeke može se naći u starim Hanzatskim gradovima, kao što su Štralzund, Vismar, Libek, Lineburg, Fridrihštat i Štade. Među značajne nemačke renesansne arhitekte spadaju Fridrih Šustri, Benedikt Rajt, Abraham fan den Blok, Elijaz Hol i Hans Krumper.

Uticajni ljudi

Johan Gutenberg (oko 1398—1468)

Johan Gutenberg (nem. Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg право презиме Генсфлајш, smatra se najuticajnijom ličnošću nemačke renesanse. Kao slobodni mislilac, humanista i izumitelj, Gutenberg je takođe odrastao u renesansi, ali i snažno uticao na nju. Njegov najpoznatiji izum je štamparija iz 1440. godine. Gutenbergova Štamparska mašina omogućila je humanistima, reformistima i drugima da šire svoje ideje. Poznat je i kao tvorac Gutenbergove Biblije, ključnog dela koje je označilo početak „Gutenbergove revolucije“ i doba štampane knjige.

Johanes Reuklin (1455—1522)

Johanes Reuklin (nem. Johann Reichlin, gräzisiert Kapnion, Capnio (Räuchlein) Johannes Reuchlin) je nekada bio najvažniji aspekt nastave svetske kulture u Nemačkoj. Bio je poznavalac nemačkog i hebrejskog jezika. Nakon diplomiranja predavao je u Bazelu i smatran je izuzetno inteligentnim. Međutim, nakon što je napustio Bazel, morao je da počne sa kopiranjem rukopisa i učenjem u okviru određenih pravnih oblasti. Ipak, najpoznatiji je po svom radu u istraživanju hebrejskog jezika. Za razliku od nekih drugih „mislilaca“ svog vremena, Reuklin se uživio u tu stvar i čak je stvorio vodič za propovedanja Judaizma. Ta knjiga, nazvana De Arte Predikandi (1503), verovatno je jedno od njegovih najpoznatijih dela iz tog perioda.

Albreht Direr (1471—1528)

Albreht Direr (nem. Albrecht Dürer); je bio i ostao najpoznatiji umetnik nemačke renesanse u to vreme. Bio je poznat u celoj Evropi, a izuzetno cenjen u Italiji, gde je njegov rad bio poznat uglavnom kroz njegovu štampu. Uspešno je integrisao složeni severnjački stil sa renesansnom harmonijom i monumentalnošću. Među njegovim najpoznatijim delima su Melanholija I, Četiri konjanika iz njegove drvorezne serije Apokalipsa i Vitez, Smrt i đavo. Ostali zapaženi umetnici bili su Luka Kranah Stariji, Dunavska škola i Mali majstori.

Martin Luter (1483—1546)

Martin Luter (nem. Martin Luther) je bio protestantski reformator koji je kritikovao crkvene prakse poput katoličke prodaje indulgencija, protiv kojih je pisao u svojih Devedeset pet teza iz 1517. godine. Luter je takođe preveo na nemački Luteransku Bibliju, čineći hrišćanske spise dostupnijim široj populaciji i nadahnjujući je za standardizaciju nemačkog jezika.

Literatura

• James, Snyder (1987). The Renaissance in the North. New York: The Museum. ISBN 0-87099-434-4. 
• Bartrum, Giulia (2002). Albrecht Dürer and his legacy : the graphic work of a Renaissance artist. London: British Museum. ISBN 978-0-7141-2633-3. 
• Trevor-Roper, H. R. (1976). Princes and artists : patronage and ideology at four Habsburg courts, 1517-1633. London: Thames and Hudson. ISBN 0-500-23232-6. 
• Wood, Christopher S. (1993). Albrecht Altdorfer and the origins of landscape. London. ISBN 0-948462-46-9.