Risovača

Risovača
Ulaz u pećinu
Položaj
Mesto (planina, reka)	Aranđelovac (Risovača, Kubršnica)
Odlike
Geologija (tip)	rečna
Dužina	800 m
Nadm. visina	17 m

Pećina Risovača nalazi se na ulazu u Aranđelovac iz pravca Topole. Predstavlja stanište čoveka iz ledenog doba i jedno od najpoznatijih nalazišta paleolita u Evropi. Kao prirodan objekat prava je retkost ne samo za nauku nego i za posetioce koji žele da saznaju nešto o čovekovoj prošlosti.

Meštanima je pećina bila poznata i pre 1937/1938. godine kada je počeo rad kamenoloma, ali su postojala samo dva uzana ulaza u podzemnu prostoriju. Godine 1953. počela su arheološka ispitivanja i otkriveni su fosili pećinskog medveda, mamuta, runastog nosoroga, bizona, pećinskog lava, leoparda, pećinske hijene, jelena itd. Otkopana je pećina u dužini od 187 metara sa dvoranama od korala raznih oblika i boja i sa predmetima i ukrasima kojima se služio pračovek.

Zbog prirodne vrednosti, kao i velikog arheološkog i paleontološkog značaja, pećina je 1983. proglašena kulturnim dobrom od velikog značaja, a 1995. sa okolnim prostorom (oko 13 hektara) stavljena je pod zaštitu kao spomenik prirode I kategorije.

Karakteristike

Otvor pećine se nalazi na oko 17 metara iznad toka rečice Kubršnice, na severoistočnoj strani brda Risovača (273m). Od otvora se prostire dvorana dužine 22 metra, prvo prema zapadu a zatim skreće u pravcu jugoistoka. Pretpostavlja se da je pećina koju godišnje poseti oko 30 000 ljudi duga oko 800 metara (sve do Vrbičke reke).

Arheološka iskopavanja

Risovača je istraživana 1955-1961. pod rukovodstvom dr Branka Gavele. Debljina kulturnog sloja varirala je (3-4metra). Lokalitet je musterijensko nalazište (kultura Musterijen je nazvana prema pećini fr. da Moustier, na obali Vezera u Dordonji).

Pronađeni su tragovi upotrebe vatre u peščanim nanosima. Pored ognjišta (vatrišta) nađeno je i oruđe od okresanog sileksa, obrađene kosti i fosilni ostaci praistorijskih životinja. Veliku pažnju privlače oni artefakti koji svojim odlikama imaju elemente kultura srednjeg i poznog paleolita.

Pretpostavka je da je pećina bila stanište lovaca srednjeg perioda starijeg kamenog doba. Centralno mesto pećine zauzimaju figure napravljene od poliesterske smole. Figure predstavljaju porodicu pračoveka: Otac loži vatru dok glača oružje, majka nosi drva, sin pravi alat od kamena a vatri prilazi još jedan sin već spreman za lov.

Za dalja arheološka ispitivanja čeka se priliv većih materijalnih sredstava.

Galerija

• 
  Porodica pračoveka
• 
  Porodica pračoveka
• 
  Pećinski ukrasi
• 
  Pećinski ukrasi
• 
  Pećinski ukrasi
• 
  Pećinski ukrasi
• 
  maketa pećinskog lava

Literatura

• Dragoslav Srejović, Kulture starijeg i srednjeg kamenog doba na tlu Srbije, Istorija srpskog naroda I, Srpska književna zadruga, Beograd, 1994.
• J. Rakovec, Pleistocenska fauna iz Risovače pri Aranđelovcu, Razprave – Dissertationes VIII, Ljubljana 1965, 227-297. (jezik: slovenački)

Spoljašnje veze

• Risovačka pećina
• Pećina Risovača Kompletan vodič kroz Srbiju
• Pećinski čovek, medved i vuk: Značajan lokalitet kod Aranđelovca (B92, 26. februar 2020)