Tamiš
| Tamiš Timiș | |
|---|---|
 | |
 Sliv Tamiša | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 339,8 km |
| Basen | 13.085 km2 |
| Pr. protok | 200 m3⁄s |
| Sliv | Crnomorski |
| Vodotok | |
| Izvor | Semenićke planine (rum. Munții Semenic), Rumunija |
| Ušće | Dunav kod Pančeva |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Rumunija Srbija |
| Pritoke | Brzava, Tincova River, Bucoșnița River, Bistra River, Vălișoara River, Cernețu River, Timișaț Canal, Brebu River, Valea Mare River, Timișana River, Râul Lung, Măcicaș River, Bolvașnița River, Slatina River, Vălișorul River, Zlagna River, Timișul Mort River, Goleț River, Grădiște River, Petroșnița River, Șurgani River, Știuca River, Criva River, Maciovița River, Iarcoș River, Pogăniș River, Ilova River, Vâna Mare River, Armeniș River, Calova River, Cernola River, Groapa Copacului River, Găvojdia River, Lanca Birda River, Mâtnic River, Măguri River, Nădrag River, Râul Rece, Sadovița River, Sebeș River, Semenic River, Slatina River, Spaia River, Tapia River, Teregova River, Valea Mare River |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Tamiš (rum. Timiș, mađ. Temes, nem. Temesch) je reka koja izvire u severnim delovima rumunskih Karpata u delu koji se zove Cernei Planine (Cernei Mountains). Pod najvišim vrhom planine Semenik-Pjatra Gonozei na 1445 m, nalazi se izvorište gradištanskog potoka, jednog od tri izvorišna kraka Tamiša. Prolazi kroz ceo Banat a ušće mu je kod Pančeva gde se uliva u Dunav.
Karakteristike sliva[uredi | uredi izvor]
Ukupna dužina, od izvora pa do ušća, reke Tamiš iznosi 359 km. Od 359 km u rumunskom delu se nalazi 241 km, a u srpskom delu 118 km.
Drenažni deo Tamiša obuhvata površinu od 13.085 km², od toga u Rumuniji 8.085 km², a u Vojvodini (Srbija) 5.000 km². Pošto se uliva u Dunav, Tamiš pripada crnomorskom slivu (Drenažnom bazenu).
Ulaskom u Banat, Tamiš postaje spora, ravničarska reka koja je tek u zadnjih 60 km plovna. Najvažnija luka na Tamišu se nalazi u Pančevu, dok uzvodno postoje mnogi ribnjaci, a najveći su u Banatskom Despotovcu i Sutjesci, Uzdinu, Sakulama i Slatini
Pritoke[uredi | uredi izvor]
Tamiš ima veliki broj malih pritoka. Najveći broj mu je u Rumuniji : Raul Rece (rum. Râul Rece), reka Slatina (rum. Slatina), Valea Mare (rum. Valea Mare), Rugiu (rum. Rugiu), Paraul Lung (rum. Pârâul Lung), Armeniš (rum. Armeniș), reka Sebeš (rum. Sebeș), Bistra Reka (rum. Bistra Sebeș), Šurgani (rum. Șurgani), Timišana (rum. Timișana), Poganiš (rum. Pogăniș), Timišul Mort (rum. Timișul Mort) i Vena Mare (rum. Vena Mare). Na svom putu kroz Vojvodinu, Tamiš, ima samo jednu jedinu pritoku a to je Brzava.
Naselja[uredi | uredi izvor]
Tokom vekova duž reka su se osnivala mnogobrojna naselja, tako je i sa Tamišom, na 359 km dugom putu Tamiš spaja sela i gradove dveju država. Od većih gradove tu su Karansebeš i Lugoš u Rumuniji i Pančevo u Srbiji. Od sela se mogu nabrojati: Armeniš (rum. Armeniş), Slatina Timiš (rum. Slatina Timiş), Kavaran (rum. Căvăran), i Rudna (rum. Rudna) u Rumuniji i Jaša Tomić, Boka, Šurjan,Sutjeska, Sečanj, Neuzina, Botoš, Tomaševac, Orlovat, Uzdin, Idvor, Farkaždin, Sakule, Čenta, Opovo, Sefkerin, Glogonj i Jabuka u Vojvodini (Srbija).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Još u antičkim, rimskim, vremenima pominje se ime Tamiša kao Tibiskus i Tibisis (Tibiscus i Tibisis).
Temišvar najveći banatski grad, u Rumuniji, nosi pogrešno ime po reci Tamišu, mada po sredini grada protiče kanalisani tok Begeja. Sama reč Tamiš označava "tamnu reku" koja asocira na prolećne bujice sa Karpata.
Staro ušće Tamiša se nalazilo nekih 40 km udaljeno od današnjeg ušća, između današnjih sela Čenta i Surduk. Današnji kanal Karaš je jedino što je preostalo od starog tamiškog korita. Trougao koji je omeđen Dunavom, starim ušćem Tamiša i današnjim Tamišem je danas poznat kao Pančevački Rit i zahvata površinu od 400 km².
Prvi parobrod je stigao Tamišem (iz Dunava) u Pančevo 15. marta 1844. godine. Između 1873. i 1900. godine vršena je regulacija i produbljivanje toka Tamiša, isecanjem brojnih meandara. Cilj je bio da reka bude plovna uzvodno do Botoša. Postojalo je u Temišvaru 1872. godine Društvo za regulaciju Tamiša, na čijem čelu je bio predsednik Fedor Nikolić "ot Rudne".[1] Inžinjerske radove su izveli italijanski stručnjaci a fizičke poslove, vredni mađarski kubikaši ručno, sa svojom primitivnom tehnikom. U maju 1937. na Tamišu je dovršen drumski most, dužine 330 metara sa vijaduktima, sa dva luka iznad reke.[2]
Tamiš je dugo važio za jednu od najmanje zagađenih vodotoka u Vojvodini. Podizanjem brana hidroelektrane na Dunavu, na Đerdapu i uključenjem reke Tamiš u sistem kanala DTD 1978. godine, uništena je njegova budućnost. Usporen mu je tok, zagađenje drastično povećano, a živi svet nepovratno osiromašen.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Bosanska vila", Sarajevo 1903. godine
- ^ "Vreme", 18. maj 1937
- ^ "Naš Tamiš", naučna monografija, urednici Slobodan Marković i Zorica Svirčev, Novi Sad 1998. godine
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Tamiš kod Pančeva -
Tamiš kod Pančeva -
Tamiš kod Pančeva -
Tamiš kod Pančeva -
Tamiš kod Pančeva zimi -
Tamiš kod Pančeva zimi -
Tamiš kod Pančeva zimi -
Kule svetionici na ušću u Dunav -
Kule svetionici na ušću u Dunav -
-
Tamiš na razglednici -
Tamiš kod Pančeva -
Tamiš kod Pančeva -
Svetionici na Tamišu -
Tamiš na razglednici -
Svetionik na Tamišu -
Razglednica iz Pančeva
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mala enciklopedija Prosveta, treće izdanje (1985); prosveta. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Jovan Đ. Marković (1990): Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije; Svjetlost-Sarajevo. ISBN 978-86-01-02651-3.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Države |  | |
|---|---|---|
| Gradovi | ||
| Pritoke | ||
| Kanali | ||
| Ostrva |
| |
| Hidroelektrane | ||
| Mostovi (u Srbiji) | ||
| Vidi još | ||
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
