Jugoslovenska vojska van otadžbine
| Jugoslovenska vojska van otadžbine | |
|---|---|
 Zastava Jugoslovenske vojske van otadžbine | |
| Osnovana | 18. april 1941. |
| Datum stanja | 21. jul 1941. |
| Raspuštena | 1944 — 1948. (rasformirana JVvO) |
| Glavni štab | Kairo |
| Vođstvo | |
| Vrhovni komandant | Kralj Petar II Karađorđević |
| Ministri (1941—1945) | Dušan Simović Bogoljub Ilić Borisav Ristić |
| Komandant (1945—1948) | Miodrag Damjanović |
| Brojno stanje | |
| Aktivni sastav | oko 980 – 1158 (1941—1944) |
| Srodni članci | |
| Istorija | Jugoslovenska vojska van otadžbine je predstavljala regularnu oružanu formaciju u Kraljevini Jugoslaviji za vreme njene okupacije od strane nacističke Nemačke koja se nalazila u inostranstvu. |
Jugoslovenska vojska van otadžbine (JVvO) je naziv za pripadnike Jugoslovenske vojske koji su uspeli da izbegnu zarobljavanje u Aprilskom ratu. Ovaj deo Jugoslovenske vojske brojao je oko 980 – 1158 ljudi, uglavnom pripadnika mornarice i vazduhoplovstva, koji su bili stacionirani u Egiptu i na Bliskom istoku. Jedino je ova vojska bila pod direktnom komandom Jugoslovenske vlade u egzilu.
Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Osnivanje[uredi | uredi izvor]
Grupa visokih oficira na čelu sa predsednikom vlade armijskim generalom Dušanom Simovićem, ministrom vojske i mornarice Bogoljubom Ilićem i komandantom vazduhoplovstva brigadnim generalom Borivojem Mirkovićem, zajedno sa članovima vlade i kraljem su napustili Kraljevinu Jugoslaviju, 15. aprila 1941. godine iz Nikšića, preko Grčke, za Palestinu i Egipat. Razbijanje i slom Jugoslovenske vojske aprila 1941, dezorganizacija i rasulo primorali su vazduhoplovce da se u teškim prilikama sami snalaze. Nekoliko aviona je preletelo na teritoriju Sovjetskog Saveza. Jedan broj vazduhoplovaca je kopnom ostupio iz Makedonije za Grčku i dalje brodovima za Srednji istok. Hidroavijatičari su sa osam aviona 17. aprila iz Boke Kotorske preleteli za Grčku. Oni su preko Krfa, Atine i Krita doleteli u Aleksandriju, 23. aprila 1941. godine. Samoinicijativno iz Makedonije su odstupali pojedinci i manje grupe kopnene vojske. Okupljanje je je održano na teritorijama Egipta i Jordana. Od tog dana evakuisana vojska koja je izbegla zarobljavanje prilikom kapitulacije dobila je naziv Jugoslovenska vojska van otadžbine.[1]
Dana 21. jula 1941. godine, general Ilić je u Kairu podneo je izveštaj predsedniku vlade generalu Simoviću brojno stanje pripadnika JVvO. Broj evakuisanih pripadnika po rodovima vojska sačinjavao je iz armije: 38 oficira, 16 podoficira, 26 kaplara i redova a iz mornarice: 15 oficira, 1 mašinski oficir, 1 inžinjersko građevinski oficir, 1 sanitetski oficir, 67 podoficira, 9 kaplara i redova. Pripadnika avijacije bilo je najviše i to: 103 oficira, 100 podoficira, 37 kaplara i redova.[2]
Razvoj[uredi | uredi izvor]
U toku 1941. godine trebalo je da se od prebeglih avijatičara formira uz pomoć Engleza jugoslovenska vazdušna eskadrila, sastava 3 eskadrile (lovačka, bombarderska i hidroeskadrila). Samo su formirane hidro i lovačke a bombarderska nije. Lovačka eskadrila je na zahtev Engleza rasformirana posle 15-tak dana. Docnije je formirana komanda vazduhoplovstva. Od avijatičara, prebeglih aprila 1941. iz Boke Kotorske, formirana je u Abu Kabiru hidroeskadrila. Ona je ušla u sastav britanskog eskadrona, koji je branio širi rejon Aleksandrije, spasavao pale i zalutale posade i otkrivao neprijateljske plovne objekte. Od naoružanja je imala hidroavione kojima je preletala iz Jugoslavije u Afriku. Do aprila 1942. eskadrila je izvršavala borbene zadatke.[1]
Krajem aprila 1942. hidroeskadrila je prestala sa borbenim dejstvima zbog dotrajalosti hidroaviona sa kojima su doleteli iz Jugoslavije, a nove im saveznici nisu dodelili. Vrhovna komanda kraljevske vojske imala je gardijski bataljon, sastavljen od zarobljenika iz Istre i Slovenačkog primorja, vazduhoplovni i mornarički odred. Cela Jugoslovenska vojska van otadžbine brojala je 980 ljudi.[1]
Problemi i kraj JVvO[uredi | uredi izvor]
U novembru 1943. pilot kapetan Aleksandar Marković javno je istupio protiv kralja i Vlade Kraljevine Jugoslavije u egzilu. On je u pismu upućenom britanskom komandantu za Sredozemlje, američkom vojnom atašeu u Kairu, sovjetskoj ambasadi u Kairu i jugoslovenskoj vladi, tražio da se objasni javnosti situacija u Kraljevini Jugoslaviji. Kraljevska vlada je preduzela sve mere da se zaustavi proces raspadanja. Kapetani Aleksandar Marković i Ratko Jovanović lišeni su čina. Ministarstvo vojske, vazduhoplovstva i mornarice vlade u egzilu, jasno je stavilo do znanja svima onima koji se odreknu poslušnosti starešinama da će biti proglašeni za vojne begunce i da će im se suditi za dezerterstvo.[3]
Masovno otkazivanje poslušnosti starešinama i javljanje za Prekomorske brigade NOVJ bile su svakodnevne pojave posle 1. januara 1944. godine. Neposlušni su razoružavani. Tako se 15. aprila 1944. godine okupilo oko 1158 oficira, podoficira i boraca, spremnih da pređu na stranu NOV i POJ. Priličan broj kraljevskih vazduhoplovaca nije se odmah izjasnio za NOB. Neki su čekali da se situacija raščisti, pa su se pojedinci i manje grupe izjašnjavali do kraja 1944, a neki čak i u 1945. godini. Jedan broj oficira i vojnika nije hteo da pređe u NOV i POJ. Oni su ostali u inostranstvu, a neki od njih posle rata su aktivno radili protiv Demokratske Federativne Jugoslavije.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Perhauc 1968, str. 11-16.
- ^ Vlada Kraljevine Jugoslavije u emigraciji i vojni poraz
- ^ a b Perhauc 1968, str. 83-88.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
- Perhauc, Rafael (1968). Letalci prekomorci. ČZP "Soča".
