Jelena Glinska
| Jelena Glinska | |
|---|---|
| Velika kneginja moskovska | |
 Jelena Glinska Rekonstrukcija lobanje, S. Nikitin, 1999. | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Jelena Vasiljevna Glinska (rus. Елена Васильевна Глинская) |
| Datum rođenja | 1506. |
| Mesto rođenja | Lasasin, današnja Belorusija, Velika Kneževina Litvanija |
| Datum smrti | 4. april 1538. (31/32 god.) |
| Mesto smrti | Moskva, Velika moskovska kneževina |
| Grob | Vaznesenski manastir |
| Porodica | |
| Supružnik | Vasilij III |
| Potomstvo | Ivan Vasiljevič (budući Ivan IV Grozni), Jurij Vasiljevič |
| Roditelji | Vasilij Lvovič Glinski Ana Glinska |
| Dinastija | Glinski (po rođenju) Rjurikovič (po udaji) |
| Velika kneginja moskovska | |
| Period | 21. 1. 1526 — 4. 12. 1533. |
| Prethodnik | Solomonija Jurijevna Saburova |
| Naslednik | Anastasija Romanovna |
| Vladar-regent Velike moskovske kneževine | |
| Period | 4. 12. 1533 — 4. 4. 1538. |
| Prethodnik | Sofija Vitovtovna |
| Naslednik | Irina Fjodorovna Godunova |
 | |
Jelena Vasiljevna Glinska ((rus. Елена Васильевна Глинская); rođena 1506, Velika kneževina Litvanija - 4. april 1538 [1], Velika moskovska kneževina) bila je druga supruga velikog moskovskog kneza Vasilija III, majka cara Ivana IV Groznog i regentkinja tokom njegovog detinjstva 5 uzastopnih godina od 1533. do smrti 1538.[2][3]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Elena je rođena oko 1506. godine kao ćerka kneza Vasilija Lvoviča Glinskog († 1515), pripadnika tatarskog klana Lipka koji je tvrdio da potiče od mongolskog vladara Mamaja, i srpske princeze Ane Glinske iz srpske plemićke porodice Jakšić. Tačan datum rođenja nije sačuvan u analima.
Princeza Elena je odrasla kao dostojanstvena crvenokosa lepotica. Studirala je jezike, političku strukturu zemlje, slikarstvo i umetnost. Godine 1526. Elena je postala nevesta i žena ruskog velikog kneza, koji se razveo od svoje prve žene zbog njene neplodnosti.
Velika princeza[uredi | uredi izvor]
Godine 1525. Vasilij III je odlučio da se razvede od svoje neplodne žene Solomonije Saburove i oženi se Elenom. Prema hronikama, on je izabrao Elenu „zbog lepote njenog lica i njene mladosti“. [4]Uprkos snažnom protivljenju Ruske pravoslavne crkve, razvod je izvršen.[5] Vjenčali su se 21. januara 1526. [6]
Elena je rodila dva sina - Ivana Vasiljeviča (budući Ivan IV Grozni) 1530. i Jurija Vasiljeviča (budućeg kneza Jurija od Ugliča ) 1532.[5] Kasnije se pričalo da je dovela veštice iz Finske i narod Samija da joj pomogne da zatrudni uz pomoć magije [7]
Regent[uredi | uredi izvor]
Na samrti, Vasilij III je preneo svoja ovlašćenja na Jelenu sve dok njihov najstariji sin Ivan, koji je tada imao samo 3 godine, ne bude dovoljno zreo da upravlja zemljom.[8] Hronike tog vremena ne pružaju manje ili više precizne podatke o njenom pravnom statusu nakon Vasilijeve smrti. Zna se samo da bi se moglo definisati kao regentstvo i da su joj bojari morali da se prijave. Zato se vreme između Vasilijeve smrti 3. decembra 1533. i njene smrti 1538. godine naziva se Eleninom vladavinom. Ona je osporila tvrdnje svojih zetova, Jurija Ivanoviča i Andreja iz Starice. Borba je završena njihovim zatvaranjem 1534. odnosno 1537. godine. [7]
Jelena je bila veoma sposobna državnica. Godine 1535. sprovela je valutnu reformu kojom je uveden jedinstveni monetarni sistem u državi [9]. U spoljnim poslovima, uspela je da potpiše primirje sa Litvanijom 1536, dok je istovremeno neutralisala Švedsku.
Godine 1537. Jelena Glinska je zaključila mirovni ugovor sa poljskim kraljem Sigismundom I. Postigla je povoljne uslove za zemlju uz pomoć profesionalne i kohezivne vojske. Kralj je shvatio da je to najbolje što će dobiti od ovog rata, koji je opustošio poljsku riznicu.
Dala je izgraditi novi odbrambeni zid oko Moskve da bi zaštitila Moskvu od napada. krimskih Tatara, pozvala doseljenike iz Litvanije, besplatno otkupila ruske zatvorenike i podsticala mere da zaštiti putnike od uličnih razbojnika. Takođe je zabeleženo da je posetila nekoliko manastira. U negativnom smislu, njena vladavina je bila ozloglašena zbog sukoba unutar vlade uzrokovanih njenim bliskim druženjem sa zgodnim mladim bojarom po imenu Ivan Fjodorovič Ovčina-Telepnjev-Obolenski imitropolit Danilo. [7]
Smrt[uredi | uredi izvor]
Princeza Jelena Glinskaja umrla je 4. aprila 1538. godine u 30-oj godini života. Neki istoričari tvrde da postoje dokazi da su bojari iz porodice šujski otrovali princezu i uzurpirali vlast nakon njene smrti. Studije sprovedene vekovima nakon princezine smrti ukazuju na prisustvo otrova za pacove u telu. Međutim, ova verzija se ne smatra glavnom, jer se u to vreme živa često koristila za proizvodnju kozmetike, što je moglo izazvati smrt. Elena je stalno isticala svoju lepotu, uključujući i debeo sloj kozmetike. Nedavna istraživanja njenih ostataka idu u prilog tezi da je bila otrovana.[8][3]
Vladar ruske države sahranjen je u Kremlju, u Vaznesenskom manastiru. Nakon njene smrti, naučnici su prikupljali ostatke na desetine puta kako bi saznali više o princezi. Na osnovu kostiju njene lobanje izvađen je portret princeze.
Ako su se na početku vlasti građani zemlje s oprezom odnosili prema stranknji koja je preuzela vlast, onda su je pet godina kasnije zavoleli. Oni su primetili jačanje zaštite državnih granica, finansijsku stabilnost i slabljenje moći bojara.
Potomci[uredi | uredi izvor]
- Ivan Vasiljevič (budući Ivan IV Grozni) (1530 - †1584) i
- Jurij Vasiljevič (budući knez Jurij od Ugliča) (1532 - †1563)
Titule[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Datum smrti je naveden pod Glinskie[mrtva veza]
- ^ Payne & Romanoff 1975.
- ^ a b Pushkareva 1997.
- ^ Smith, Bonnie G. The Oxford Encyclopedia of Women in World History.
- ^ a b Martin 1995, str. 292-293.
- ^ Smith, Bonnie G. The Oxford Encyclopedia of Women in World History.
- ^ a b v Elizabeta od Madariage (in Swedish) : Ivan den förskräcklige ("Ivan the Terrible") (2008)
- ^ a b Martin 1995, str. 293.
- ^ „Rolь deneg v sobiranii russkih zemelь: reforma Elenы Glinskoй”. vk.com. Istoričeskiй Klub. Pristupljeno 21. 12. 2022.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Davidović, Blagoje (2003). Srbi u istoriji Rusije. Beograd: Narodna knjiga.
- Ivić, Aleksa (1928) [1919]. Rodoslovne tablice srpskih dinastija i vlastele (3. dop. izd.). Novi Sad: Matica srpska.
- Martin, Janet (1995). Medieval Russia 980-1584. Cambridge: Cambridge University Press.
- Payne, Robert; Romanoff, Nikita (2002) [1975]. Ivan the Terrible. New York: Cooper Square Press.
- Popović, Nikola B. (1994). Srbija i carska Rusija. Beograd: Službeni list.
- Pushkareva, Natalia (1997). Women in Russian History: From the Tenth to the Twentieth Century. Armonk, NY: M.E.Sharpe.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
