Grci u Republici Srpskoj

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Grci u Republici Srpskoj
grč. Έλληνες στη Σερβική Δημοκρατία
zastava Grka i grb Srpske
Ukupna populacija
17(2013)
Jezici
grčki i srpski
Religija
pravoslavlje
Srpska pravoslavna crkva

Grci u Republici Srpskoj (grč. Έλληνες στη Σερβική Δημοκρατία) su građani grčkog porijekla i grčke etničke pripadnosti, koji žive i rade na teritoriji Republike Srpske. Antički Grci su ostavili značajan trag u kulturnoj istoriji prostora Republike Srpske, a koji je vidljiv kroz veliki broj arheoloških nalazišta, kao i uticaju grčke kolonije Epidavros, na najjužniji grad Srpske, Trebinje i njegovo tadašnje stanovništvo. Prema lokalnim predanjima iz krnjinskog kraja, koji se nalazi u opštini Stanari, tu su nekada stanovali „Grkovi“ (Grci), koji su došli iz Grčke. I u drugim selima stanarske opštine postoje etimološke poveznice sa grčkim narodom, u Ceranima ima „grčko groblje“, a u Pojezni je bila „grčka crkva“. Tu se svijet i sada skuplja na saboru na Ilindan i mjesto se zove Grčko Zborište.[1]

Tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata u Republici Srpskoj, grčki narod je u velikoj mjeri pomagao srpski narod, dok se određen broj priključo jedincama u sastavu Vojske Republike Srpske.

Grci nemaju status službene nacionalne manjine u Republici Srpskoj, a shodno tome nemaju predstavnike i delegate u Vijeću naroda Republike Srpske, Savjetu nacionalnih manjina i Savezu nacionalnih manjina.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Antički Grci[uredi | uredi izvor]

Grčka antička kultura je ostavila svoj uticaj i na prostorima današnje Republike Srpske. Formiranje grčkih kolonija na jadranskih ostrvima, dovelo je do dodira grčke antičke civilizacije sa plemenima koja su naseljavala ove prostore. Tok rijeke Neretve je predstavljao značajnu rutu za promet robe drevnih Grka, uzevši u obzir činjenicu da je na prostoru današnjeg Metkovića u susjednoj Hrvatskoj, postojala grčka naseobina. Najveći kulturni uticaj drevni Grci su ostavili u priobalnom pojasu u neposrednoj blizini Cavtata, još jedne značajne grčke kolonije. Kulturni uticaj drevnih Grka, vidljiv je i u samome Trebinju, gdje se pored arheoloških nalazišta, potvrdila teza o imenu planine Leotar, koje je grčkog etimološkog porijekla. Pretpostavlja se da su ovaj naziv planini dali grčki trgovci iz Epidavrosa. Naselje Epidavros, to jeste današnji Cavtat, bila je grčka kolonije koju su u 6. vijeku p.n.e. osnovali kao emporiju - trgovačku koloniju, naseljenici sa ostrva Krf.[2]

Grčki trgovci iz Epidavrosa uspostavljali su trgovčke odnose sa zaleđem i tako došli do naselja koje je tada postojalo na mjestu današnjeg Trebinja. Oni su to naselje nazvali grad (polis). Taj grad se nalazio na lijevoj obali Trebišnjice i od toga dolazi naziv današnjeg trebinjskog naselja Police. Grci svoju naseobinu u početku nekoliko trgovačkih kuća, smjestili na desnu stranu Trebišnjice, na položaju gdje je danas Stari grad. Ispod Starog grada nalaze se ostaci građevina iz srednjeg (na temaljima iz antičkog doba) koje uopšte nisu detaljno istraživane. Živeći u naseobini sa desne strane Trebišnjice na položaju gdje je Stari grad (koji se u srednjem vijeku nazivao Ban Vir), stari Grci su trgovali sa stanovnicima Trebinja. Vremenom kako je grčka naseobina rasla, podigli su svoj vjerski hram bogu Dionisu koji je bio u mitološkom odnosu sa lavovima. Grci su odmah po dolasku gledajući sa juga, sa obale Trebišnjice, zapazili veliku sličnost planine na sjeveru iznad naselja i njihovih veoma često izrađivanih i postavljanih klasičnih statua klečećeg lava, simbola metropole Korinta i simbolične veze lava sa bogom Dionisom, njihovim zaštitnikom. Planini koja ih je svojim izgledom podsjećala na njima dobro znane statue, Dionisa i na zavičaj, stari Grci su dali ime Lav - Liontari. Tako je vremenom preko Rimljana pa do Srba nastao naziv Leotar.[3]

Odbrambeno-otadžbinski rat[uredi | uredi izvor]

Grb Grčke dobrovoljačke garde

Grci su aktivno učestvovali u odbrani srpskog naroda i Republike Srpske, tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata. Grci u Vojsci Republike Srpske, su bili organizovani u Grčku dobrovoljačku gardu. Grčka dobrovoljačka garda je uživala veliku podršku vojnog rukovodstva Republike Srpske, a posebno generala Ratka Mladića na čiju navodnu inicijativu je, nakon oslobađanja Srebrenice u kojoj su učestvovali i pripadnici ove garde, u tom gradu izvješena i grčka zastava na ruševinama pravoslavne crkve.[4][5] Prvi odred grčkih dobrovoljaca koji je činilo oko tridesetak vojnika stigao je u istočnu Republiku Srpsku tokom 1993. godine, da bi do marta 1995. broj dobrovoljaca osjetno porastao. Većinu dobrovoljaca činili su pripadnici radikalnih ultradesnih organizacija, posebno članovi Zlatne zore (grč. Λαϊκός Σύνδεσμος – Χρυσή Αυγή).[6]

U vremenu rata i posljeratnom vremenu grčki narod je pružao veliku pomoć srpskom narodu i Republici Srpskoj, a određen broj Grka je duži vremenski period boravio u Srpskoj, gdje su lokalnom stanovništvu ostali upamćeni kao veliki humanisti i dobrotvori. Jedan od njih je i Arhimandrit Partenijus koji je više od deceniju i po u ratno i poratno vrijeme dolazio u Republiku Srpsku donoseći pomoć grčkih donatora, a pored toga pomogao više od 70 pravoslavnih hramova. Ovaj svešenik je u Republici Srpskoj krstio 740 dece. On je za svoje zasluge proglašen počasnim građaninom Prijedora, gdje jedna ulica nosi njegovo ime ali i Dervente, Doboja, Kozarske Dubice, Kostajnice i Novog Grada.[7] O humanitarnim podvizima ovog grčkog sveštenika snimljen je dokumentarni film „Otac Partenijus, počasni građanin Prijedora” u produkciji lokalne prijedorske televizije.[8]

Religija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Religija u Republici Srpskoj

Grci u Republici Srpskoj, kao i većina njihovih sunarodnika, u matičnoj zemlji, kao i širom svijeta su pravoslavci.

Kultura[uredi | uredi izvor]

Pripadnici grčkog narodae u Republici Srpskoj, trude se da kroz svoje aktivnosti zadrže tradionalni način života, običaje, kulturu i kuhinju kao u matičnoj zemlji.

Jedan od banjolučkih mostova nosi naziv Most Patre, a ovaj naziv je dobio kao znak zahvalnosti grčkom gradu Patra. Prijateljstvo Patre i Banjaluke započelo je tokom ratnih godina, tokom kojih je jedina pomoć Republici Srpskoj dolazila upravo iz Grčke.[9]

Tokom 2020. godine učenici srednje ekonomske škole u Doboju su pokrenuli inicijativu o otvaranju grčkog kulturnog centra pri ovoj školi.[10] Inicijativa je prihvaćena, a dana 18. januara 2021. Republika Srpska je dobila prvi grčki kutak smješten upravo u ekonomskoj školi u gradu Doboju, čime je ovaj grad postao svojevrsna poveznica grčkog i srpskog naroda. Akticnosti u ovom centru će biti raznolike, a osim izučavanja grčkog jezika, kulture i istorije, održavaće se odgovarajući skupovi posvećeni grčkoj umjetnosti. Svečanom otvaranju centra prisustvovao je i ambasador Grčke u BiH Dimitrios Papandreu.[11]

Početkom 2021. godine Republika Srpska je obilježila važan jubilej iz moderne grčke istorije, kada je u znak proslave 200. godišnjice grčkog ustanka i početka borbe za nacionalno oslobođenje, nekoliko objekata širom zemlje bilo u bojama grčke zastave, poput Predsjedničke palate u Banjaluci[12] i zidina Starog grada u Trebinju.[13]

Udruženja[uredi | uredi izvor]

U Republici Srpskoj, postoje dva udruženja, koja okupljaju pripadnike grčkog naroda, kao i poštovaoce grčke, istorije i kulture, U Istočnom Sarajevu je aktivno Udruženje srpsko-grčkog prijateljstva Republike Srpske. Udruženje ima za cilj promociju kulturnih vrijednosti, turističkih i privrednih potencijala kako grada Istočnog Sarajeva tako i Republike Srpske, uključivanje šire društvene zajednice u kulturne tokove, organizovanje manifestacija, edukativnih programa i projekata, međusobno upoznavanje i jačanje tradicije i prijateljskih veza između srpskog i grčkog naroda, upoznavanje i učenje grčkog jezika i razmjena studenata, organizovanje humanitarnih akcija i mnoge druge. Na teritoriji Opštine Brod aktivno je Društvo srpsko-grčkog prijateljstva „Sveti Sava“.[14]

Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]

Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema podacima koje je izdala Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine u Republici Srpskoj je živjelo 17 Grka.[a] [15]

Značajne ličnosti[uredi | uredi izvor]

  • Atanasios Barbunis, amaterski novinar i jutjuber koji je tokom 2012. godine rodnu Atinu zamijenio Bijeljinom, gdje živi i danas.[16]
  • Stavros Vitalis, komandant Grčke dobrovoljačke garde u sastavu Vojske Republike Srpske. [17]
  • Kirijakos Katarijos, pripadnik Grčke dobrovoljačke garde, čiji borbeni položaj je bio u Srpskom Sarajevu.[18]
  • Arhimandrit Partenijus, grčki sveštenik i dobrotvor.[7]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Institucije Republike Srpske, ne priznaju rezultate, prikazane od strane Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine, ali ne planiraju izdati sopstvene podatke za ovu popisnu kategoriju.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Tradicija krnjinskog područja”. Opština Stanari. Pristupljeno 30. 4. 2021. 
  2. ^ „Uticaj grčke antičke kulture na prostor današnje Bosne i Hercegovine”. Bosnae.info. Pristupljeno 30. 4. 2021. 
  3. ^ „Leotar u lavljoj koži”. Radio Trebinje. Pristupljeno 30. 4. 2021. 
  4. ^ OMRI Daily Digest II, No. 136, 14 July 1995
  5. ^ „Vojska Republike Srpske”. Republika Srpska. Arhivirano iz originala 01. 08. 2018. g. Pristupljeno 1. 8. 2018. 
  6. ^ Anna Stai & Kostas Koutelos (Antinazi Initiative in Athens) "The twilight world of Golden Dawn," Searchlight Magazine (16 Δεκεμβρίου 2003). MHRMI (Macedonian Human Rights Movement International).
  7. ^ a b „Partenijus - sveti čovjek velikog srca”. RTV BN. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  8. ^ „Prijedor: Premijerno prikazan film "Otac Partenijus"”. RTRS. Pristupljeno 4. 5. 2020. 
  9. ^ „Gradski most u Banjaluci dobio tablu sa nazivom „Patra“”. Glas Banjaluke. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  10. ^ „Ekonomska škola u Doboju najavila formiranje Grčkog kulturnog centra”. Glas Srpske. Pristupljeno 18. 1. 2021. 
  11. ^ „Grčki kutak – mjesto povezivanja grčkog i srpskog naroda”. RTV Doboj. Pristupljeno 18. 1. 2021. 
  12. ^ „Palata Republike u bojama grčke zastave”. RTRS. Pristupljeno 30. 4. 2021. 
  13. ^ „Zidina Starog grada u bojama grčke zastave”. RTRS. Pristupljeno 30. 4. 2021. 
  14. ^ „Udruženja građana”. Opština Brod. Arhivirano iz originala 06. 05. 2020. g. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  15. ^ „Rezultati Popisa 2013, Etnička/nacionalna pripadnost”. Agencija za statistiku BiH. Pristupljeno 1. 8. 2018. 
  16. ^ „Grk se iz Atine preselio u Bijeljinu i kaže da se nikad nije osjećao kao stranac”. Bijeljina danas. Pristupljeno 17. 4. 2021. 
  17. ^ „Pukovnik Stavros Vitalis”. Jutjub. Pristupljeno 3. 5. 2020. 
  18. ^ „Uloga Grka u Odbrambeno-otadžbinskom raru u BiH”. Jutjub. Pristupljeno 22. 7. 2021. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Грци_у_Републици_Српској&oldid=27674739”