Izbeglištvo i proterivanje Nemaca (1944–1950)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Izbeglice koje se kreću na zapad 1945.

Tokom kasnijih faza Drugog svetskog rata i posleratnog perioda, Nemci i Volksdeutsche su izbegli i bili su proterani iz više istočnoevropskih i centralnoevropskih zemalja, uključujući Čehoslovačku, kao i iz bivših nemačkih pokrajina Donje i Gornje Šlezije, Istočne Pruske i istočnih delova Brandenburga (Neumark) i Pomeranije (Hinterpommern), koje je anektirala Poljska i Sovjetski Savez.

Ideju da se Nemci proteraju sa zauzetih teritorija predložio je Vinston Čerčil, u saradnji sa poljskom i čehoslovačkom vladom u egzilu u Londonu, barem od od 1942.[1][2] Tomaš Arciševski, poljski premijer u egzilu, podržavao je aneksiju nemačke teritorije, ali se protivio ideji proterivanja, želeći umesto toga da naturalizuje Nemce kao poljske građane i da ih asimiluje.[3] Josif Staljin je, u dogovoru sa drugim komunističkim vođama, planirao da protera sve etničke Nemce sa istočnog dela Odre i iz zemalja koje su od maja 1945. potpale pod sovjetske okupacione zone.[4] Tokom 1941. njegova vlada je već prebacivala Nemce sa Krima u Centralnu Aziju.

Između 1944. i 1948. milioni ljudi, uključujući etničke Nemce (Volksdeutsche) i nemačke državljane (Reichsdeutsche), su trajno ili privremeno preseljeni iz centralne i istočne Evrope. Do 1950. ukupno oko 12 miliona[5] Nemaca je prebeglo ili su proterani iz istočne i centralne Evrope u Nemačku i Austriju, koje su okupirali saveznici. Vlada Zapadne Nemačke je ukupan broj proteranih Nemaca procenila na 14,6 miliona,[6] uključujući i milion etničkih Nemaca koji su se naselili na teritorijama koje je nacistička Nemačka osvojila tokom Drugog svetskog rata, nemačke migranti u Nemačkoj posle 1950. i decu proteranih roditelja. Najveći deo Nemaca je poticao sa prostora bivših istočnih teritorija Nemačke ustupljenih Narodnoj Republici Poljskoj i Sovjetskom Savezu (oko sedam miliona),[7][8] i iz Čehoslovačke (oko tri miliona).

Oblasti u kojima su se odvijali ovi procesi bile su bivše istočne teritorije Nemačke, koje su pripojile Poljskoj,[9][10] kao i Sovjetskom Savezu, posle rata i Nemce koji su živeli u granicama predratne Druge Poljske Republike, Čehoslovačke, Mađarske, Rumunije, Jugoslavije i baltičkih država. Nacisti su pravili planove — koji su samo delimično realizovani pre poraza nacističkog režima — da uklone Jevreje i mnoge slovenske narode iz istočne Evrope i nasele čitava područja Nemcima.[11][12] Broj smrtnih slučajeva koji se mogu pripisati posledicama bega i proterivanja je sporan, a procene se kreću od 500.000 do 2,5 miliona, prema nemačkoj vladi.[13][14]

Uklanjanja nemačkog stanivništva odvijala su se u tri faze koje se preklapaju. Prva faza je bila organizovana evakuacija etničkih Nemaca od strane nacističke vlade suočene sa Crvenom armijom koja je napredovala, od sredine 1944. do početka 1945.[15] Druga faza je bila neorganizovano bekstvo etničkih Nemaca neposredno posle poraza Vermahta. Treća faza je bila organizovanije proterivanje nakon Potsdamskog sporazuma[15] koji je redefinisao centralnoevropske granice i odobrio proterivanje etničkih Nemaca sa bivših nemačkih teritorija koje su postale vlasništvo Poljske, Rusije i Čehoslovačke.[16] Mnogi nemački civili su poslati u koncentracione i radne logore gde su korišćeni kao robovska radna snaga, kao deo nemačke „reparacije“ zemljama istočne Evrope.[17] Velika proterivanja su završena 1950.[15] Procene ukupanog broj ljudi nemačkog porekla koji su još uvek živeli u centralnoj i istočnoj Evropi 1950. godine kretale su se od 700.000 do 2,7 miliona.

Istorijska pozadina[uredi | uredi izvor]

Mapa teritorijalnih promena u Evropi posle Prvog svetskog rata (od 1923.)

Pre Drugog svetskog rata, istočno-centralna Evropa generalno nije imala jasno definisane obrise naselja po etničkim linijima. Postojala su neka područja sa etničkim većinom, ali su postojale i velike mešovite oblasti i obilje manjih džepova koje su naselile različite etničke grupe. Unutar ovih područja različitosti, uključujući velike gradove Centralne i Istočne Evrope, ljudi različitih etničkih grupa su vekovima svakodnevno komunicirali i radili, iako ne uvek harmonično.[18]

Sa usponom nacionalizma u 19. veku, etnička pripadnost građana postala je pitanje[18] u teritorijalnim zahtevima, samopercepciji/identitetu država i tvrdnjama o etničkoj superiornosti. Nemačko carstvo je uvelo ideju naseljavanja zasnovanog na etničkoj pripadnosti u pokušaju da obezbedi svoj teritorijalni integritet. To je takođe bila prva moderna evropska država koja je predložila transfer stanovništva kao sredstvo za rešavanje „nacionalnih sukoba”, sa namerom da se Poljaci i Jevreji uklone iz projektovanog „Pograničnog pojasa Poljske” posle Prvog svetskog rata. Na njihovo mesto je planirano naseljavanje Nemaca.[19]

Nakon raspada Austrougarske, Ruske imperije i Nemačkog carstva na kraju Prvog svetskog rata, Versajskim ugovorom je proglašeno formiranje nekoliko nezavisnih država u Centralnoj i Istočnoj Evropi, na teritorijama koje su prethodno kontrolisale ove imperijalne sile. Nijedna od novostvorenih država nije bila etnički homogena.[20] Posle 1919. godine, mnogi etnički Nemci emigrirali su iz bivših imperija nazad u Vajmarsku Republiku i Prvu Austrijsku Republiku nakon što su izgubili svoj privilegovani status u tim zemljama, gde su činili manjinske zajednice. Tokom 1919. godine etnički Nemci su postali nacionalne manjine u Poljskoj, Čehoslovačkoj, Mađarskoj, Jugoslaviji i Rumuniji. U narednim godinama, nacistička ideologija ih je podstakla da traže lokalnu autonomiju. U Nemačkoj tokom 1930-ih je nacistička propaganda tvrdila da su Nemci drugde bili predmet progona. Pristalice nacista širom istočne Evrope formirali su lokalne nacističke političke partije koje je finansijski sponzorisalo nemačko Ministarstvo spoljnih poslova. Međutim, do 1939. godine više od polovine poljskih Nemaca živelo je van nekadašnjih nemačkih teritorija Poljske zbog poboljšanja ekonomskih prilika.[21]

Promene broja stanovnika[uredi | uredi izvor]

Etničko nemačko stanovništvo: procene Zapadne Nemačke iz 1958. u odnosu na predratne (1930–31) popise
Geografski
region 		Zapadnonemačka procena
za 1939. godinu 		Podaci nacionalnog popisa
1930–31 		Smanjenje
Poljska (granice iz 1939.) 1.371,000[22] 741.000[23] 630.000
Čehoslovačka 3.477,000[22] 3.232,000[24] 245.000
Rumunija 786.000[22] 745.000[25] 41.000
Jugoslavija 536.800[22] 500.000[26] 36.800
Mađarska 623.000[22] 478.000[27] 145.000
Nizozemska 3.691[28] 3.691[29] 3.500
  • Prema podacima iz popisa, procenat etničkih Nemaca u ukupnom stanovništvu bio je: Poljska 2,3%; Čehoslovačka 22,3%; Mađarska 5,5%; Rumunija 4,1% i Jugoslavija 3,6%.[30]
  • Podaci iz Zapadne Nemačke su osnova koja se koristi za procenu gubitaka kroz proterivanje.[22]
  • Zapadnonemački podatak za Poljsku je podeljen na 939.000 jednojezičnih nemačkih i 432.000 dvojezičnih poljskih/nemačkih.[31]
  • Zapadnonemački podatak za Poljsku uključuje 60.000 u Trans-Olzi koju je Poljska pripojila 1938. Na popisu iz 1930. godine ovaj kraj je uključen u čehoslovačko stanovništvo.[31]
  • Zapadnonemačka analiza koju je uradio Alfred Bohman navodi da je broj poljskih državljana u poljskim oblastima pripojenim nacističkoj Nemačkoj koji su se identifikovali kao Nemci na 709.500 plus 1.846.000 Poljaka koji su smatrani kandidatima za germanizaciju. Pored toga, bilo je 63.000 folksdojča u Generalnom gubernatorstvu.[32] Martin Broszat je citirao dokument sa različitim brojkama Volksliste da je 1.001.000 identifikovano kao Nemci i 1.761.000 kandidata za germanizaciju.[33]
  • Podaci popisa za Nemce uključuju i Jevreje koji govore nemački. Poljska (7.000)[34] Češka teritorija ne uključujući Slovačku (75.000) Mađarska 10.000,[35] Jugoslaviju (10.000)[36]

Tokom nacističke nemačke okupacije, mnogi građani nemačkog porekla u Poljskoj su se registrovali u <i>Deutsche Volksliste</i>, organ Nacističke partije. Neki su dobili važne pozicije u hijerarhiji nacističke administracije, a neki su učestvovali u nacističkim zverstvima, izazivajući ogorčenost prema govornicima nemačkog uopšte. Ove činjenice su kasnije saveznički političari iskoristili kao jedno od opravdanja za proterivanje Nemaca.[37] Savremeni stav nemačke vlade je da, dok su ratni zločini iz nacističkog doba rezultirali proterivanjem Nemaca, smrti usled proterivanja su bile nepravedna.

Tokom nemačke okupacije Čehoslovačke, posebno nakon represalija za ubistvo Rajnharda Hajdriha, većina čeških grupa otpora zahtevala je da se „nemački problem“ reši premeštanjem/proterivanjem. Ove zahteve usvojila je čehoslovačka vlada u egzilu, koja je tražila podršku Saveznika za ovaj predlog, počevši od 1943. Konačan dogovor za transfer Nemaca postignut je tek na Potsdamskoj konferenciji.

Politika protjrivanja bila je dio geopolitičke i etničke rekonfiguracije posleratne Evrope. Delimično, to je bila odmazda za početak rata od strane nacističke Nemačke i učinjene zločine i etničko čišćenje u Evropi koju su okupirali nacisti.[38][39] Lideri saveznika Frenklin D. Ruzvelt iz SAD, Vinston Čerčil iz Ujedinjenog Kraljevstva i Josif Staljin iz SSSR-a su se u principu usaglasili pre kraja rata da će granica teritorije Poljske biti pomerena na zapad (mada koliko daleko nije navedeno) i da je preostalo etničko nemačko stanovništvo bilo podvrgnuto proterivanju. Oni su uverili lidere emigrantskih vlada Poljske i Čehoslovačke, obe okupirane od strane nacističke Nemačke, u njihovu podršku po ovom pitanju.[40]

Razlozi i pravdanje progona[uredi | uredi izvor]

Adolfa Hitlera dočekauje narod Sudetima, gde je pronacistička Sudetska nemačka partija dobila 88% glasova etničkih Nemaca u maju 1938. [41]

S obzirom na složenu istoriju i različite interese pobedničkih savezničkih sila, teško je pripisati konačan skup motiva proterivanja. Odgovarajući paragraf Potsdamskog sporazuma samo nejasno navodi: „Tri vlade, nakon što su razmotrile pitanje u svim njegovim aspektima, priznaju da će transfer nemačkog stanovništva ili njegovih elemenata u Nemačku, koji su ostali u Poljskoj, Čehoslovačkoj i Mađarskoj, morati da Oni su se složili da svaki transfer koji se desi treba da se izvrši na uredan i human način. Glavni otkriveni motivi su bili:

  • Želja da se stvore etnički homogene nacionalne države: ovo nekoliko autora navodi kao ključni razlog za motivisanje proterivanja.[42][43][44][45] [46]
  • Pogled na nemačku manjinu kao na potencijalno problematičnu: Iz sovjetske perspektive, koju dele komunističke administracije postavljene u sovjetskoj okupiranoj Evropi, preostala velika nemačka populacija izvan posleratne Nemačke smatrana je potencijalno problematičnom „petom kolonom“ koja bi, zbog svoje društvene strukture, ometaju predviđenu sovjetizaciju dotičnih zemalja.[47] Zapadni saveznici su takođe videli pretnju od potencijalne nemačke „pete kolone“, posebno u Poljskoj nakon dogovorene kompenzacije sa bivšom nemačkom teritorijom. [42] Uopšteno govoreći, zapadni saveznici su se nadali da će obezbediti trajniji mir eliminacijom nemačkih manjina, i smatrali su da se to može učiniti na human način.[42][48] Predlozi poljske i češke vlade u egzilu da se etnički Nemci proteraju posle rata dobili su podršku političara Vinstona Čerčila[1] i Entonija Idna.[2][49] Saveznici su ih proglasili kolektivno krivim za nemačke ratne zločine.[48][50][51]
  • Sovjetska politička razmatranja: Staljin je proterivanje video kao sredstvo za stvaranje antagonizma između Nemačke i njenih istočnih suseda, kojima bi stoga bila potrebna sovjetska zaštita.[52] Proterivanja su imala i nekoliko nivoa praktičnog značaja.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b "How Winston Churchill Stopped the Nazis". Der Spiegel. 20 August 2010.
  2. ^ a b "The Myriad Chronicles". Johannes Rammund De Balliel-Lawrora, 2010. p.113. ISBN 145009791X
  3. ^ Kamusella, Tomasz (1999). The Dynamics of the Policies of Ethnic Cleansing in Silesia in the Nineteenth and Twentieth Centuries (PDF). Budapest: Open Society Institute. str. 322, 407. 
  4. ^ Jan-Werner Müller (2002). Nationhood in German legislation. Memory and Power in Post-War Europe: Studies in the Presence of the Past. Cambridge University Press. str. 254—256. ISBN 052100070X. Pristupljeno 30. 1. 2015. 
  5. ^ Die deutschen Vertreibungsverluste. Bevölkerungsbilanzen für die deutschen Vertreibungsgebiete 1939/50. Herausgeber: Statistisches Bundesamt - Wiesbaden. - Stuttgart: Kohlhammer Verlag, 1958, pp. 35-36
  6. ^ Federal Ministry for Expellees, Refugees and War Victims. Facts concerning the problem of the German expellees and refugees, Bonn: 1967.
  7. ^ Eberhardt, Piotr (2006). Political Migrations in Poland 1939-1948 (PDF). Warsaw: Didactica. ISBN 9781536110357. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 6. 2015. g. 
  8. ^ Eberhardt, Piotr (2011). Political Migrations On Polish Territories (1939–1950) (PDF). Warsaw: Polish Academy of Sciences. ISBN 978-83-61590-46-0. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 5. 2014. g. Pristupljeno 31. 7. 2017. 
  9. ^ Eberhardt, Piotr (2015). „The Oder-Neisse Line as Poland's western border: As postulated and made a reality”. Geographia Polonica. 88 (1): 77—105. doi:10.7163/GPol.0007 Slobodan pristup. 
  10. ^ Hammer, Eric (2013). „Ms. Livni, Remember the Recovered Territories. There is an historical precedent for a workable solution.”. Arutz Sheva. 
  11. ^ Hans-Walter Schmuhl. The Kaiser Wilhelm Institute for Anthropology, Human Heredity, and Eugenics, 1927–1945: crossing boundaries. Volume 259 of Boston studies in the philosophy of science. Coutts MyiLibrary. SpringerLink Humanities, Social Science & LawAuthor. Springer, 2008. ISBN 9781402065996., p. 348–349
  12. ^ „Yad Vashem, Generalplan Ost” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 30. 11. 2003. g. Pristupljeno 14. 9. 2015. 
  13. ^ Kammerer, Willi. „Narben bleiben die Arbeit der Suchdienste — 60 Jahre nach dem Zweiten Weltkrieg” (PDF). Berlin Dienststelle 2005. Arhivirano iz originala (PDF) 11. 6. 2017. g. Pristupljeno 28. 10. 2017. the foreword to the book was written by German President Horst Köhler and the German interior minister Otto Schily
  14. ^ Christoph Bergner, Secretary of State in Germany's Bureau for Inner Affairs, outlines the stance of the respective governmental institutions in Deutschlandfunk on 29 November 2006,
  15. ^ a b v Matthew J. Gibney; Randall Hansen (2005). Immigration and Asylum: From 1900 to the Present. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. str. 197–98. ISBN 1-57607-796-9. 
  16. ^ „Agreements of the Berlin (Potsdam) Conference, 17 July – 2 August 1945”. PBS. Arhivirano iz originala 31. 10. 2010. g. Pristupljeno 29. 8. 2009. 
  17. ^ Gerhart Tubach; Kurt Frank Hoffmeister; Frederic Reinhardt, ur. (1992). Germany: 2000 Years: Volume III: From the Nazi Era to German Unification (2 izd.). Continuum International Publishing Group. str. 57. ISBN 0-8264-0601-7. Pristupljeno 28. 8. 2009. 
  18. ^ a b Kati Tonkin reviewing Jurgen Tampke's "Czech-German Relations and the Politics of Central Europe: From Bohemia to the EU", The Australian Journal of Politics and History, March 2004 Findarticles.com Arhivirano 22 avgust 2009 na sajtu Wayback Machine; accessed 6 December 2014.
  19. ^ Hajo Holborn, A History of Modern Germany: 1840–1945. Princeton University Press, 1982, p. 449
  20. ^ Jane Boulden, Will Kymlicka, International Approaches to Governing Ethnic Diversity Oxford University Press 2015
  21. ^ Winson Chu. Revenge of the Periphery: Regionalism and the German Minority in Lodz, 1918-1939 (PDF). The Contours of Legitimacy in Central Europe. St. Antony's College, Oxford. str. 4—6. Arhivirano iz originala (PDF direct download, 46.4 KB) 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 21. 7. 2012. 
  22. ^ a b v g d đ Die deutschen Vertreibungsverluste. Bevölkerungsbilanzen für die deutschen Vertreibungsgebiete 1939/50.Herausgeber: Statistisches Bundesamt - Wiesbaden. - Stuttgart: Kohlhammer Verlag, 1958 pp.45/46
  23. ^ Magocsi, Paul Robert; Matthews, Geoffrey J (1993). Historical Atlas of East Central Europe. Univ of Washington Pr, Seattle. str. 131. ISBN 9780295974453. 
  24. ^ Magocsi, Paul Robert; Matthews, Geoffrey J (1993). Historical Atlas of East Central Europe. Univ of Washington Pr, Seattle. str. 133. ISBN 9780295974453. 
  25. ^ Magocsi, Paul Robert; Matthews, Geoffrey J (1993). Historical Atlas of East Central Europe. Univ of Washington Pr, Seattle. str. 137. ISBN 9780295974453. 
  26. ^ Magocsi, Paul Robert; Matthews, Geoffrey J (1993). Historical Atlas of East Central Europe. Univ of Washington Pr, Seattle. str. 141. ISBN 9780295974453. 
  27. ^ Magocsi, Paul Robert; Matthews, Geoffrey J (1993). Historical Atlas of East Central Europe. Univ of Washington Pr, Seattle. str. 135. ISBN 9780295974453. 
  28. ^ Bogaarts, Melchior D. (1995), „Weg met de moffen”, Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945 (na jeziku: holandski), D (2 izd.), Nijmegen, ISBN 90-71478-37-8 
  29. ^ Bogaarts, M. D. (1981), „'Weg met de Moffen' – De uitwijzing van Duitse ongewenste vreemdelingen uit Nederland na 1945”, Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden (na jeziku: holandski), Royal Dutch Historical Society, 96 (2): 334—351 
  30. ^ Magocsi, Paul Robert; Matthews, Geoffrey J (1993). Historical Atlas of East Central Europe. Univ of Washington Pr, Seattle. str. 131—141. ISBN 9780295974453. 
  31. ^ a b Die deutschen Vertreibungsverluste. Bevölkerungsbilanzen für die deutschen Vertreibungsgebiete 1939/50.Herausgeber: Statistisches Bundesamt - Wiesbaden. - Stuttgart: Kohlhammer Verlag, 1958 p. 276
  32. ^ Alfred Bohmann, Menschen und Grenzen Band 1: Strukturwandel der deutschen Bevolkerung im polnischen Staats - und Verwaltungsbereich, Köln, Wissenschaft und Politik, 1969 p.117-121
  33. ^ Martin Broszat Nationalsozialistische Polenpolitik, 1939–1945 Fischer 1961, p 125
  34. ^ U.S. Bureau of the Census, The Population of Poland. Ed. W. Parker Mauldin, Washington, 1954 p.148
  35. ^ Piotr Eberhardt, Ethnic Groups and Population Changes in Twentieth-Century Central-Eastern Europe: History, Data, Analysis M.E. Sharpe, 2002, p. 293; ISBN 0-7656-0665-8
  36. ^ Dokumentation der Vertreibung der Deutschen aus Ost-Mitteleuropa complete ed., "Das Schicksal der Deutschen in Jugoslawien", p. 19.
  37. ^ Valdis O. Lumans, Himmler's Auxiliaries: The Volksdeutsche Mittelstelle and the German National Minorities of Europe, 1939–1945, Chapel Hill, NC, US: University of North Carolina Press, 1993, pp. 243, 257–260; accessed 26 May 2015.
  38. ^ „Us and Them – The Enduring Power of Ethnic Nationalism”. Foreign Affairs. Arhivirano iz originala 2. 3. 2008. g. 
  39. ^ Arie Marcelo Kacowicz & Paweł Lutomski, Population Resettlement in International Conflicts: A Comparative Study, Lexington Books, 2007, p. 100; ISBN 073911607X
  40. ^ „Text of Churchill Speech in Commons on Soviet=Polish Frontier”. The United Press. 15. 12. 1944. 
  41. ^ Hruška, Emil (2013), Boj o pohraničí: Sudetoněmecký Freikorps v roce 1938 (1st изд.), Prague: Epocha, Pražská vydavatelská společnost, стр. 11 
  42. ^ а б в Zayas, Alfred M. De (1. 1. 1979). Nemesis at Potsdam: The Anglo-Americans and the Expulsion of the Germans : Background, Execution, Consequences. Routledge & Kegan Paul. ISBN 9780710004109 — преко Google Books. 
  43. ^ Fritsch-Bournazel, Renata. Europe and German Unification: Germans on the East-West Divide, 1992, p. 77; ISBN 0-85496-684-6, ISBN 978-0-85496-684-4: The Soviet Union and the new Communist governments of the countries where these Germans had lived tried between 1945 and 1947 to eliminate the problem of minority populations that in the past had formed an obstacle to the development of their own national identity.
  44. ^ Ulf Brunnbauer, Michael G. Esch & Holm Sundhaussen, Definitionsmacht, Utopie, Vergeltung, p. 91
  45. ^ Philipp Ther & Ana Siljak, Redrawing Nations, p. 155
  46. ^ Steffen Prauser and Arfon Rees,The Expulsion of "German" Communities from Eastern Europe at the end of the Second World War Arhivirano 1 oktobar 2009 na sajtu Wayback Machine, European University Institute, Florence. HEC No. 2004/1, p. 6
  47. ^ Valdis O. Lumans, Himmler's Auxiliaries: The Volksdeutsche Mittelstelle and the German National Minorities of Europe, 1933–1945, 1993, p. 259; ISBN 0-8078-2066-0, ISBN 978-0-8078-2066-7, Google Books
  48. ^ a b Steffen Prauser and Arfon Rees,The Expulsion of 'German' Communities from Eastern Europe at the end of the Second World War Arhivirano 1 oktobar 2009 na sajtu Wayback Machine, European University Institute, Florence. HEC No. 2004/1, p. 5
  49. ^ Zybura 2004, str. 202
  50. ^ Ulf, Brunnbauer, Michael G. Esch & Holm Sundhaussen, Definitionsmacht, Utopie, Vergeltung, p. 92
  51. ^ Karl Cordell & Andrzej Antoszewski, Poland and the European Union (section: "Situation in Poland"), 2000, p. 166; ISBN 0-415-23885-4, ISBN 978-0-415-23885-4; (Situation in Poland: "Almost all Germans were held personally responsible for the policies of the Nazi party.")
  52. ^ Rainer Münz; Rainer Ohliger (2003). Diasporas and ethnic migrants: German, Israel, and post-Soviet successor states in comparative perspective. Routledge. str. 93. ISBN 978-0-7146-5232-0. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Избеглиштво_и_протеривање_Немаца_(1944–1950)&oldid=27782752”