Manastir Blagoveštenje Rudničko

Manastir Blagoveštenje Rudničko
Manastir Blagoveštenje Rudničko
Opšte informacije
Mesto	Stragari
Opština	Opština Stragari, Grad Kragujevac
Država	Srbija
Vreme nastanka	14. vek
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Vlasnik	Eparhija šumadijska, upravnik igumanija Salafaila Baštovanović
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	www.zaprokul.org.rs/LKP/Kragujevac/zavod_za_zastitu_spomenika_kulture.html

Manastir Blagoveštenje Rudničko je ženski manastir pripada Eparhiji šumadijskoj Srpske pravoslavne crkve. Nalazi na severnim obroncima planine Rudnik, u klisuri Blagoveštenske reke, u neposrednoj blizini mesta Stragari, sedištu opštine koja pripada gradu Kragujevac.

Duhovnik manastira u periodu od 1984—2020 bio je arhimandrit Serafim Miljković.

Manastir sa crkvom posvećenoj Blagoveštenju je pod zaštitom države i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od velikog značaja.^[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Iako se smatra da je manastir podignut krajem 14. veka, oko 1400. godine, u vreme cara Lazara, prvo sačuvano pominjanje je u Turskim dokumentima iz 1467. godine, kao poreskog obveznika. Nema sačuvanih podataka o ktitoru manastira, ali se smatra da je to bio neki vlastelin iz tog kraja. Za vreme turske vladavine u Srbiji manastir je više puta rušen i pokraden i bio napušten tokom Velike seobe Srba 1690. godine, ali se tokom treće i četvrte decenije 18. veka, kada su Austrijanci privremeno zauzeli znatan deo Srbije južno od Save i Dunava, pa se potom povukli 1739. godine, manastirsko bratstvo obnovilo i uvećalo o čemu svedoče zapisi na rukopisnim i štampanim bogoslužbenim knjigama, sve do osamdesetih godina 18. veka (tipik 1725. godine, dva jevanđelja 1732. i 1735. godine, psaltir 1733. godine, rukopisni molebnik 1730. godine, minej 1747. i 1782. godine, trebnik 1786. godine).

Ponovno oživljavanje manastira je vezano za 1791. godinu, kada je po dozvoli Turaka, stiglo Studeničko bratstvo sa arhimandritom Grigorijem i 1793. godine, proširili objekte i uredili manastir. Na zapadu je dozidan pravougaoni narteks, a svi unutrašnji zidovi su živopisani.

Od Blagovesti 1796. godine, kada Karađorđe u manastiru, pred narodom traži oproštaj zbog ubistva oca, pa do slobode nakon Drugog srpskog ustanka, Blagoveštenje će imati istaknutu ulogu u ustaničkim događanjima, između ostalog, tokom Prvog ustanka pored manastira pravio se barut, a 1814. godine ovde je održan sabor srpskih prvaka sa kojeg je upućeno pismo ruskom caru da se zauzme za njih kod turskih vlasti. Za vreme vladavine Miloša Obrenovića temeljno obnovljen, kada je na zapadnom delu crkve podignuta velika kula-zvonara, obnovljeni su manastirski konaci i čitav kompleks opasan je zidom. Obnova je započela za vreme nastojatelja Vasilija 1857. godine prilozima pobožnih iz okoline. Manastirsko bratstvo su tada činili: nastojatelj arhimandrit Vasilije, i kaluđeri Metodije, Pajsije i Gligorije.^[2]

Manastir je stradao u zemljotresu maja 1927, obnovljen je 1930-tih u vreme jeromonaha Varnave, kada su i freske očišćene od gara. Kao znamenitost se čuvalo srebrno kandilo, navodno poklon kralja Petra Oslobodioca još kada je bio dete^[3] — zapravo, manastiru je darovano sto cesarskih dukata i srebrno kandilo prilikom posete kneza Aleksandra Karađorđevića juna 1851.^[4]

U Drugom svetskom ratu je ponovo dosta stradao, tako da je naknadno obnovljen.

Starešina manastira[uredi | uredi izvor]

Mihaila Knežević, (1948—2014)
Salafaila Baštovanović, (2014—trenutna)

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Crkva manastira je skromna jednobrodna građevina sa dubokom polukružnom apsidom, koju danas sačinjavaju tri spojene celine, naos sa oltarskim prostorom, priprata i zvonik. Nastajali i spojeni kroz vekove postojanja, od 14. do 19. veka. Manastirski hram je ponovo građen od 1857. godine, zaslugom nastojatelja arhimandrita Vasilija.^[5]

Naos sa oltarskim prostorom[uredi | uredi izvor]

Najstariji deo je naos sa oltarskim prostorom, nastao početkom 15. veka, koja je omanja građevina pravougaone osnove duga skoro osam i po, a široka pet metara, na čijoj istočnoj strani je nešto izdužena apsida. Zidana je od lomljenog kamena i bila je prvobitno omalterisana. Oltarski prostor odeljen je od naosa ikonostasnom pregradom. Zbog malog prostranstva hrama dve niše zamenjuju proskomidiju i đakonikon. Apsidu, nesrazmerno veliku, a dosta nisku, prekriva polukalota, a naos hrama poluobličasti svod. Krovna površina je prvo bila prekrivena olovnim pločama, potom klisom, a danas bakarnim limom. Zapadni zid naosa je većim delom delom uklonjen prilikom gradnje priprate da bi se objedinili prostori naosa i priprate.

Priprata[uredi | uredi izvor]

Priprata je dozidana i pridodata starijem hramu, najverovatnije u trećoj deceniji 17. veka. Ona ima skoro kvadratnu osnovu, sa zidovima od oko četiri metra. Presvedena je poluobličastim svodom i šira je i viša od crkve nastale u doba vladavine despota Stefana Lazarevića. Naročito upada u oči visina priprate — oko devet metara — u odnosu na visinu prvosagrađene crkve od pet i po metara. Nesrazmerno visoka priprata podignuta je, verovatno, po želji monaha, da bi u najvišim delovima građevina imali skrivnicu, čiji tragovi se naziru i danas.

Zvonik[uredi | uredi izvor]

Uz pripratu crkve podignut je 1844. godine masivan zvonik, visok oko osamnaest metara, on je jednostavne konstrukcije: iznad prizemlja kroz koje se ulazi u hram, izdižu se dva sprata i jedan polusprat na kome počiva krovna konstrukcija u obliku piramide. Građen je delom od pritesanog, delom lomljenog kamena, dok su za svodne površine u zvoniku korišćeni opeka i otesana siga. Na ulazu zvonika sa zapadne strane polukružno završena vrata uokviruje plitak rezani kameni reljef na koji se prenosi dekoracija tipična za narodno drvorezbarstvo.

Živopis[uredi | uredi izvor]

Kako je crkva kroz vekove dograđivana i obnavljana, posle rušenja i paljenja, tako je i fresko-slikarstvo nastajalo. Ko su slikari ne zna se, pa ni njihovo poreklo. Sudeći po natpisima ove freske su delo srpskih slikara, iako se može pomišljati zbog dva, tri naziva napisana na grčkom, da je učestvovao i neki grčki majstor. Po kvalitetu izrade postoje razlike u radu u prvo izgrađenom naosu i kasnije dograđene priprate. Naos je oslikan po podizanju na kraju 14. i početkom 15. veka, da bi kasnije nanesen nov sloj fresaka, najverovatnije u trećoj deceniji 17. veka. Od fresaka su znatno reprezentativniji, premda hronološki raznorodni, delovi ikonostasa — krst sa Raspećem i carske dveri. Najranije ikone očuvane u manastiru potiču tek iz 18. veka (arhanđel Mihailo, Hristos u hramu, Vaznesenje Gospodnje). Iz sredine 19. veka su ikone Sabor svetih arhanđela i svetog arhiđakona Stefana.

Skučenu portu danas okružuju noviji konaci, trpezarija i pomoćni manastirski objekti.

Konzervatorsko-restauratorski radovi na živopisu otpočeti su 1981. godine, a na ikonostasu 1990. godine. Sačuvan je deo fresaka iz 14. veka.^{[traži se izvor]}

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „ZAPROKUL/Manastir Blagoveštenje Rudničko”. Arhivirano iz originala 22. 6. 2010. g. Pristupljeno 11. 6. 2014.
^ „Srbski dnevnik”, Novi Sad 23. maja 1857. godine
^ „Politika”, 29. avg. 1937, str. 15
^ „Politika”, 29. avg. 1938, str. 11
^ „Srbski dnevnik”, Novi Sad 1857. godine

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] „ZAPROKUL/Manastir Blagoveštenje Rudničko”. Arhivirano iz originala 22. 6. 2010. g. Pristupljeno 11. 6. 2014.

[2] „Srbski dnevnik”, Novi Sad 23. maja 1857. godine

[3] „Politika”, 29. avg. 1937, str. 15

[4] „Politika”, 29. avg. 1938, str. 11

[5] „Srbski dnevnik”, Novi Sad 1857. godine

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

p r u Nepokretna kulturna dobra u Šumadijskom upravnom okrugu
Aranđelovac	Crkva Svetog Arhangela Mihaila u Brezovcu Crkva brvnara u Darosavi Kuća Milutina Vučkovića u Stojniku Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Aranđelovcu Rodna kuća Vojislava Manojlovića Zgrada Starog opštinskog suda u Aranđelovcu Zgrada stare pošte u Aranđelovcu Okućnica Ilije Miloševića Kuća u ul. Knjaza Miloša 22 u Aranđelovcu Crkva Svetog arhanđela Gavrila sa spomen česmom u Bukoviku Vila „Karadžić” u Bukoviku Spomen-kosturnica u Aranđelovcu
Batočina	Manastir Grnčarica Crkva brvnara u Brzanu
Knić	Čestin (tvrđava) Mrnjina crkva Manastir Kamenac Srednjovekovni grad Borač na Kršu Zgrada stare škole u Toponici Stara kuća Radomira Lazovića Spomen kuća u Toponici Kuća polubrvnara u Vrbeti Kuća Petra Tucakovića u Čestinu Kuća Marka Stanojevića u selu Leskovac
Kragujevac	Manastir Drača Manastir Voljavča Manastir Blagoveštenje Rudničko Crkva Svetog Nikole u Ramaći Srednjovekovni grad Srebrnica Kuća Svetozara Markovića u Kragujevcu Zgrada Okružnog suda u Kragujevcu Amidžin konak Sobrašice u Lužnicama Zgrada livnice sa kovačnicom u Kragujevcu Zgrada Prve kragujevačke gimnazije Kuća Tucakovića u ul. JNA 11 (Kneza Mihaila 11) u Kragujevcu Knez Mihailov konak u Kragujevcu Vodenica u Grošnici Zgrada u ul. Svetozara Markovića 5 u Kragujevcu Kuća u ul. Svetozara Markovića 19 u Kragujevcu Kuća u ul. Svetozara Markovića 17 u Kragujevcu Stara crkva i zgrada skupštine u Kragujevcu Crkva Petkovica u Stragarima Kuća u ul. Svetozara Markovića 9 u Kragujevcu Zgrada u ul. M. Tita 121 (danas Kralja Aleksandra) u Kragujevcu Kuća Vojina i Živojina Pavlovića Kuća Tanaska Rajića Stara škola u Kragujevcu - zadužbina Milovana Gušića Betonski pešački most preko Lepenice u Kragujevcu Bubanj-česma u Kragujevcu Lučni most broj 1 Lučni most broj 2 Kuća u ulici Kragujevačkog oktobra 116 u Kragujevcu Vodotoranj u Kragujevcu Zgrada u ul. Svetozara Markovića 69 u Kragujevcu Upravna zgrada bolnice u Kragujevcu Zgrada železničke stanice u Kragujevcu Crkva Svetog proroka Ilije u Donjim Grbicama Spomenik palim Šumadincima Kuća-legat Ljubice Filipović Vatrogasni dom u Kragujevcu Zgrada Dečje biblioteke u Kragujevcu Spomen česma u Divostinu Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Grošnici Saborna crkva Uspenja presvete Bogorodice u Kragujevcu Zgrada „Ureda” u Kragujevcu Etno dvorište u Drači Crkva Svetih Arhanđela u Borču
Lapovo
Rača	Crkva brvnara u Rači Zgrada zvana „Turski konak” u Rači Kuća u Velikom Krčmaru Kapela brvnara u Sepcima Karađorđev dom u Rači
Topola	Crkva Svetog Nikole u Donjoj Šatornji Crkva-mauzolej na Oplencu Stara crkva u Jarmenovcima Crkva brvnara u Pavlovcu Stara crkva u Goroviču Konak Milutina Georgijevića Kuća narodnog heroja Sofije Ristić Stara škola u Ovsištu Kuća narodnog heroja Milana Blagojevića Kuća Narodnog heroja Darinke Radović Zgrada u Surepovoj ulici 1 u Topoli Staro groblje u Vinči kod Topole Kuća Lakića u Topoli Sobrašice u Trnavi Kuća Veličkovića u Maskaru Crkva Svetog Preobraženja u Žabarima