Manastir Preobraženje
| Manastir Preobraženje | |
|---|---|
,_zima_43.jpg) | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Eparhija žička |
| Osnivanje | 14. vek |
| Upravnik | arhimandrit Venijamin Mićić |
| Mesto | Ovčar Banja |
| Država |  Srbija |
Manastir Preobraženje (Ovčarsko) se nalazi na jednom kilometru od Ovčar Banje, u podnožju planine Ovčar, u Ovčarsko-kablarskoj klisuri. Manastir je deo grupe Ovčarsko-kablarskih manastira, poznatih i kao mala Sveta gora. Prvobitno, manastir Preobraženje se nalazio sa druge (leve) strane Zapadne Morave ali je srušen 1910. zbog gradnje železnice Čačak-Višegrad.[1]
Staro Preobraženje[uredi | uredi izvor]
Prvi pomen manastira Preobraženja u pisanim izvorima vezan je za 1525. godinu. Zapisi u knjigama govore o tome da je postojao organizovani prepisivački rad u izdvojenoj monaškoj zajednici. Jeromah Danil je 1579. godine napisao jedan oktoih. Nekoliko decenija kasnije, 1636. godine, monah Kiriak je prepisao “Poučenije evangelsko”. Mnoge knjige iz manastira su bile uzimane i nošene u druge manastire. Izgled crkve je ostao nepoznat i nezabeležen.[2]
Stari manastir Preobraženje je porušen kako bi se izgradila železnička pruga prema Užicu. Postoje brojni zapisi o tome kakve su posledice imali ljudi koji su odobrili i naredili rušenje ovog manastira.
Staro Preobraženje je bilo pusto sve do obnove 1811. godine kada je obnovljen od strane Episkopa Nikifora. Manastir su posećivali Joakim Vujić, Vuk Karadžić, kada je bio i kaluđer manastira, Isaija, koji je još za života bio poštovan kao svetac. Manastir je oduvek živeo sa molitvom i od molitve, monaški skromno.[3] Manastir je ubrzo ponovo postao pust. Liturgije su se služile retko, samo u posebnim prilikama. Povremeno su se u blizini manastira organizovali vašari.[2]
Novo Preobraženje[uredi | uredi izvor]
Godine 1938, episkop Nikolaj Velimirović je pokrenuo inicijativu da se manastir ponovo izgradi. [4]Izgradnja manastira Novo Preobraženje je bila moguća zahvaljujući donacijama vernika, ali i velikom doprinosu generala Milivoja Joksimovića iz Beograda. Podaci pokazuju da je episkop želeo da novi manastir podseća na manastir iz Ohrida. Tokom izgradnje manastira, podignuta je i manastirska kuća po ugledu na kuće Zlatibora.[2]
Novo Preobraženje je podignuto na suprotnoj (desnoj) strani Morave, u podnožju planine Ovčar. Novi manastir Preobraženje je osveštao Vladika Nikolaj Velimirović, tada episkop Žički, na dan Pokrova Presvete Bogorodice 1. (14.) oktobra 1940. godine. Vladika je tom prilikom postavio igumana Vasijana za starešinu manastira.[5]
- »Tada im je Vladika Nikolaj dao flašu vina, prosforu i jednu flašu ulja. U amanet im je ostavio da ne smeju imati stoke ni imanja već da žive samo od molitve i da ona bude izvor prihoda.«
U manastiru je bila organizovana škola za monahe tokom 1961/62. godine, kao i naredne 1963/64. godine. Škola se kasnije premestila u manastir Ostrog. Nakon Drugog svetskog rata manastirskom kompleksu su dodati: novi konak (1976. godine), velika trpezarija (1975-1977. godine građena), kao i “Letnja” crkva koja je građena u periodu od 1993. i 1996. godine.
Crkva manastira Preobraženje je mala, proširena zatvorenim tremom. Ukrašena je rukom Ivana Meljenikova iz Bitolja 1940. godine kada je uradio ikone, duborez ikonostasa i dve freske. Slava manastira je Preobraženje Gospodnje 19. avgusta (6. avgusta po julijanskom kalendaru).[6]
Preobraženje je muški manastir u kom monasi nemaju materijalna dobra. Manastir Preobraženje živi po »jerusalimskom tipiku« po kojem žive i monasi Hilandarci na Svetoj Gori. Manastir je bio i ostao poštovan kao velika svetinja.
Pod upravom Manastira Preobraženje su i dve neobične svetinje u neposrednoj blizini, Crkva Savinje i Kađenica.
Starešine manastira[uredi | uredi izvor]
- Vasijan Mišić, (1943—1952)
- Evstatije Rakić, (1957—1972)
- Venijamin Mićić, (1972—trenutni)
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Manastir je obnovom 1811. godine zadobio izgled jednobrodne crkve manjih dimenzija, sa polukružnom oltarskom apsidom i pevnicama pravougaonog oblika koje su se prostirale severnom i južnom stranom naosa. Pretpostavlja se da je crkva bila izgrađena u duhu Raškog graditeljstva, što je bilo karakteristično za period 19. veka. Crkva nije imala ni pripratu ni kupolu, a nije poznata ni očuvanost starih zidova.
Tako je stari zid ružan, kao da su prvu crkvu sami kaluđeri zidali. I ovde zidine svjedoče, da je negde bilo više ćelija, ali sada nema do samo jedna mala kućica, i u njoj živi jedan kaluđer.
— Vuk Karadžić
Nakon obnove, 1816. godine manastir je i živopisan. Tvorac fresaka je bio Milovan Janković koji je manastir oslikao u čast svoga brata. Od manastira Staro Preobraženje gotovo da ništa nije ostalo. Ipak, danas je moguće videti ostatke temelja nadomak železničke pruge u Ovčar Banji.
Novo Preobraženje nema nikakve sličnosti sa starim manastirom. U pitanju je građevina kvadratne osnove sa oltarskom apsidom koja je plitka, posebnim prostorijama za đakonikon i proskomidiju, tremom koji obuhvata crkvu sa južne i severne strane i niskom kupolom. Trem je naknadno dozidan i sa zapadne strane. Crkva je građena od kamena, a sve osim tambura kupole je omalterisano. Slaganjem kamena je jasno naglašen oblik pravougaonih i polukružno završenih prozora tambura.
Krovovi trema su blagog nagiba, pokriveni bakarnim limom. Trem je izgrađen od niza arkada koje se preko stubaca oslanjaju na visoki parapet. Takođe, arkade se naslanjaju na dvostepeno profilisane kapitele koje se nalaze na vrhovima stubova. Trem je na zapadnoj strani isturen u odnosu na plan hrama. Ovaj deo crkve je kasnije proširen još jednim tremom.
Kupola se oslanja na zidove naosa i na uglovima su izvedeni pandantifi. Niski tambur iznutra je kružan, a spolja osmostran. Na njemu se nalazi osam nizkih prozora. Kalota je niska i spolja zauzima piramidalni oblik. Oltarska apsida je i iznutra i spolja polukružna i veoma plitka.
Postoje dva ulaza u crkvu, jedan sa zapadne strane i jedan sa južne. Vrata su pravougaonog oblika i jednostavne su izrade.
Veruje se da su manastir gradili samouki zidari, čemu svedoče skromne dimenzije i lepota manastira.[7]
Ikonostas[uredi | uredi izvor]
Za razliku od unutrašnjosti crkve, kupola i oltarski deo su oslikani freskama. U kupoli se nalazi lik Isusa Hrista, dok su na pandatifima simboli jevanđelista. Bogorodica šira od nebesa sa šestokrakim zvezdama u pozadini, nalazi se u oltarskoj apsidi.
Na carskim dverima naslikane su Blagovesti, a desno su ikone: Bogorodica sa Hristom i Preobraženje Hristovo, a levo se nalaze naslikane ikone Isusa Hrista i Jovana Krstitelja. Iznad ovog reda crkvu krase i ikone poput: Sveta Paraskeva, Sveti Nikola, Sveta Nedelja, Sveti Sava Srpski, Tajna večera. Takođe, iznad ovih ikona se nalazi i Hristovo raspeće na krstu.[7]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Kupola -
Manastirska crkva, crno bela fotgrafija -
Prozor na kupoli -
Krst na kupoli manastirske crkve -
Zvonik -
Pogled sa Kablara
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Spisak manastira Srpske pravoslavne crkve
- Spomenici kulture od izuzetnog značaja
- Manastir Sretenje
- Kađenica
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Vreme", 15. oktobar 1940, pp. 5
- ^ a b v Delfina., Rajić,; Delfina., Rajić, (2004). Manastiri Ovčarsko-kablarske klisure. Timotijević, Miloš., Timotijević, Miloš. (1. izd.). Čačak: Narodni muzej. str. 177. ISBN 9788684067038. OCLC 150666595.
- ^ Isceliteljska moć manastira Preobraženje
- ^ „Manastir Preobrazenje - novi ugao gledanja, Ovcar banja”. sveta petka stubal (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-01-30.
- ^ Eparhija žička/Manastir Preobraženje
- ^ Manastir Lepavina - Srpska Pravoslavna Crkva
- ^ a b Delfina., Rajić,; Delfina., Rajić, (2004). Manastiri Ovčarsko-kablarske klisure. Timotijević, Miloš., Timotijević, Miloš. (1. izd.). Čačak: Narodni muzej. str. 179—180. ISBN 9788684067038. OCLC 150666595.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „Kroz Srpsku Svetu goru”: Ovčarsko-kablarski manastiri/priredila Gordana Petković, Čačak:Grafika Jureš. 2002. ISBN 978-86-83575-09-1..
- Delfina Rajić, Miloš Tomotijević, Manastiri Ovčarsko-Kablarske klisure, Čačak 2004.177.
- Snežana Šaponjić-Ašanin, Kult vegetacije u svetlu Đurđevdanskih običaja, Zbornik radova Narodnog muzeja u Čačku, XXVI, Čačak 1996.
- Ambragio Danini, Pregled povijesti religije, Zagreb 1996,26.
- Dragoslav Antonijević, Đurđevdanski folklor kao obeležje specifičnosti i zajednice etničkih grupa Prizrena, Rad KF, knj.XIV, Beograd 1974,194.
- Petar Ž. Petrović, Srpski mitološki rečnik, Beograd, 1998,367.
- Miloš Ilić, Sociologija kulture i umetnosti, Beograd,1966,74.
- Džejms Džordž Frejzer, Zlatna grana, Beograd 1992.
- Veselin Čajlanović, O magiji i religiji, Beograd 1985,102.
- Snežana Šaponjić-Ašanin, Lečenje u manastirima, Istorija medicine i narodne zdravstvene kulture, Beograd, 2004, 31.
Спољашње везе[uredi | uredi izvor]
- Епархија жичка/Манастир Преображење
- "Политика", 15. октобар 1940, pp. 7 Архивирано на сајту Wayback Machine (14. decembar 2021) i
- "Vreme", 15. oktobar 1940, pp. 5 (digitalna.nb.rs, pristupljeno 10.4.2016) sa izveštajima o osvećenju.
- Isceliteljska moć manastira Preobraženje
- [1]
